Sona xəyal
Yüklə 0,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
Yaddaşlarda yaşayacaq 11
Aşıq Şəmşirin şəkli və “Sədnik Paşa müəllimə yadigar eləyirəm” sözləri olan avtoqrafından sonra qısa, yığcam gi- riş hissə gəlir. Monoqrafiyanın girişində Aşıq Şəmşirin sə- ləflərindən söz açan müəllif onun hansı mühütdə yetişdiyini oxuculara çatdırmağa çalışmışdır. Elə ilk abzasdan tədqi- qatçının Aşıq Şəmşır yaradıcılığına olan münasibətini açıq- aydın görürük: ”XX əsr Azərbaycan aşıq poeziyasının ən tanınmış və məşhur simalarından biri Aşıq Şəmşirdir. Əgər XVI əsrdə Dirili Qurbani, XVII əsrdə Tufarqanlı Abbas, XVII-XVIII əsrlərdə Xəstə Qasım, XVIII əsrdə Abdalgü- lablı Valeh, XIX əsrdə Aşıq Ələsgər aşıq poeziyasına öncül- lük edib sənətin zirvəsində dayanırdılarsa, XX əsrdə çox bö- yük aşıq-şairlər yetişmişdir. Lakin onlardan heç biri Şəmşir zirvəsinə yüksələ bilməmişdir. Aşıq Şəmşir XX əsrin saz-söz haqqında yazılmış kitablarının qızıl səhifəsinə öz adını yazmış və üzərinə öz möhürünü vurmuşdur.” Müəllif burada Aşıq Şəmşirin ulu babası Miskin Abdaldan söz açaraq, onun Şah İsmayıl Xətainin yaxın dostu olduğunu, Çaldıran döyüşündə onunla çiyin-çiyinə vuruşduğunu diqqətə çatdırır. Kitabda Şah İsmayıl Xətainin öz dəst-xətti və möhürü ilə Miskin Abdala verdiyi şəhadətnamənin fotosurəti verilmişdir. Daha sonra aşığın babası Miskin Abdalın, atası Ağda- banlı Qurbanın “Dağlar” və Aşıq Şəmşirin “Dağların” şeir- lərindən sitatlar verərək, müqayisəli təhlil aparan tədqiqatçı Aşıq Miskinə bir qədər çox yer ayırır və yenidən Aşıq Şəmşirə keçid alır. Monoqrafiyanın birinci bölümünün “Aşıq Şəmşir və dağlar” adlanması da təsadüfi deyildir. Görünür aşığın ya- radıcılığında bu, önəmli mövzulardan biridir. “Dağlar” şei- rində yazır: Süsənli-sünbüllü, al-əlvan rəngli, Çiyələkli, yaşıl meşə ətəkli, Nərgiz kəlağaylı, lalə gərdəkli, Al bəzəlki, təzə gəlindi dağlar.
Sona Xəyal 12
Şairin doğulduğu yerin tərifini verən müəllif uca dağlar- dan, buz bulaqlardan, yaşıl meşələrdən söz açır, aşığın yara- dıcılığında coğrafi toponimlərə çox yer verildiyini qeyd edir. “Ana yurd”, “”Mənim kimi”, “Bir səhər mehi”, “Beh mənə”, “Görəydim”, “Çilgəz”, “Kəpəzin”, “Gəl” adlı qoşmaları təhli- lə çəkən tədqiqatçı-alim həm təbiətin əsrarəngiz gözəlliklərin- dən söz açır, həm də aşığın ilhamına bələnən, şeirləşən, mis- ralanan, obrazlı şəkildə oxucuya təqdim olunan təbiətə aşığın münasibətini göstərir. “Dağların heç bir gözəlliyi Aşıq Şəm- şirdən gizli qala bilmir” deyən müəllif yazır: ”Şəmşir təkcə aşıq-şair deyildi, həm də bəstəkar idi. Dağların rüzgarı, bulaq- ların zümzüməsi onun çaldığı havalara yeni çalarlar bəxş edir- di. Aşıq Şəmşir çalanda dinlədikcə dinləmək istəyirdin. Həm də onun zehnində, yaddaşında xalqımızın tarixi yaşayırdı.” Sədnik