Azərbaycan Respublikasında gömrük sisteminin inkişafı (1991-2014)
225
– hazırlanma texnikası;
– materialı;
– ölçüsü;
– hazırlandığı tarix;
– dəyəri;
– şəhadətnamə verilən mədəniyyət sərvətlərinin mühafizə dərəcəsi
(qabaqlayıcı, konservasiya, bərpa, xüsusi);
– aparılması barədə rəy;
– şəhadətnamə verilən mədəniyyət sərvətlərinin xüsusi rejimi (müvəq-
qəti, geri qaytarma müddəti, aparılma məqsədi (sərgi, prezentasiya, bərpa və
s.);
– şəhadətnamə verilən mədəniyyət sərvətlərinin şəkili;
– mədəniyyət sərvətinə verilən şəhadətnamənin istifadə müddəti [69,
2009, 11 iyul].
Gömrük Komitəsi nəzdində gömrük muzeyləri fəaliyyət göstərir.
Gömrük Tarixi Muzeyində ekspozisiyanın əsas hissəsini gömrük əmək-
daşları tərəfindən müsadirə edilmiş mədəniyyət və tarixi incəsənət əsərləri
təşkil edir. 400-dən çox eksponata XIX-XX əsrlərə aid zərgərlik əşyaları və
xalça kolleksiyası, qədim Roma və Bizans imperiyalarının, Səfəvilər
dövlətinin sikkələri, XIX-XX əsrlərə aid Quran əlyazmaları, ikonalar, zərif
üsulla hazırlanmış əfqan və hind mənşəli xəncərlər və qılınclar daxildir.
1997-2008-ci illər ərzində Xalçaçılıq Muzeyinə, Şirvanşahlar Sarayına,
Elmlər Akademiyasının İnstitutlarına, Qafqaz Müsəlmanları Ruhani İdarə-
sinə, Respublika ərazisində fəaliyyətdə olan Pravoslav və Katolik kilsə-
lərinə, yəhudi dini icmalarına XIX-XX əsrlərə aid 800-ə yaxın incəsənət
əsərləri, elmi və dini ədəbiyyatlar, eksponatlar təqdim edilmişdi.
“Narkomaniya və narkotik vasitələrin yayılmasına qarşı mübarizədə
ümumdünya gömrük sisteminin rolu” mövzusuna həsr edilmiş plakatların
sərgi-müsabiqəsi (Bakı, 2-3 fevral 2006-cı il) keçirildi. BMT-nin İsveçrə
Konfederasiyasının Cenevrə şəhərində yerləşən Avropa qərargahında (8-23
fevral 2008-ci il) Dövlət Gömrük Komitəsi və ölkəmizin İsveçrə Konfe-
derasiyasındakı səfirliyi Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin dəstəyi ilə
birgə təşkil etdikləri “Mədəni irsin keşiyində” mövzusunda sərginin əsas
məqsədi ermənilərin XIX əsrdə İrandan Azərbaycana köçürülməsinə dair
Rusiya arxivlərində saxlanılan gömrük sənədləri barədə dünya ictimaiy-
Gömrük işi Azərbaycan dövlətçiliyi tarixində:
226
yətinə məlumatların çatdırılması idi [113, 2009, 9 fevral].
“Azərbaycan gömrüyü mədəni irsin keşiyində”, “Azərbaycan göm-
rüyü tarixi təsviri sənətdə”, “Azərbaycan gömrüyü: tarixi ənənələr və
müasirlik” adlı kitablar və “Azərbaycan gömrüyü mədəni irsin keşiyində”
sənədli filmlər toplusu 13-15 fevral 2008-ci ildə ölkəmizin Belçika Kral-
lığındakı səfirliyində təqdim olunmuşdur.
DGK-nın Gömrük Tarixi Muzeyi filialının kolleksiyası xarici
ölkələrdə keçirilən müxtəlif sərgilərdə təqdim olunur. Muzey kolleksiyası
əsasında formalaşan “Azərbaycan gömrüyünün tarixi təsviri sənətdə”,
“Azərbaycan gömrüyü mədəni irsin keşiyində”, “Azərbaycan gömrüyü
bəşəri dəyərlər prizmasından”, həmçinin “Narkotiklərə yox deyək!” adlı
sərgilər Brüssel, Cenevrə, Vyana, Strasburq, Buenos-Ayres, Kazan və
Yekaterinburq, Los-Anjeles və San-Dieqo şəhərlərində, Vatikan dövlətində,
Makedoniyada nümayiş olunmuşdur. Gömrük Tarixi Muzeyi 2007-ci ilin
iyun ayında Beynəlxalq Tarixi Muzeyi Assosiasiyasına (ICOM), 2008-ci
ilin sentyabr ayında isə Beynəlxalq Gömrük Muzeyləri Assosiasiyasına
(İACM) üzv seçilmişdir. Bundan əlavə, Naxçıvan MR Dövlət Gömrük
Komitəsinin nəzdində bu regionda gömrük xidmətinin tarixini əks etdirən
muzey yaradılmışdır. Muzeydə Naxçıvan gömrüyünün keçdiyi tarixi yolu
əks etdirən eksponatlar, qaçaqmalçılıqla mübarizə nəticəsində əldə edilmiş
milli tarixi-mədəniyyət nümunələri mühafizə edilir [69, 2009, 22 avqust].
