Telman Orucov Çin qədim sivilizasiya və müasir möcüzələr ölkəsi
Yüklə 4,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
145 həm də insan gücündən kənarda olan bir yükü- dövlətin bütün idarəetmə maşınını öz şəxsində mərkəzləşdirməsi idi. Ləyaqətlilik standart, etalon kimi götürüldükdə, sadalanan liderlərin bir çoxu heç də onun bütün tələblərinə cavab verə bilmir, onlar müəyyən qüsurlardan da xali deyildilər. Fransa kralı XİV Lui və Prussiya kralı II Fridrix müharibəyə şərəf çələngi mənbəyi kimi baxdıqlarından öz ölkələrini belə pis siyasətin, sərt qaydada deyilsə, qurbanlarına çevirirdilər.Günəş Kraldan bir əsr sonra hakimiyyətə gələn həmin Böyük Fridrix öz sələfindən fərqli baxış nümayiş etdirərək, kralda “dövlətin birinci nökərini” görürdü. Habsburqlar sülaləsindən olan, 1780-1790-cı illərdə Avstriya kralı olmuş II İosif isə öz fikrini belə ifadə etmişdi: “Mən öz ölkəmdə qanun vermək fəlsəfəsini yaratmış, onun məntiqi tətbiqi Avstriyanı dəyişdirəcəkdir”. O, həqiqətən də nəcib tədbirlərə əl atırdı, təhkimçiliyi ləğv etmişdi və hamının qanun qarşısında bərabərlik prinsipini elan etmişdi. On illik hakimiyyəti dövründə II İosif Avstriyanı dəyişikliyə məruz qoymaq cəhdində 6 min dekret və 11 min qanun imzalamışdı. Ancaq özünün daim uğursuz olması düşüncəsi onun öz qəbir daşı üçün yazdığı epitafiyadan da açıq görünür: “Burada, etdiyi hər şeydə uğursuz olan II İosif uyuyur”. Bu sözlərdə həm də uzağa gedən bir həqiqət var idi. Taxt-tacdakı varisləri də onun islahat cəhdlərinin çoxunu məhv etdilər. İosifdən fərqli olaraq, bəziləri taeyin onları sınağa çəkəcəyini, məğrurluqlarına görə heç ağıllarına da gətirmirdilər. Belələri meydana çıxan siqnallara da məhəl qoymurdular. Napoleon Bonapart 18 bryumer çevrilişindən (1799-cu ilin noyabrında baş vermişdi) sonra Sen-Klu qəsrində lovğalıqla demişdi: “Mənim arxamca Qələbə ilahəsi və Uğur ilahəsi addımlayır.” Bu sözləri deyəndən sonra onun ürəyi getmişdi. Lakin o, bu ibrətamiz hadisədən də nəticə çıxarmadı. Rusiya yüryşündə və Vaterloo döyüşündə artıq onu Məğlubiyyət ilahəsi, Müqəddəs Yelena adasında isə məhvedici Bədbəxtlik ilahəsi izləyirdi. XX əsrin ən böyük mübarizlərindən və ən nəcib şəxsiyyətlərindən biri olan Mahatma Qandi (1869-1948-ci illər) Hindistanın atası hesab edilir. Mohandas Kramçand Qandiyə xalq tərəfindən “Mahatma” və ya “Böyük Könül” adı verilmişdi. İlk dəfə onun haqqında bu titulu Rabindranat Taqor hələ 1915-ci ildə işlətmişdi. Bütün liderlərdən onu fərqləndirən, Britaniya ağalığına qarşı mübarizəsində yeni, Satyaqraha adlanan, bu, hərfi mənada “həqiqətdə səbat göstərmək” demək idi və zorakı olmayan bir taktikanı seçməsi idi. Onun zorakılıq etməmək fəlsəfəsi (Catyaqraha) dinc dəyişiklilər tərəfdarlarının hərəkatına böyük təsir göstərdi. 