Ümumdünya BMT Assosiasiyaları Federasiyası,
Minilliyin Layihəsi
2007 Gələcəyin Durumu
102
kimi qeyri-rəsmi görüşlər ABŞ-ın Reklam Şurasında baş verir. Buna görə ehtimal var ki,
yaxın 25 ildə ictimai komunnikasiya vasitələri daha da yayılsın.
Hansı müsbət nəticələr ola bilər?
Bu sistem insanların fantaziyalarını, yaradıcılığını və yenilikləri inkişaf etdirə; əhalinin
daha təhsilli olmasına səbəb ola və bilik iqtisadiyyatını təkmilləşdirə; demokratik dövlətləri
möhkəmləndirə və cəmiyyətlərin ümumi rifahını artıra; və yoxsulluğun azaldılmasında,
sosial ədalətin artırılmasında və proqressin sürətləndirilməsində əsas rol oynaya bilər.
Bunun baş verməsinə nə mane olur?
KİV daxilində fikir ayrılığı, ictimai mühafizəkarlıq və ictimai KİV daxilində peşəkar əxlaqın
kifayət qədər olmaması bu ideyanın həyata keçməsinə mane ola bilər. Lakin əvvəlcə
cəmiyyətlər təhsilə daha çox tərəfdar olmalıdırlar. Fərdiləşdirilmiş öyrənmənin uğuru ilə
ictimai KİV-ə çox da ehtiyac qalmaya bilər və bu daha
az maariflənmiş hökumətlər
tərəfindən yaradılmış sosial mühəndisliyin yeni bir forması kimi nəzərdən keçirilə və
nəticə etibarilə azad cəmiyyətlər tərəfindən inkar oluna bilər.
Hansı mənfi nəticələr ola bilər?
Verilən ideyalar cansıxıcı ola bilər və onlardan sui-istifadə oluna bilər, bu da təhsilə mənfi
təsir göstərə bilər.
10. Portativ süni intellekt cihazları
2030-cu ildə bir çox insanlar özlərilə geniş şəxsi yaddaşa malik və öz sahiblərilə insan
kimi qarşılıqlı əlaqədə olan kiçik kompüterlər daşıyacaq. Küçədə bir insanlar rastlaşırsız
və üz cizgilərinin tanınması əsasında qulaqcıqlarınız sizə pıçıldayır: “Bu Billi Consondur.
Sən onunla 3 il bundan qabaq əyləncə gecəsində tanış olmusan. O pilotdur və onun
arvadının adı Encidir”. Daha ciddi desək, mexanizm həmçininin şəxsi
qərar qəbul etmə
prosesində və informasiyaya olan bilavasitə ehtiyacların qarşılanmasında iştirak edər.
Bəzi fərdlər nanobotlar, beyin çipləri və paltara bərkidilir, nanotexnoloji qəbuledicilər
sayəsində bir çoc texnoloji nailiyyətlər əldə ediblər
10
.
Bunun baş verməsinə nə səbəb ola bilər?
Çox varlı insanlar tərəfindən istifadə olunan tanıma texnologiyasının (səs, üz və gözün
torlu qişası və s.), nanobotların, beyin çiplərinin və nanotexnoloji
qəbuledicilərin digər
növlərinin inkişafı bunun baş verməsinə səbəb ola bilər.
Hansı müsbət nəticələr ola bilər?
Bu cihazlar yaddaşın təhlilini və qərar qəbul etmə prosesini təkmilləşdirəcək və insan
bacarıqlarını sürətlə artıracaq. Təbii olaraq, daha varlı dövlətlər bunu birinci əldə
edəcəklər, lakin cib kalkulyatoru kimi qiymətlər aşağı düşən zaman onlar bütün dünyada
geniş şəkildə istifadə olunacaq. İnsanların həyatları və təcrübələri yazıya alınacaq və bu
da onlara öz həyatlarını daha yaxşı idarə etməyə, öz təcrüəbələrindən bəhrələnməyə, və
yaşlandıqca öz xoşbəxt anlarını yenidən yaşamağa imkan verəcək. Şəxsi Süni İntellekt
10
RT Delphi istinadları: Süni İntellekt Mərkəzi,
SRI International, www.ai.sri.com; Massaçusets Texnologiya
İnstitutu, Kompüter Texnikası və Süni İntellekt Laboratoriyası, www.csail.mit.edu/index.php; Süni İntellektin Tədqiqi
Jurnalı, www.jair.org.