Ümumiyyətlə, 24 ölkə Beynəlxalq Gömrük Muzeyləri Assosiasi-
yasının üzvüdür. Assosiasiyanın rəsmi jurnalı olan “Xəbərlər Bülleteni”ni
ildə bir dəfə Hamburqda nəşr olunur. Bülletenin 2008-ci il nömrəsində dərc
olunan “Azərbaycan gömrüyü Avrasiyanın mədəniyyət müxtəlifliyinin
astanasında” adlı məqalədə Muzey haqqında ətraflı məlumat verilir.
BMT-nin Vyana bölməsində Cinayətkarlığın qarşısının alınması və
cinayət ədliyyəsi Komissiyasının 2010-cu il mayın 17-dən 21-dək davam
edən 19-cu sessiyası çərçivəsində “Azərbaycan gömrüyü mədəni irsin
keşiyində” adlı sərgi təşkil edilmişdi. Rotunda salonunda keçirilən sərgidə
Azərbaycan Respublikası Dövlət Gömrük Komitəsinin müsadirə etdiyi
incəsənət əsərləri, əlyazmalar, qədim kitablar, numizmatika nümunələri,
xalçalar və s. nümayiş etdirildi. Sərginin məqsədi Azərbaycanda gömrük
sərhədindən qeyri-qanuni yollarla keçirilən zaman saxlanılmış tarixi-mədəni
nümunələri nümayiş etdirmək və ölkəmizdə mədəni irsin qorunması
Azərbaycan Respublikasında gömrük sisteminin inkişafı (1991-2014)
227
sahəsində görülən işlər barədə məlumat vermək idi. Azərbaycan gömrük
orqanlarının tarixinə dair muzeyin incəsənət əsərlərindən ibarət eksponatları
indiyədək Belçika, İsveçrə, Vatikan və Rusiya Federasiyasında nümayiş
etdirilmişdir. Muzeydə nümayiş etdirilən eksponatlar təkcə Azərbaycanın
deyil, eyni zamanda, dünya mədəniyyət irsinin xilas edilmiş nümunələridir
[69, 2010, 22 may].
Azərbaycan gömrük orqanları tərəfindən müsadirə edilən dini əşya-
ların aid olduğu təşkilatlara bağışlanması ölkədə milli-mənəvi və dini
dəyərlərə hörmət və tolerantlığın bariz nümunəsi kimi bir ənənəyə
çevrilmişdir. Qaçaqmalçılıq yolu ilə gömrük nəzarətindən kənar aparılma-
sına cəhd göstərilən əşyalar əsasən Tovuz və Xaçmaz gömrük idarələrində
müsadirə olunmuşdu. 2007-ci il yanvarın 5-də Azərbaycan gömrük
orqanları tərəfindən müsadirə edilən 16 ədəd ikona Bakıdakı Jan-Mironosets
kilsəsinə təqdim olundu. Ekspertlərin rəyinə görə, 2003-2006-cı illərdə
ölkənin gömrük sərhədində müsadirə edilən ikonalar XVIII-XIX yüzilliklərə
aid tarixi-mədəni nümunələr idi. Bakı və Xəzəryanı bölgənin yepiskopu
Aleksandr bu tədbirin Milad bayramı ərəfəsində baş verməsini xüsusi qeyd
etmişdi [67, 2007, №1 (34), 58-59].
“Azərterminalkompleks” THXİB-yə təhvil verilən 51 adda və ümumi
sayı 1923 ədəd olan dini kitablar 2010-cu il fevralın 4-də Qafqaz
Müsəlmanları İdarəsinə təqdim olunmuşdu. Türk, fars və Azərbaycan
dillərində olan bu kitablar əsasən XIX-XX yüzillikdə Türkiyə və İranda nəşr
edilmişdir. Onların arasında Mədinə şəhərində ərəbcə nəşr edilmiş Qurani-
Kərimin qədim nüsxəsi də vardı. Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət
Komitəsinin rəyinə əsasən, sözügedən kitabların ölkə ərazisində yayılması
məqsədəuyğun sayılaraq Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinə bağışlanması
qərara alınmışdı [69, 2010, 9 fevral].
2009-cu ilin aprel ayında Azərbaycan Respublikası Dövlət Gömrük
Komitəsinin və Xarici İşlər Nazirliyinin birgə təşkilatçılığı, eləcə də
Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin dəstəyi ilə Vatikan dövlətində
“Azərbaycan gömrüyü mədəni və dini irsin keşiyində” mövzusunda sərgi
keçirildi. Tədbirdə respublikamızın nümayəndə heyəti - DGK sədri, gömrük
xidməti general-leytenantı Aydın Əliyev, Azərbaycan Milli Elmlər
Akademiyası A.A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutunun direktoru, AMEA-nın
müxbir üzvü, Milli Məclisin deputatı, professor Yaqub Mahmudov,
Dostları ilə paylaş: |