146 O, Londonda hüquqşünas təhsili almış, Cənubi Afrikadakı Natalda ağlar tərəfidən pis münasibət bəslənən hind immiqrantlarının mənafeyini müdafiə etmişdi. Burada Satyaqraha adlanan passiv müqavimət bir sıra siyasi uğurlar gətirmişdi. 1914-cü ildə Hindistana qayıdıb, beş il sonra Britaniya hökumətinə qarşı Satyaqraha hərəkatını təşkil etmişdi, yerli sənətləri, istehsalı və siysi müstəqilliyin (suarac) əldə edilməsini təbliğ edirdi. Onun siyasəti Britaniya mallarının ümumi boykotu və Mopla qiyamı ilə nəticələndi. 1925-ci ildə Hindistan Milli Konqressinin sədri seçildi. Bundan əvvəl iki il məhbəsdə yatmışdı. Sonra yenidən həbs olundu. 1931-ci ildə sülh bağladı və Londondakı Dəyirmi Masa konfransında iştirak etdi. 1932-ci ildə “toxunulmazlara” qarşı olduqca pis münasibətə etiraz edərək, aclığa başladı və onların xeyrinə müqavilə bağlanmasına nail oldu. Britaniyanın geri çəkilməsini tələb etdiyinə görə 1942-ci ildə bir daha həbs edldi. Müstəqil Hindistan dövlətinin yaradılması üçün danışıqlar apardı. Hindistanın müstəqillik qazanması təntənələrində iştirak etmədi, bunun əvəzinə o, Kəlküttəyə yollanıb, hinduistlərlə müsəlmanlar arasındakı qanlı münaqişəni yatırmağa calışdı. Ölüm təhlükəsi altında olsa da buna nail ola bildi.1948-ci ilin əvvəlində axırıncı aclıq aksiyasına başladı və bu öz həyatını qurban vermək aksiysı cəmiyyətə xeyli təsir göstərdi, əks qütbdə olanlar kompromissə getməklə, Dehlidə millətlərarası münaqişə dayandırıldı. Həmin il yanvarın 30-da Qandi bir hinduist fanatik tərəfindən qətlə yetirildi. O, təkcə mübarizə dühası deyildi, həm də qeyri-adi bir humanist idi, öz mübarizəsində şərə zorakılıqla müqavimət göstəməməyi təbliğ edirdi. Hindistanın baş naziri Cəvahirləl Nehru xalqa böyük liderin ölüm xəbərini radio ilə çatdıranda demişdi: “Bizim həyatımızın işığı söndü. Hər yeri qaranlıq bürüdü. Bizim sevimli rəhbərimiz Bapu (“ata” deməkdir- müəllif), necə ki, biz onu adlandırırdıq, artıq aramızda yoxdur.... İşıq sönmüşdür mən dedim, lakin bu səhvdir.. Çünki bizim ölkədə parlayan işıq heç də adi işıq deyildi.” Bu zahirən kiçik adamın ideyalarının və ideallarının gücü, onlara pərəstişə görə elə böyükdür ki, qatilin güllələri onları məhv etməyə qadir deyildir. Qandi bütün bəşəriyyətin vicdanının ruporuna çevrildi. O, təkcə Hindistanda parlayan olmayıb, haqqı sevənlərin ürəyinə şüa salan bir işıq idi. Onun şəxsiyyətinə düha nişanı vurulduğunu çoxları etiraf edir, həm də onu da qeyd edirdilər ki, dahi adamlardan adətən yaxşı siyasətçi çıxmır, nadir istisna isə məhz Qandi idi. Bu fiziki cəhətdən zəif bir insanda polad kimi möhkəm, qaya kimi sarsılmaz olan nəsə bir şey var idi. Onu zorakılığa əl atmamaq apostolu sayırdılar. Albert Eynşteyn Qandinin 70 illik yubileyi münasibətilə söylədiyi nitqində demişdi ki: “Bəlkə də gələcək nəsillər sadəcə olaraq inanmayacaqlar ki, adi candan və qandan olan belə bir adam bu günahla dolu torpaq üzərində addımlamışdır.” Yüklə 4,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|