29
29
İnsan və yaxud təbiətin
doğurduğu fəlakətlər hər
zaman baş verə bilər və hər bir ölkə bu
arzuolunmaz təhlükənin nəticələrini aradan
qaldırmaq problemilə üzləşə bilər. Fövqəladə
hadisələr təhlükəsizlik və sabitlik üçün əsas risk
mənbəyidir. Hər bir ölkə öz ərazisində baş vermiş
fəlakətlərin qarşısının alınması və hadisənin
qurbanlarının qayğısına qalmaq üçün məsuliyyət
daşıdığına baxmayaraq, fəlakətli vəziyyətlərin
miqyası fəlakətə məruz qalmış ölkənin
imkanlarından artıq ola bilər və onun təsirləri ölkə
sərhədlərindən kənara çıxa bilər. Buna görə də
fövqəladə vəziyyətlərin aradan qaldırılması və
onlara çevik cavab vermək üçün beynəlxalq
əməkdaşlıq vacibdir.
NATO-nun «mülki fövqəladə vəziyyətlərin
planlaşdırılması» fəlakətlərə hazırlıq və
cavabvermə üzrə əməkdaşlıq NATO ölkələri
arasında həyata keçirilməkdədir. 1990-cı illərdə
buraya tərəfdaş ölkələr cəlb olunmuşdur və
SNT-nin qeyri-hərbi komponentini təşkil edir.
Rusiyanın təklifi nə görə 1998-ci ildə yaradılmış
Fəlakətlərə Cavabvermə üzrə Avro-Atlantika
Əlaqələndirmə Mərkəzi (FCAAƏM) Avroatlantika
məkanında baş verən fəlakətlərə AATŞ ölkələrinin
cavabverməsini həyata keçirir.
Səmərəli əlaqələndirməyə
yardım
Fəlakətlərə səmərəli cavabvermə nəqliyyat
vasitələri, tibbi ehtiyatlar, rabitə, fəlakətlərə
cavabvermə imkanları və digər mülki ehtiyatların
əlaqələndirilməsini lazım edir. Bütün ölkələr
fövqəladə vəziyyətlərin qarşısının alınması ilə
əlaqədar milli səviyyəli planların olmasına görə
məsuliyyət daşıyırlar. Lakin təbii fəlakətlərin çox
hallarda sərhəddən kənara çıxması və beynəlxalq
yardım çağırışlarına səmərəli cavab verilməsinə
böyük ehtiyacın olması beynəlxalq səviyyədə
əməkdaşlığın və planlaşdırmanın inkişaf
etdirilməsini zəruri edir.
NATO və tərəfdaş ölkələr arasında mülki
fövqəladə planlaşdırma yerli regional və milli
hökumətləri müxtəlif səviyyələrdə təmsil edən
mülki və hərbi şəxslərin iştirakı ilə seminar,
simpoziumlar, məşq və təlim kurslarının
keçirilməsini nəzərdə tutur. Digər beynəlxalq
təşkilatlarda, məsələn BMT-nin Humanitar
Məsələləri Əlaqələndirmə İdarəsi və BMT-nin
Qaçqınlar üzrə Ali Komissarlığı (BTMQAK),
Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi və Avropa
İttifaqı, qeyri-hökumət yardım təşkilatları bu
tədbirlərin mühüm iştirakçılarıdır.
Gözlənilməz hadisələr zamanı fəaliyyət planlarının
hazırlanması, müvafi q prosedurların və lazımi
texnikanın olması və həmçinin ümumi hazırlıq və
təlimlər nəticəsində NATO və tərəfdaş ölkələr bir
sıra təbii fəlakətlər zamanı FCAAƏM vasitəsilə
cavabvermə və yardım göstərilməsi üzrə
fəaliyyətləri uğurla əlaqələndirməyə nail olublar.
Bu fəaliyyət xüsusilə Albaniya, Azərbaycan, Çex
Respublikası, Macarıstan, Rumıniya və Ukraynada
daşqınlar, Türkəyədə zəlzələ, keçmiş Yuqoslaviya
Respublikası Makedoniya* və Portuqaliyada meşə
yanğınları, Moldova və Ukraynada kəskin hava
şəraiti zamanı həyata keçirilmişdir.
Fəlakətlərə hazırlıq
və cavabvermə
> Qırmızı Xaç Təşkilatının əməkdaşları Sülh
Naminə Tərəfdaşlıq təlimində iştirak edirlər.