Ümumdünya BMT Assosiasiyaları Federasiyası, Minilliyin Layihəsi
2007 Gələcəyin Durumu
103
həmçinin cinayətkarlığı əhəmiyyətli dərəcədə azalda bilər. Təsəvvür edin ki, cibinizdə çox
təkmilləşdirilmiş bir Quql chiazı daşıyırsız və o sizə küçədən keçən bir nəfəri müəyyən
etməyə imkan verir və ya ərazidə eyni maraqlara malik digərl insanları göstərir. Süni
İntellekt cihazları həmçinin sizə kiminlə əlaqə saxlamığınızı deyə və onlarla əlaqə
saxlamağa kömək edə bilər.
Bunun baş verməsinə nə mane olur?
Üz tanınmasına daxil olan üz cizgilərinin tanınmasının çətinliyi, məxfilik
məsələləri və
qərar qəbul etmə prosesi üçün lazım olan digər informasiya tələbləri bunun baş
verməsinə əngəl törədə bilər. Cihazların müəyyən (bəzi) istifadələri müdafiə və kəşfiyyat
mülahizələri səbəbindən məhdudlaşdırıla bilər.
Hansı mənfi nəticələr ola bilər?
Məxfiliyin itməsi, davamlı şəkildə meydana çıxan əxlaqi məsələlər, varlı-kasıb fərqlərinin
artması, cinayətkarlar tərəfindən istifadə və məxfiliyi qorumaq üçün portativ “anti-süni
intellekt cihazları” inşa etmək üçün yarışma və bu cihazlardan asılı hala gəlmiş insanların
intellektual və emosional bacarıqlarının azalması potensial mənfi nəticələrdəndir.
11. Öyrənmənin necə meydana çıxdığını aşkar etmək və bunun vasitəsilə
öyrənməni təkmilləşdirmək üçün strategiyalar işləyib hazırlamaq məqsədilə insanın
sinir hüceyrələrinin əlaqələrinin tam şəkildə xəritələşdirilməsi
Genlərin şifrələri açıldığı kimi insan beynindəki sinapsların birləşmə sxeminin də şifrələri
açılaraq oxunub. Bu mürəkkəb xəritədən idraki inkişaf, intellekt və emosiyalar barədə,
süni intellekt cihazlarını necə inşa etmək haqqında və nəticə etibarilə öyrənmənin sürətini
və intensivliyini artırmaq haqqında məlumatlar əldə olunub.
11
Bunun baş verməsinə nə səbəb ola bilər?
Artırılmış intellektin bilik iqtisadiyyatında rəqabət aparmaq bacarığına malik əsas
üstünlüyə malik olduğunun dərk edilməsi, irəliləyişə nail olmaq
üçün uzun müddət ərzində
tədqiqatlara pul ayıracaq bəzi ölkələr tərəfindən beynin kütləvi şəkildə araşdırılmasına
təkan verəcək. Allen Beyin Atlası Layihəsi (siçan beynində gen ekspresiyyasının
interaktiv, bütün genləri əhatə edən təsvirlər bazası) nevrologiyada sürətlə baş verən
irəliləyişlərin bariz nümunəsidir. Əqli fəaliyyətin tamamilə başa düşülməsi, dinamik
skanerləşdirmə üsullarında (imkanların yayılması və funksional Maqnetik Rezonans
Təsvirlərdə mövcud olan texniki üsullara icazə verilməsi kimi), məlumat bazasının idarə
olunmasında, təsvirlərin hazır şəklə salınmasında, hesablayıcı nevrologiyada və
avtomatlaşdırılmış tədqiqatlarda təkmilləşmələrin olmasını tələb edir. Çünki bu gedişlə
2030-cu ilədək bu iş başa çatdırılmaya bilər.
Hər halda, hətta cüzi nəticələrin belə
öyrənmə haqqında mühüm nevrologiya anlayışlarını meydana gətirəcəyi ehtimalı var.
Hesablamaların çətinliyi nəzəriyyəsində irəliləyişlər, bu prosesə nail olmaq üçün
irəliləyişlərin tədricən baş verməsini qəbul etmək və böyük nailiyyətlər əldə etmə zərurəti
də bu prosesin əmələ gətirilməsinə kömək edə bilər.
11
RT Delphi istinadları: T. H. Mörfi, J. M. Baraban, və U. G. Viyer, “Kalsium Təsvirindən istifadə etməklə Miniatür
Sinaptik Axınlarının Vahid Sinaptiklərlə Cədvəlləşdirilməsi Sinaptikdən sonrakı Nəticədə Heterogenliyi aşkara
çıxarır”, Neyron 15 (1995), 159–68
səhifələr; Nevrologiya üçün Cəmiyyət, “Alimlərin insan beyninin İnkişafını
xəritələşdirməsi”; Stressin davamlı Təsirlərinin Başa düşülməsində İrəliləyişlər etmək, Nikotin və Alkoqol,” pres reliz,
8 Noyaber 2003; Beyn elmləri Allen İnstitutu, www.alleninstitute/content/about_the_institute.htm.