Son Rofat kitab 3 m pdf
Yüklə 6,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
Azərbaycan Respublikasında gömrük sisteminin inkişafı (1991-2014)
33 təcrübəsində sınaqdan çıxmış, müsbət nəticələri sübut olunmuş iqtisadi inkişaf kursunun Azərbaycan reallığına tam uyğunlaşdırılmış adekvat modelini müəyyənləşdirdi. Bu, birinci növbədə azad sahibkarlıq, müxtəlif mülkiyyət və təsərrüfatçılıq formalarının inkişafına bərabər şərait yaradan, azad iqtisadi rəqabət mübarizəsinə meydan açan sosial istiqamətli bazar iqtisadiyyatı modelidir. Akademik Ramiz Mehdiyev yazır: “Heydər Əliyev hər bir dövlətin varlığının əsasını təşkil edən iqtisadi inkişafı dövlət həya- tının ən vacib vəzifəsi hesab edirdi. O öyrədirdi ki, dövlət qurarkən cəmiy- yətin yaşam tərzini, ictimai həyat normalarını, idarəçiliyi, qanunçuluğu, sabitliyi, vətəndaş birliyini, milli həmrəyliyi və s. vəzifələri o zaman dolğun və davamlı təmin etmək olar ki, dövlətin iqtisadiyyatı normal vəziyyətdə olsun və qarşıya qoyulmuş vəzifələrə cavab versin” [101, 2013, 13 iyul]. Ulu öndər Heydər Əliyev 1993-cü il noyabrın 19-da Prezident sara- yında bank-maliyyə, tədiyyə sistemlərinin və idxal-ixrac əməliyyatlarının yaxşılaşdırılması sahəsində vəzifələrə həsr olunmuş ümumrespublika müşa- virəsində vəziyyəti dərindən təhlil edərək iqtisadi əlaqələrimizin təşkilində, qurulmasında qüsurlar, səhvlər olduğunu göstərmişdi. Respublikada istehsal olunan bir sıra məhsulların xaricə satılması, əvəzində ölkəmizin ehtiyac- larının təmin olunması üçün lazımi malların əsas məsələlərdən biri idi. Ancaq bu sahədə də qarışıqlıq, qanun pozuntuları vardır. Bəzən ayrı-ayrı qrupların, dairələrin mənafeyi milli maraqlardan üstün tutulurdu. Bütün bunlar ölkədə sosial gərginliyi artırır, həyat səviyyəsinin aşağı düşməsinə səbəb olur, iqtisadi və maliyyə imkanlarını xeyli məhdudlaşdırırdı. Sözsüz ki, xarici iqtisadi fəaliyyətin yenidən qurulması gömrük işi və gömrük qanunvericiliyi sahəsini də əhatə etməli idi [97, 77-85]. Təəssüf ki, 1993-1994-cü illərdə iqtisadi quruculuq, yaradıcılıq işlə- rinə başlamaq bir müddət mümkün olmadı, başlıca səbəb xaricdən idarə olunan qüvvələr tərəfindən dövlət çevrilişləri, siyasi və iqtisadi həyatda xaos yaratmaq cəhdləri idi. Ulu öndər Heydər Əliyev birinci növbədə vətəndaş müharibəsi həddinə çatmış, insan tələfatı ilə nəticələnən tayfa, əyalət separatçılığı cəhdlərinin qarşısını alan, bütövlüdə ölkədə sosial-siyasi sabit- liyi təmin edən tədbirləri görmək zərurəti qarşısında qaldı. Cəbhədə uzunmüddətli atəşkəs əldə edildi. Neft strategiyasının reallaşdırılmasında hər bir müvafiq dövlət orqanının, o cümlədən respublika gömrük orqan- larının yeri və vəzifələri dəqiq müəyyən olundu. Bu vəzifələrin yerinə
Gömrük işi Azərbaycan dövlətçiliyi tarixində:
34 yetirilməsi üçün gömrük orqanlarının normativ-hüquqi, təşkilati və praktiki fəaliyyət tədbirləri uğurla həyata keçirildi. Qeyd etmək lazımdır ki, xarici iqtisadi fəaliyyətin zəifləməsi ilə yanaşı olaraq, iqtisadi sahədə cinayətkarlıq və qaçaqmalçılıq hallarının miqyası da xeyli artmışdı. Bu hallara qarşı mübarizənin əsas ağırlığı yeni formalaşmaqda olan gömrük orqanlarının üzərinə düşürdü. Lakin müstəqilliyin ilk illərində gömrük xidmətinin qarşı- sında duran mühüm vəzifələr tələb olunan səviyyədə həyata keçirilmir, əksinə bu sistemdə özbaşınalıq, rüşvətxorluq, qaçaqmalçılıq halları baş alıb gedirdi. Azərbaycan Respublikasının 1993-cü il dövlət büdcəsinin mədaxil hissəsində “gömrükxana vergisi” bəndi üzrə həmin dövrün qiymətləri ilə vur-tut 600 mln. manat (büdcə gəlirlərinin cəmi 1,7 faizi-?) vəsait daxil olması proqnozlaşdırılmışdı. Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıdışından sonra sosial-iqtisadi həya- tın bütün sahələrində, o cümlədən gömrük sistemində də köklü islahatlar aparıldı. İslahatlar gömrük işinin bütün sahələrini: qanunvericilik bazasının hazırlanmasını, infrastrukturun gücləndirilməsini, gömrük əməkdaşlarının düzgün seçilib yerləşdirilməsini, beynəlxalq təşkilatlarla və digər ölkələrin gömrük orqanları ilə əməkdaşlıq əlaqələrinin genişləndirilməsini və s. məsələləri əhatə etdi. Gömrük xidmətinin hüquq-mühafizə orqanı kimi ölkənin iqtisadi mənafeyi və təhlükəsizliyinin qorunması, gömrük işi sahəsində cinayətlərə və digər hüquqpozmalara qarşı mübarizəyə başladı. Gömrük-tarif siyasətini ölkədə gedən ictimai-siyasi proseslərdən və iqtisadi siyasətdən kənarda təsəvvür etmək olmaz. Bu siyasət iqtisadi siyasətin tərkib hissəsidir və gömrük orqanları onun işlənilib hazırlan- masında bilavasitə iştirak edir və bu siyasəti həyata keçirir. Ulu öndər xəbərdarlıq edirdi ki, Azərbaycanın iqtisadiyyatı, maliyyə-kredit vəziyyəti çox ağır haldadır və əgər ciddi tədbirlər, konkret əməli iş görülməsə, ciddi addımlar atılmasa, iqtisadi-sosial böhran dərinləşəcək və bizdən ötrü daha ağır problemlər yaranacaqdır. Heydər Əliyev idxal-ixrac məsələlərini nəzərdə tutaraq deyirdi: “Mən uzun müddətdir ki, bu barədə düşünürəm... Gömrük Komitəsinin sədrinə suallar verməyim də təsadüfi deyildir. O, mənim suallarımı dərhal tutmadı. Bir də deyirəm, əgər bu fikrim qəbul olunursa, onu həyata keçirərək xaricdən daxil olan malların ola bilər ki, bir qisminə mütləq müəyyən vergilər qoyulsun, bir qismi isə vergilərdən tamamilə azad olunsun. Xahiş edirəm, bu barədə həm Gömrük Komitəsi, Azərbaycan Respublikasında gömrük sisteminin inkişafı (1991-2014)
35 həmdə xarici iqtisadi əlaqələr və iqtisadiyyat nazirlikləri təkliflərini hazır- layıb bizə təqdim etsinlər. Maliyyə nazirliyi də bu işlə məşğul olsun. İxrac olunan mallara qoyulan vergilərə baxmaq lazımdır. Ümumiy- yətlə isə bizim gömrük siyasətimiz olmalıdır. Əgər Gömrük Komitəsi bacarırsa, gömrük siyasəti haqqında layihə hazırlayıb qısa müddətdə təqdim etsin” [61, 257, 262]. Müstəqillik dövründə yeni formalaşan xidmətin zəruri hüquqi-norma- tiv bazaya, maddi-texniki resurslara malik və normal nəzarət funksiyaları həyata keçirməyə qabil olması üçün müvafiq işlər görülməli idi. Lakin Dövlət Gömrük Komitəsinin keçmiş rəhbərliyinin səriştəsiz fəaliyyəti nəticəsində bir müddət milli gömrük xidmətinin maddi-texniki və hüquqi- normativ bazasının yaradılması üçün kompleks tədbirlər planı hazırlan- mamışdı. Beynəlxalq tələblərə cavab verməyən sovet gömrük qanunveri- ciliyi və hüquqi-normativ qaydaları nəzarət sistemində hələ də tətbiq olunmaqda idi. Yaranmış vəziyyət öz işini günün tələbləri səviyyəsində qura bilməyən Azərbaycan Respublikası Dövlət Gömrük Komitəsinin rəhbər- liyinin gücləndirilməsi və gömrük orqanlarında köklü struktur islahatlarının aparılmasını, eyni zamanda maddi-texniki resurslarının yenilənməsini tələb edirdi. Bir sıra subyektiv amillər hesabına gömrük xidmətinin fəaliyyətində nöqsanlar baş alıb gedirdi və bütün bu neqativ hallara son qoymaq vaxtı gəlib çatmışdı. Heydər Əliyev 1993-cü il noyabrın 19-da keçirilən ümum- respublika müşavirəsindəki çıxışında bu problemi nəzərdə tutaraq deyirdi:
sələrin sonrakı gedişi göstərdi ki, T.Əliyev bu yüksək etimadı nəinki doğrultmadı, əksinə gömrük xidmətində dövlətçiliyimizə ağır zərbə vuran hallar daha da artdı [61, 262]. Gömrük Komitəsinin bir sıra rəhbər işçilərinin qulluq mövqelərindən öz şəxsi maraqları üçün istifadə etmələri nəticəsində, təkcə 1994-cü ildə dövlətə 3 mlrd. 792 mln. manatdan çox (həmin dövrün qiymətləri ilə) ziyan
Yüklə 6,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|