ŞÜkufə QƏDİmova
Yüklə 0,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Məqalələr
34
yüksələn türk divan poeziyasının istər janr və növləri, istərsə də bədiyyat və obrazlar sistemi nəzəri və praktiki cəhətdən qəliblənmiş klassik Şərq poetik ənənələri əsasında yaranmışdır. Ancaq burada ümumtürk ədəbi ənənələrindən, bədii zövq, dil və üslub xusiyyətlərindən, eləcə də məhəlli- milli şeirdən gələn məqamlar da mühüm yer tutur və divan poeziyasının estetik yöndə zənginləşməsini təmin edir. Türk divan ədəbiyyatında işlənən istər ədəbi növlər və janrlar, istərdə də poetik qəliblər və bədii vasitələr, nəzəri baza və quruluş baxımından klassik ərəb və fars poetik ənənələrindən qaynaqlanır. Türklər, necə deyərlər, qədim köklərə malik öz bədii düşüncə və zövqlərini islam ədəbi- mədəni mühitində yaranan şeir şəkilləri və bədiyyat qəlibində ifadə etmiş, yeni və zəngin bədii söz xəzinəsi yaratmışlar. Ənənəvi qəliblər vasitəsilə yeni və gözəl söz deməklə yanaşı, yüksək estetik zövq aşılamaq türk divan şairlərinin əsil sənətkarlıq məharəti kimi dəyərləndirilə bilər. Bu baxımdan, divan şerinin qeyri-orjinallığını və onun formalizmə uymasını iddia edən bəzi Avropa və türk alimlərinin mülahizələrini yanlış hesab edirik. Divаn poeziyasında müxtəlif motivlərlə yanaşı, insanın daxili aləmi, onun gerçəkliyə və həyata şairanə baxışları, hiss və həyəcanları, arzu və xəyal dünyası öz bədii ifadəsini tapır. Təkcə ədəbi əsərlərin deyil, digər elm sahələrinə aid kitabların da poetik üslubda yazılması Şərq xalqlarının, o cümlədən türklərin yüksək bədii-estetik zövqə malik olmasına dəlalət edir. Yekunda bir daha vurğulanır ki, türk söz sənətində çoxəsrlik divan poeziyası xüsusi bir mərhələ təşkil edir. Türk divan poeziyası bir sıra ümumtürk və ümummüsəlman ənənələrini ehtiva etməklə yanaşı, quruluş tarixi və dövlətləşmə mərhələsi onun ilkin təşəkkül və özünütəsdiq dövrü ilə üst-üstə düşən (XIII-XV əsrlər) qüdrətli Osmanlı İmperiyasının ədəbi- estetik məntiqini, ictimai-mədəni həyatını, din və dil mənzərəsini, duyğu və düşüncə aləmini son dərəcə dolğun əks etdirir. Bu poeziyanın özünəməxsus sənət anlayışı və estetikası, sintaktik fiqurları və məcazlar sistemi, janrları və şeir şəkilləri vardır. Araşdırmalarımız belə bir nəticəyə gəlməyə imkan verir ki, Türkiyə divan poeziyasının ilkin təşəkkülü və özünütəsdiq mərhələsi XIII-XV əsrlərə təsadüf edir. Bu poeziya XVI-XVII əsrlərdə, eləcə də qismən XVIII əsrin I yarısında özünün dinamik inkişaf mərhələsini və zirvə dönəmini yaşamış, XVIII əsrin sonlarından etibarən tənəzzülə qədəm qoymuşdur. Dissertasiyanın sonunda 300-ə yaxın əsərin, 40-dan artıq internet resursunun yer aldığı ədəbiyyat siyahısı və 45 qaynaq – ilk mənbə 35
verilmişdir. Dissertasiya işinin əsas elmi-nəzəri müddəaları müəllifin aşağıdakı kitab və məqalələrində öz əksini tapmışdır: Kitablar 1.
Türk divan poeziyası: qaynaqları və təşəkkülü. Bakı: Elm və təhsil, 2014, 184 s. 2.
3.
Klassik türk poeziyasının qaynaqları. Bakı: Elm və təhsil, 2015, 184 s. 4.
Türk divan ədəbiyyatı: poetik janrlar və bədii sənətlər. Bakı: Elm və təhsil, 2015, 136 s. Məqalələr 1.
Исламские идеи в поэзии Сулеймана Челеби // Humanitar elmlərin araşdırılmasının aktual problemləri, Bakı Slavyan Universiteti, Bakı: 2003, №2, s. 99-102. 2.