Paşa Aşıq Şəmşir yaradıcılığını bizə bütöv təqdim etməyə çalışır. Onun dağlara həsr olunmuş yaradıcılığını qeyd etməklə bərabər, dağlarla əlaqəli çoxlu əfsanə və rəvayətlər bildiyini göstərir. Hətta ondan eşitdiyi “Keyti dağı”, “Ovçu Pirim və qardaşı Kərənə” rəvayətlərini, “Naxo Nəbi” adlı sər- güzəşti qələmə alıb kitablarına daxil etdiyini bildirir və həmin materialları da təhlilə çəkərək yazır: ”Bu qədər əfsanə və rəvayətləri, dastanları, lətifələri, atalar sözlərini yalnız Şəmşir kimi böyük sinədəftər, kamil bir insan öz daxili aləmində, mənəvi dünyasını zənginləşdirərək sənətin fövqünə yüksələ bilərdi. Şəmşirin daxili poetik aləmi bitib-tükənməyən bir xəzinədir. Onun bilmədiyi nə var idi?!..” Bölümün sonunda müəllif Bəhmən Vətənoğlunun və Şü- caətin Aşıq Şəmşirə ünvanladığı şeirlərindən də danışır və sitatlar verir. “Hər aşıqdan Aşıq Şəmşir, hər şairdən Səməd olmaz” deyən Vətənoğlu da,
Yaddaşlarda yaşayacaq 13
deyən Sücaət də aşığa olan məhəbbətini beləcə qürur hissi ilə yazıblar. Monoqrafiyanın ikinci bölümü “Aşıq Şəmşir və Səməd Vurğun” adlanır. Burada verilən şəkildə iki böyük sənətkarı camaat arasında əl verib görüşən yerdə görürük. Bir qoşma- sını eşitməklə Səməd Vurğunun təsirlənib, Şəmşir şeirinin tilsiminə düşdüyünü qeyd edən müəllif, Kəlbəcərdəki gö- rüşdə Səmədin qələm dəftərlə, Şəmşirin sazla meydana gir- diyini bildirir və yazır: ”Səməd Vurğun Aşıq Şəmşirin göz açıb dünyaya baxdığı dağları, bulaqları bir bənd şeiri ilə bir tabloya gətirdi, göz önündə canlandırdı. Şeir belədir:
Kəklikli daşlardan xəbər al məni. Ceyran bulağından qızlar içəndə, Saz tutub, söz qoşub yada sal məni.
Aşıq Şəmşirin cavab qoşmasındakı bircə misra Səməd Vurğunu həyəcana gətirdi, varlığını tərpətdi. Aşığın böyük- lüyünü, azman sənətkar olduğunu hiss etdirdi: “Qoşqarla yanaşı duran adın var”. Bu bölümdə Aşıq Şəmşirin “Vədəsində”, “Kəklik”, “Bül- bül”, “Xoş gəlib”, “Bir də gəl”qoşmalarından, “Gəlsin, gəl- məsin”, “Məni”, “Yaralı dağlar”, “Ay yarım ola” adlı təc- nislərindən söz açan müəllif hər bir şeirin üzərində dayanır, onu təhlilə çəkməyə, fikrini oxucularla bölüşməyə çalışır. Monoqrafiyanın üçüncü bölümü “Aşıq Şəmşirin sələfləri və xələfləri” adlanır və elə adından göründüyü kimi burada tədqiqatçı aşığın sələflərindən və xələflərindən bəhs açır. İlk əvvəl Dirili Qurbanidən danışan tədqiqatçı onun 63 mə- sailinin özündən sonrakı sənətkarlar üçün örnək olduğunu diqqətə çatdırır. Burada “məsail” sözünün mənasını açıqla- maq istəyən alim Nizami “Xəmsə”sinə müraciət edir, “Sir- lər xəzinəsi”, “Xosrov və Şirin”, “İsgəndərnamə” kimi poe- maların əvvəlində verilmiş minacat və meracnamələrdən söz açır və araşdırmalar apararaq, yazılı ədəbiyyatdakı Al- Yüklə 0,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|