Sonuncu ensiklopediya Layout qxd

peyğəmbər bu dağda iki dəfə olmuşdur. Bir-
inci dəfə orada ona peyğəmbərlik verilmiş,
ikinci dəfə isə Tövratın lövhələri nazil olun-
muşdur. 
TÜLEYHƏ (21/642-ci ildə vəfat et-
mişdir) – Ərəbistanın yalançı peyğəmbər-
lərindən biri olmuşdur. Əsəd qəbiləsinin
başçısı idi. Hələ Məhəmməd peyğəmbərin
sağlığında özünü peyğəmbər elan etdiyinə
görə ona qarşı İslam ordusu oraya yürüş et-
mişdir. Ancaq, Tüleyhə öz tərəfdarları ilə bir-
likdə qaça bilmişdir. Məhəmməd
peyğəmbərin vəfatından sonra Tüleyhə Xi-
lafətə qarşı üsyan etmişdir. Buna görə də,
xəlifə Əbu Bəkr ona qarşı Xalid ibn Validnun
başçılığı altında qoşun göndərmişdir. Müsəl-
manlar Tüleyhənin ordusunu darmadağın et-
mələrinə baxmayaraq o yenə də qaça
bilmişdir. Ancaq, daha sonra o müsəlmanlara
tabe olmuş və İslamı qəbul etmişdir. Bundan
sonra o, müsəlmanlarla birlikdə İraq və
Suriyada döyüşmüşdür.
U
UHUD – hicrətin 3-cü ilində müsəlman-
lar və qureyşlilər arasında baş vermiş ikinci
böyük döyüş olmuşdur. Bu döyüş Uhud
dağının ətəyində baş verdiyi üçün belə ad-
lanır. Döyüşün təşəbbüskarları qureyşlilər ol-
muşdurlar. Bir il öncə onlar Bədr döyüşündə
məğlubiyyətlərinin qisasını almaq və ticarət
yollarına nəzarəti ələ keçirmək üçün onlar
güclü qoşun yığıb yürüşə çıxmışdırlar. Uhud
döyüşü müsəlmanların üstünlüyü ilə
başlamışdır. Ancaq, döyüş zamanı buraxılan
taktiki səhvlərə görə və qureyşlilərin strateji
gedişlərinin nəticəsində üstünlüyü əldən
verərək məğlub olmuşdurlar. Buna baxma-
yaraq məğlubiyyətdən qureyşlilər lazımi
qədər yararlana bilməmişdilər. Buna görə də,
qısa bir zamanda müsəlmanlar güclərini
bərpa edib savaşı davam etdirmişdirlər.
UQNUM – xristian əqidəsində bir Tan-
rıda olan üç şəxsiyyətin hər biridir. Yunanca
“Hipostasisdir”. Xristianlığın Romada yayıl-
ması dövründə Allahın zatı, onun mahiyyəti
barəsində elmi mübahisələr baş vermişdir.
Bu çəkişmələr zamanı onun üç şəxsin (Ata,
Oğul və Müqəddəs ruh) birliyindən ibarət ol-
ması haqqında ehkam yaranmışdır. Bu inanc
İslamda inkar olunmaqdadır.
Ü
ÜBEY İBN KƏB (30/650-ci ildə vəfat
etmişdir) – Məhəmməd peyğəmbərin
səhabəsi və katibi olmuşdur. Xəzrəc qə-
biləsindən olmuş, hicrətdən öncə İslamı
qəbul etmiş, Əqəbədə Məhəmməd peyğəm-
bərə edilən ikinci beyətdə iştirak etmişdir.
Bədr, Uhud, Xəndək və başqa döyüşlərdə vu-
ruşmuşdur. Uhud döyüşündə ağır yaralanmış,
ancaq sağ qalmışdır.
İslamdan öncə Übey ibn Kəb oxumağı və
yazmağı bacaran adamlardan biri olmuşdur.
Məhəmməd peyğəmbər Mədinəyə hicrət et-
dikdən sonra o, peyğəmbərin ilk mədinəli
katiblərindən biri olmuş, nazil olan vəhylərin
mətnlərini yazmışdır. Rəvayətlərə görə o
həm də, Quranın təfsirini və  fiqhi yaxşı
bilmiş, hökmlər çıxarmışdır. Məhəmməd
peyğəmbərin vəfatından sonra Übey ibn Kəb
Xilafətdə quruculuq işlərinə qatılmış, Əbu
Bəkr və Ömərə yaxın adam olmuşdur. Onun
adından rəvayət edilən hədislər də vardır. 
ÜDHİYYƏ – bax: QURBAN.
ÜQUBƏT – qanun pozuntularına görə
cəzaların tətbiq edilməsidir. Fiqhin əsas
sahələrindən biridir. Cəzalar şəriət qanun-
263
ÜQUBƏT