Переходный период в средневековой турецкой литературе // Dil və Ədəbiyyat. Beynəlxalq elmi-nəzəri jurnal. Bakı Dövlət Universiteti, Bakı: 2007, №1(55), s. 98-100. 3.
Türk Divan ədəbiyyatı: Cəlaləddin Ruminin həyat və yaradıcılığı // Humanitar elmlərin araşdırılmasının aktual problemləri. Bakı Slavyan Universiteti, Bakı: 2007, №2, s. 117-120. 4.
Şifahi xalq yaradıcılığı və epos mədəniyyəti yazılı türk ədəbiyyatınınn ilkin qaynaqları kimi // Elmi əsərlər. Naxcıvan Dövlət Universiteti, Naxçıvan: 2008, №4 (24), s. 155-160. 5.
У истоков турецкой письменной светской литературы «Диван»: «Кутадгу Билиг» Юсуфа Баласагуни // Молодой Ученый. Ежемесячный научный журнал. Чита: 2011, №2, c. 185-190. 6.
Türk Divan ədəbiyyatının qaynaqları // Beynəlxalq elmi-nəzəri jurnal. Dil və Ədəbiyyat. Bakı Dövlət Universiteti, Bakı: 2011, №4 (80), s. 147-151. 7.
Türk Divan şeirinin əruza uyğunlaşdırılması üsulları // Filologiya məsələləri. AMEA M.Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu. Bakı: 2011, №12, s. 328-334. 8.
Türk Divan ədəbiyyatı erkən ortaçağda // Azərbaycan arxeologiyası və etnoqrafiyası. AMEA Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu. Bakı: 2011, №1, s. 239-243.
36
9. Anadolu coğrafiyasında türk təsəvvüf ədəbiyyatına dair // Dövlət və Din. İctimai fikir toplusu. Bakı: 2012, yanvar-fevral, s. 121-127. 10.
Türk Divan ədəbiyyatında rəmzlər // Xəbərlər. Elmi-metodik jurnal. Bakı Müəllimlər İnstitutu, Bakı: 2012, №1, s. 89-92. 11.
The influence of the heart movement to the classical Turkish literature // The Caucasus and the World. Кавказ и мир. Международный научный журнал. Тбилиси: 2012, №14, c. 9-13. 12.
Konferencji. Poswieconej 540-leciu nawiazania oraz 20-leciu odnowienia stosunkow dyplomaticznych miedzy Azerbejdzanem a Polska. Azerbejdzan – Polska. Warszawa: 13 wrzesnia 2012 roku, s.127-132. (Azərbaycan- Polşa diplomatik əlaqələrinin qurulmasının 540 və bərpasının 20 illiyinə həsr olunmuş Elmi Konfransının materialları). Polşa, Varşava, 13 buraxılış, 2012-ci il. Varşava: 2012, s. 127-132. 13.
jurnal. Dil və Ədəbiyyat. Bakı Dövlət Universiteti, Bakı: 2013, №4 (88), s. 178-182. 14.
Azərbaycan Müəllimlər İnstitutu, Bakı: 2013, №4, s. 71-77. 15.
Divan ədəbiyyatında şeir sistemi // Dil və Ədəbiyyat. Beynəlxalq elmi-nəzəri jurnal. Bakı Dövlət Universiteti, Bakı, 2014, №1 (89), s. 249- 254.
16.
Orta əsr Divan poeziyasında dini-təsəvvüfi mövzular // Filologiya məsələləri, Bakı: 2014, №3, s. 317-323. 17.
Divan poeziyasında beyt əsaslı janrlar və şeir şəkilləri // Filologiya məsələləri, Bakı: 2014, №4, s. 287-294. 18.
Türk divan şeirinin baniləri // Filologiya məsələləri, Bakı: 2014, №8, s.377-386. 19.
Türk Divan ədəbiyyatının poetikası // Milli Medeniyet Dergisi, Uluslararası Hakemli özel sayı, Afyonkarahisar-Kazan: 2014, №25, s. 192- 199.
20.
Türk divan ədəbiyyatında sufi-şairlər / Ümummilli lider H.Əliyevin 91 illik yubileyinə həsr edilmiş gənc alim və magistrlərin “Şərq filologiyası məsələləri” mövzusunda elmi konfransın materialları. Bakı Dövlət Universiteti, Bakı: 2014, s. 27-33. 21.
Türk ədəbiyyatının Uyğur dövrü // Filologiya məsələləri, Bakı: 2015, №2, s. 331-335.
Yüklə 0,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|