T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ bati dilleri ve edebiyatlari

aktif değillerdir (örneğin Kızıl dirilerin dilleridir ) 



 

Ergatif – bu gruptaki diller çok farklı cümle yapısına sahiptir. Tümcenin temel 

öğesi - eyleyici ve eylem bu eyleyici üzerinde gerçekleşir. Eğer cümlede 

eylemin kimin tarafından gerçekleştiği belirtilmiş ise, o tümcenin ikincil 

öğesidir ve alıcı adını taşır. Alıcı ergatif hal alır ( örneğin Lazca ) 



 

Akuzatif – dillerin soyut anlamını aktarmanın en yüksek noktası. Cümle dizimi 

temelinde özne- nesne ilişkisi. Fiiller geçişli ve geçişsiz gruplara ayrılırlar 

(Türkçe )

24

 

Tablo 9. 

Klimov’un İçerikli dil sınıflandırması 

 

 

                                                            

24

 

Panfilov, K, ‘ Osnovı kontensivnoy tipologii’ , makale,

 

Klimov, G, ‘Printsıpı kontensivnoy 

tipologii’ , Мoskova, 1983.

 

17 

 

---

1.3 Safhasal Dil Sınıflandırmasının Tarihçesi 

  

İçerikli dil sınıflandırması dilin Biçimbilimsel yönünü veya diğer bir söyleyişle 

dilin teknik tarafını hiç dikkate almamaktadır, Biçimbilimsel sınıflandırma ise dildeki 

anlam yükümü gerektiği gibi incelememektedir. Son yıllarda tüm bu eksikleri görerek 

dilbilimcilikte dil sınıflandırması alanında yeni bir sınıflandırma boy göstermektedir. 

Bu dil sınıflandırılmasına Safhasal Dil Sınıflandırılması diyebiliriz. 

  

Bu  sınıflandırmanın ana hedefi - yukarıda bahsedilen Biçimbilimsel dil 

sınıflandırılmasıyla  İçerikli dil sınıflandırılmasını birleştirip her iki tipolojide de 

bulunan eksikleri gidermektir. Safhasal Dil Sınıflandırılması bir dili gelişim açısından 

incelemektedir ve bulunduğu safhaya göre gruplara ayırmaktadır. Bu sınıflandırma 

başlangıç noktası olarak yansız yalınlayan dil türünü veya safhasını almaktadır. Buna 

paralel olarak bu türden ergatif ve nominatif dil durumları gelişmektedir. Bu gelişim 

biçimbirimlerin gelişimiyle orantılıdır, böylece eklemeli, büküm-eklemeli ve bükümlü 

türler ortaya çıkmaktadır. Safhasal Dil Sınıflandırması açısından dil türlerinin 

birleşmesi, farklı türlerin farklı  sınıf türüne gelişerek geçmesi, sınıflar arası dil 

türlerinin var olabilmesi kabul edilir bir durumdur. Bu sınıflandırma her tür farklı alt 

türlerden oluşmaktadır. Çok yeni ve yeterince araştırma yapılmadığından dilbilimcilik 

alanında henüz dil sınıflandırılması olarak yerini alamamıştır, fakat bir dilin 

tanımlamasında son zamanlarda sıkça kullanılan bir yöntemdir. Safha dil 

sınıflandırılmasının prensipleri ileride daha detaylı anlatılacaktır.

25

 

                                                            

25

 Panfilov, K, ‘ Stadialnaya tipologiçeskaya klassifikatsıya yazıkov: opıt postroyeniya’ , makale, 

www.erlang.com.ru/euskara 

 

18 

 

---

2. BÖLÜM 

BİÇİMBİLİMSEL, İÇERİKLİ VE SAFHASAL DİL SINIFLANDIRMALARI 

ARASINDAKİ BAĞLANTI 

 

              Biçimbilimsel ve İçerikli dil sınıflandırmalarını birbirinden ayırmak yanlıştır 

bir yaklaşımdır. Bu iki dil sınıflandırması ancak birlikte kullandıklarında bir dilin 

tanımlaması eksiksiz yapılabilir. Örnek olarak Eleseev’in Finceye verdiği tanımlamayı 

alabiliriz ‘Nominatif türünden bükümlülük özelliklerini taşıyan eklemeli bir dildir’.

26

 

Biçimbilimsel,  İçerikli ve Safhasal Dil Sınıflandırılmalarının birbiriyle bağlantısını 

görebilmemiz için dil tipolojisine bütün yöntemler açısından bakalım. 

 

2.1.İçerikli dil sınıflandırılması açısından bir bakış  

             Rus  Dilbilimcisi  Klimov  nötr  dil  sınıfının özelliklerinin yalınlayan diller 

sınıfının karakteristikleri ile örtüştüğünü görmüştür. Aynı zamanda sınıfsal dil 

grubunun da eklemeli dillerin arasında yer alabileceğini de kaydetmiştir, örneğin 

Bantu dilleri gibi. Bazen İçerikli sınıflandırma yönteminde nominatif veya ergatif 

gruplarına ayrılan diller, Biçimbilimsel sınıflandırma yöntemiyle bükümlü, eklemeli 

veya yalınlayan dil gruplarına yerleşmektedir. Bunları görerek Klimov ikilem içinde 

kalarak  şunları söylemiştir: ‘ dil sınıflandırılması için bu yöntemleri karıştırmak çok 

                                                            

26

 Panfilov, K, ‘ Stadialnaya tipologiçeskaya klassifikatsıya yazıkov: opıt postroyeniya’ , 

Eliseev, Y, ‘Fin Dilinin Kısa Gramer Tasviri’ 

19 

 

---

faydalı olmayabilir’. Fakat başka bir safhasal dil sınıflandırması ile ilgili yaptığı 

çalışmasında bu yöntemlerin kesiştiğini ve ortaya harmanlanmış bir dil 

tanımlamasının çıktığını kabul etmektedir. 

 

2.2 Biçimbilimsel dil sınıflandırma açısından bir bakış  

                İlk bakışta yalınlayan veya gövde yalınlayan dillerin sadece nötr dil 

sınıfında bulunduklarını görebiliyoruz. Bu tür dillere hızlı yüzeysel bir bakış 

attığımızda bile bu dillerde biçimbirimlerin bulunmadığını, geniş çapta sözdizimi 

değişimi yaşandığını, sıfat sınıfının bulunmadığını ve sıfat yerine niteleyici fiillerin 

kullanıldığını görebiliyoruz.

27

 

                 Aktif ve ergatif dillerin çoğu zaman eklemeli dillerin arasında yer aldıkları 

bir gerçektir. Eğer aktif dillerin biçimbilimsel yönü ( özellikle ad) yalınlayan veya 

gövde yalınlayan dillere yakınsa, ergatif diller kısmen olsa bile büküme sahiplerdir, 

örneğin Dağıstan dili. Nominatif diller ise hem eklemeli, hem büküm eklemeli, hem 

de sadece bükümlü diller sınıfına girmektedirler. Bazı nominatif dillerin biçimbilimsel 

yapısının gövde yalınlamasını da yapabildiğini görebiliyoruz. Tüm bunları göz önünde 

bulundurarak nominatif dillerin Biçimbilimsel Sınıflandırılmasında neredeyse her 

sınıfta yer alabildiğini görüyoruz.

28

 

 

                                                            

27

 Panfilov, K, ‘ Stadialnaya tipologiçeskaya klassifikatsıya yazıkov: opıt postroyeniya’ , makale, 

www.erlang.com.ru/euskara 

28

 a.g.m. 

20 

 

---