---

larını pozmuş insanlara qarşı tətbiq olunur.
Cinayət üzrə təhqiqat aparılmalı, sonra işlər
məhkəməyə çıxarılmalıdır. Orada verilən
hökmlər şəriətə uyğun verilməlidir. Cəzanın
ağırlığı törədilmiş cinayətə uyğun olmalıdır.
Fiqhdə cəzaların üç növü var: hədd, təzir və
qisas. 
ÜMM HƏBİBƏ BİNT ƏBU SÜFYAN
(44/665-ci ildə vəfat etmişdir) – Məhəmməd
peyğəmbərin həyat yoldaşlarından biri ol-
muşdur. O, nüfuzlu Qureyş başçılarından biri
olmuş Əbu Süfyan ibn Hərbin qızı idi. İslamı
əri Übeydullah ibn Cəxşlə birlikdə qəbul et-
mişlər və onlar ilk müsəlmanlardan olmuş-
durlar. Onlarda Həbəşistana hicrət etişdirlər.
Ancaq, orada Übeydullah xristianlığı qəbul
etmiş və İslamdan çıxmışdır. O, Ümm
Həbibəni də xristian olmağa dəvət etmiş,
ancaq o bunu etməmiş və ondan boşanmışdır.
Bu boşanmadan sonra Ümm Həbibənin du-
rumu çox ağırlaşmışdır. O, yad ölkədə tək
qalmışdır. Onun atası Əbu Sufyan müsəl-
manların barışmaz düşməni olduğundan,
Məkkəyə də qayıda bilmirdi. Bu xəbəri
eşidən Məhəmməd peyğəmbər onu öz yanına
çağırmış və hicrətin 7-ci ilində onunla evlən-
mişdir. Ümm Həbibə qardaşı Müaviyə ibn
Əbu Süfyanın hakimiyyəti dövründə 70
yaşında vəfat etmişdir. Onun adından bir çox
hədislər rəvayət edilmişdir.
ÜMM KÜLSÜM BİNT MƏHƏM-
MƏD (9/630-cu ildə vəfat etmişdir) –
Məhəmməd peyğəmbərin qızı olmuşdur.
Əbu Ləhəbin ikinci oğlu Ütbə ilə nişanlan-
mışdır. Ancaq, sonra Əbu Ləhəbin Məhəm-
məd peyğəmbərə düşmən olmasından sonra
onların evliliyi baş tutmamışdır. Ümm Kül-
süm başqa müsəlmanlarla birlikdə Mədinəyə
hicrət etmişdir. Orada bacısı Ruqiyyənin və-
fatından sonra Məhəmməd peyğəmbərin tək-
lifi ilə 3/624-cü ildə Osman ibn Əffana ərə
getmişdir. Ümm Külsüm Məhəmməd
peyğəmbərin vəfatından az öncə, hicrətin 9-
cu ilində vəfat etmişdir.
ÜMM SƏLƏMƏ BİNT ƏBU
ÜMEYYƏ (59/679-cu ildə vəfat etmişdir) –
Məhəmməd peyğəmbərin həyat yoldaşların-
dan biri olmuşdur. Birinci əri Əbu Sələmə
ilə ilk müsəlmanlardan olmuşdurlar, sonra
onlar Həbəşistana, daha sonra isə Mədinəyə
hicrət  etmişdirlər.  Uhud döyüşündə Əbu
Sələmə ağır yaralanaraq dünyasını dəy-
işmişdir. Bundan sonra, Məhəmməd peyğəm-
bər Ümm Sələmə ilə evlənmişdir. O,
təxminən 84 yaşında Mədinədə vəfat et-
mişdir.
ÜMMƏT – İslam dinin əsaslarını qəbul
edən və onun şərtlərini yerinə yetirən
müsəlmanların təşkil etdiyi cəmiyyətidir. Bu
söz Quranın bir çox ayələrində (məsələn 6:
38 ayəsində) anılmışdır. Ayrıca, rəngindən,
irqindən, milliyyətindən və cinsindən asılı ol-
mayaraq bütün müsəlmanlar ümmətdən
hesab olunurlar (Quran, 49: 13). 
ÜMRƏ – ilin istənilən vaxtı Kəbə evinin
ziyarət edilməsidir. Bununla belə həcc
mövsümündə ümrə ziyarəti yerinə yetir-
ilməz. Ümrə Kəbənin ətrafında yeddi dəfə
təvaf etmək, Səfa və Mərva təpələri arasında
qaçmaq kimi ayinləri əhatə edir. Ümrədə
ayinlər həccdə olduğu kimi icra edilir. Həc-
cdən fərqli olaraq ümrədə Müzdəlifədə qal-
maq və ya Minədə şeytanı daşlamaq kimi
ayinlər yerinə yetirilmir.
Ümrə etmək üçün miqatlara gəlib, orada
niyyət etmək və ehrama (II) girmək lazımdır.
Həcc zamanı haram olan əməllər ümrədə də
haramdır. Bundan sonra zəvvarlar təlbiyyə
duasını deməyə başlayırlar. Məkkədəki Məs-
cidül-Hərama gəldikdən sonra onlar Kəbəni
yeddi dəfə təfaf edir, sonra iki rükətli namaz
qılıb Səfa ilə Mərva təpələrinə doğru
irəliləyirək onların arasında yeddi dəfə qaçır-
264
ÜMM HƏBİBƏ BİNT ƏBU SÜFYAN 

---