30
30
Daşqın zamanı yardım
Ötən əsrdə Qərbi Ukraynada 13 daşqın hadisəsi
qeydə alınmışdır. NATO və tərəfdaş ölkələr 1995,
1998 və 2001-ci illərdə Ukraynada dəhşətli daşqınların
ağır nəticələrinin aradan qaldırmasının və garşısının
alınmasında Ukraynaya lazımi yardım göstərib.
Mülki fövqəladə planlaşdırma və fəlakətlərə hazırlığa
dair Anlaşma Memorandumu çərçivəsində 1997-ci
ildən ərazidə həyata keçirən əsas əməkdaşlıq
proqramı Ukraynaya birbaşa fayda gətirib. Əsas
məqsəd Ukraynanın daşqınlara meyilli olan qərb
hissəsinə yardım göstərmək, belə fövqəladə hallara
qarşı daha hazırlıqlı olmaq və onların arzuolunmaz
nəticələrinin ləğvinə nail olmaqdır. Ukraynanın Trans-
Karpatiya regionunda 2000-ci ilin sentyabrında
keçirilmiş təlimlər də daxil olmaqla, SNT təlimləri, hava
kəşfi yyatının aparılması, zərərçəkənlərin evakuasiya
olunması və su təmizləmə qurğularının göndərilməsi
kimi fəlakətlərə yardım prosedurlarının sınaqdan
keçirilməsinə kömək edir. Bundan əlavə, 2001-ci ildə
imzalanmış pilot layihə çərçivəsində Tiza çayının yaxın
ərazilərində daşqınların qarşısının alınması və
cavabvermə sisteminə dair tövsiyələri hazırlamaq
üçün dünyanın 12 ölkəsindən daşqın və fəlakətlər üzrə
40-dan çox ekspert birgə işləmişdir.
1998-ci ilin iyun ayında NATO-nun qərargahında
Rusiya tərəfi ndən
verilmiş təklifə əsaslanan
Fəlakətlərə Cavabvermə üzrə Avro-Atlantika
Əlaqələndirmə Mərkəzi (FCAAƏM) yaradıldı.
24 saat fəaliyyət göstərən Mərkəz məlumatın
yayımlanması üçün mərkəz rolunu oynayır və Avro-
Atlantik məkanda NATO və Tərəfdaş ölkələr arasında
fəlakətlərlə bağlı cavabları koordinasiya edir. Bu
həmçinin, kimyəvi, bioloji və ya radioloji agentləri
istifadə etməklə terror aktlarının nəticələrinin idarə
olunması da daxil olmaqla, təkrarlanan təbii və
insanlar tərəfi ndən törədilmiş fəlakət vəziyyətlərinə
dair cavabverməni nəzərdə tutan əsas fövqəladə
mülki hazırlıq təlimləri təşkil edir.
Mərkəz beynəlxalq fəlakətlərə cavabverilmə
tədbirlərində və onların nəticələrinin idarə
olunmasında aparıcı rol oynayan Humanitar
Məsələlərin Əlaqələndirilməsi üzrə Birləşmiş
Millətlərin Bürosu və Kimyəvi Silahların qadağan
olunması üzrə Təşkilat kimi, beynəlxalq agentlikləri
və digər təşkilatlarla sıx iş birliyindədir.
Viza rejimi, sərhəddən keçmə tədbirləri, tranzit
sazişləri, gömrük şəffafl ığı və heyətin statusu kimi
məsələlərə müraciətlə bağlı ikitərəfl i və ya çoxtərəfl i
razılaşmaları inkişaf etdirmək üçün ölkələr üçün
stimul yaradılır. Belə tədbirlər həqiqi fəlakət yerinə
yardımların və komandanın çatdırılmasındakı
bürokratik əngəlləri aradan qaldırır. Fəlakət baş
verdikdə, ölkələrin bu barədə qısa şəkildə məlumat
əldə etmələri üçün milli elementlərin qarışığından
təşkil edilmiş Fəlakətlərə Cavabvermə üzrə Avro-
Atlantika Birliyi üçün də tədbirlər müəyyən edilib.
Ətrafl ı məlumat üçün:
www.nato.int/eadrcc/home.htm
FƏLAKƏTLƏRƏ CAVABVERMƏ ÜZRƏ AVRO-ATLANTIKA ƏLAQƏLƏNDIRMƏ
MƏRKƏZI