Suvarma əKİNÇİLİYİ (Dərs vəsaiti)

 
 
1-d
torpağı
peyin+N
 
 
Suv
təcrüb
biri-bi
öyrəni
Bu
məhsu
daha 
nəticə
aşağıd
Mi
artarsa
hadisə
keçmə
Şəkil 1. Torpaq
qarğıd
əmyə; 2-torpağın 
ın suvarma qabağı 
N
80
P
80
 
Təsir və qar
varma və gübr
bələrdə öyrənmə
irindən seçmək 
ilmişdir. Cəmlən
u zaman məhsilu
ul artımı bu fak
yüksək olur. Bu
ələrində göstərm
dakı nəticəyə əsa
nimumda olan i
a onda birinci v
ə  şəkil 2-də öz t
ə nöqtəsini tapma
23 
qbecərmənin və torp
alının məhsuldarlığ
suvarma qabağı  n
nəmliyi 80% old
rşılıqlı təsir ami
rələrin qarşılıqlı
ək olar. İstehsala
olmur. Bu had
nmə hadisəsi şək
un artımına  əgə
ktorların hər bi
u  nəticə  şəkil  2
işdir. Bununla ə
aslanmışdır.  
iki amil əgər op
və ikinci amilin
təsdiqini tapır.  O
aq beləki, bu mə
rpaq nəmliyi fonund
ğının artım əyrisi 
nəmliyi 70% olduq
duqda; gübrə norm
illərinin cəmlən
ı  təsiri və  təsir
atda isə təsir və
disə S.D. Lısoqo
kil 2-də göstərili
ər 2 faktor təsir
rinin optimum 
2-də  həmdə dig
əlaqədar olaraq S
ptimum yaxşılaşd
n  təsiri nisbi art
Odur ki, tədqiqa
ərkəzin kənarında
da gübrələrin 
qda (TSQN); 3- 
ması 1 ha-a 20 t 
nməsi 
ri faktorunun 
qarşılıqlı təsir 
orov tərəfidən 
ib.  
r edirsə onda 
olduğu halda 
ər regionların 
S.D.Lısoqorov 
dıqda dozaları 
tım verər. Bu 
atlarda hüdüdü 
a mövcuddur. 

---

 
Bü
sinin 
məsi i
ilə suv
Qır
norma
artımı
qabaq
gübrə 
Bu
cədən
Qır
təsirin
Hə
Bitkilə
hətta 
zəifləy
V.R
bağlı 
ifadə 
Şəkil 2.
ütöv xətt xarakte
məhsul artımını
ilə (1) birdəfəlik
varma fonu optim
rıq-qırıq xətt  şə
alarının təsir edic
ını gübrələrdən 
q  nəmliyi 55-70
və suvarmanın t
urada bütöv xətt
n verilməsi fonun
rıq xətlər N
120
P
ni göstərir. 
əyat amillərinin
ərin ən çox və y
qida maddələri
yir və ya tamam
R.Vilyamsa görə
olub, eyni dərə
edir.”Bitki həya
24 
Gübrələrin təsir ten
suvarma ilə qarşılı
erizə edir N
120
P
ın fonlar üzrə-əv
kdən artıqlaması
maldır. 
ərti olaraq qey
ci effekti göstəri
suvarılmamış  fo
  və 85% TTST
təsirinin şərti eff
yaşıl kütlə məh
nda təsirini göstə
P
90
K
90 
–nın suv
n hər biri bitkilə
ya ən az tələb etd
indən biri belə
m dayanır. 
ə. Bitkinin bütün
əcədə  əhəmiyyə
atının heç bir am
ndesiyası və onun 
ıqlı təsiri. 
P
90
K
90
-nın otlağı
vvəlcədən gübrə
ı ilə (2) və ikiqa
yd edilən gübrə
ilmişdir.O təmsi
onda və torpağın
T, a-gübrənin tə
ffekti.  
hsuluna N
120
P
90
K
ərir. 
varma norması 
ər üçün eyni əh
diyi nəinki həyat
ə olmadıqda on
n həyat amilləri 
ətlidir.O,  bu mü
milini başqası  il
ın yaşıl kütlə-
ələin verilmə-
at (3) norması 
ə  və suvarma 
il edir: məhsul 
n suvarmadan 
sir effekti, b-
K
90
-nın əvvəl-
ilə qarşılıqlı 
həmiyyətlidir. 
t amillərindən, 
nların inkişafı 
bir-biri ilə sıx 
ünasibəti belə 
lə  əvəz etmək 

---

25 
olmaz, bitki həyatının bütün amilləri eyni dərəcədə  əhəmiyyət-
lidir”. Bu o deməkdir ki, bitkinin həyat amilləri içərisində az və ya 
çox  əhəmiyyətlisi yoxdur. Fərq yalnız ondadır ki, bir amil çox 
miqdarda, başqa bir amil isə az miqarda tələb olunur.Ancaq az 
tətbiq edilən amilin əhəmiyyəti də az deyildir. 
Təcrübədə bu qanun şərti xarakter daşıyır.Məsələn: bitkilərin 
suya olan tələbatı kalsium və  dəmirə olan tələbata nisbətən çətin 
ödənilir.Çünki suya tələbat daha çoxdur.Ancaq bundan asılı 
olmayaraq bu əkinçilik qanunu qüvvədə qalır və həyat amillərinin 
hamısı bitki həyatı üçün eyni əhəmiyyətlidir. 
Bitkilərin məhsuldarlığına suyun təsirini ilk dəfə Hedrigel öy-
rənmişdir. O eyni həcmli şüşə qablarda arpa bitkisini becərmişdir. 
Bunun üçün qablar eyni münbitlikdə torpaqla doldurulmuş və qab-
larda toxumdan tutmuş torpağa qədər hər bir şərait eyni saxlanmış-
dır. Yalnız qablarda nəmliyin miqdarı torpağın su tutumuna görə 
müxtəlif olmaqla bütün vegetasiya müddətində hər bir qabda eyni 
səviyyədə saxlanmışdır. 
Qaytarma qanunu: Bu qanunun tələblərinə uyğun olaraq becə-
rilən bitkilərin məhsulu ilə torpaqdan götürülən qida maddələrinin 
əvəzi torpağa qaytarılmalıdır. 
İlahi Kəlam: ”Ey qardaşlar! Camalıma and olsun ki, hamını 
torpaqdan yaratmışam və  əlbəttə torpağa da qaytaracağam.”  Kə-
lamdan görünür ki torpaqdan gütürülən qida maddələridə torpağa 
qaytarılmalıdır. 
Bu qanunun əsas zəruriliyi özünü suvarılan torpaqlarda daha 
çox biruzə verir.Belə ki, dəmyə əkinçiliyi ilə müqayisədə suvarma 
əkinçiliyində  məhsuldarlıq daha yüksək olur.Belə olan halda 
dəmyəyə nisbətən, suvarılan torpaqlarda məhsulla daha çox qida 
maddələri götürülür.Ona görədə suvarılan torpaqlarda effektiv 
münbitliyi qorumaq və yüksəltmək üçün torpağa daha çox qida 
maddələri verməklə balansı sabit saxlamaq lazımdır. 
Torpağın effektiv münbitliyinin yüksəlməsinə yönələn bu 
qanun əkinçiliyin intensivləşdirilməsini təmin edir. 
Əkinçiliyin qanunlarının tələblərinə əməl etməklə kənd təsərrü-
fatı bitkilərinin məhsuldarlığını artırmaqla yanaşı torpaqların 
münbitliyini qorumaq olar. 
 
 

---