62
rabitə qurğusunun çevrilmə əmsallarını uyğun olaraq K
so
və
K
ər
ilə işarə edək.
Çox vaxt kompensasiyalı çeviricilər statik xarak-
teristikaya malik olur. Bu hal üçün qərarlaşmış
rejimdə
x = x – x
ər
x
x
=
ilə işarə etdikdə,
x
x
1
r
aliriq. Burada
- sistemin statizm əmsalıdır.
x
ər
= y
k
ər
olduğundan
x
k
y
1
r
və
y =
r
k
1
(1 -
)x .
Çıxış parametri üçün y =
x
k
so
k
1
k
2
…
k
n
və
= 1 -
k
s
və ya
=
s
k
1
1
.
Statizm əmsalının qeyri-stabilliyindən alınan xəta
belə təyin olunur:
%
100
1
y
y
.
Bu xətanın azaldılması üçün statizm əmsalı vahiddən
çox-çox kiçik, ümumi çevirmə əmsalı k
s
= k
so
k
1
k
2
…
k
n
k
ər
kifayət qədər böyük olmalıdır, yəni k
s
>> 1.
63
Bu
halda
s
k
1
1
və k
s
>> 1 olarsa,
x
k
1
y
,
k
1
r
s
.
Sonuncu ifadə göstərir ki, k
s
>> 1
şərtinin ödənilməsi
şəraitində çevrilmə xətası yalnız əks rabitə əmsalının
dəyişməsi ilə əlaqədardır. Kompensasiyalı TÖS-ləri də
cərəyan və gərginlik TÖS-nə bölünür. Kompensasiyalı
cərəyan intensivlik sistemlərində teleölçülən kəmiyyət bu
kəmiyyətin qiymətinə uyğun olaraq tənzim olunan sabit
cərəyandır.
Gərginlik intensivlik TÖS-lərində ölçülən kəmiyyət
ya dəyişən cərəyanın e.h.q-nə və ya sabit cərəyan
gərginliyinə çevrilir. Teleölçmə prosesində alınan xətanı
azaltmaq məqsədilə kompensasiyalı ölçmə üsulu istifadə
olunur.
3.4.2. Müddət teleölçmə sistemləri
Müddət TÖS-də ölçülən parametrin qiyməti
impulsun və ya fasilənin müddəti ilə verilir. Şəkil 3.11-də
müddət TÖS-nin struktur sxemi göstərilmişdir.
Nəzarət məntəqəsində NM əsas blok x parametrini
zaman intervalına çevirən çeviricidən ibarətdir. Dispetçer
məntəqəsində DM olan qəbuledici qurğu isə
zaman
intervalını ya kəsilməz elektrik parametrinə (gərginlik və ya
cərəyana), ya da N rəqəm koduna çevirir.
Qəbuledici qurğunun növündən asılı olaraq analoq
(AC) və ya rəqəm qəbuleidici cihaz (RC) qoşulur.
Bir qayda
64
Şəkil 3.11. Müddət teleölçmə sistemi
olaraq
ölçülən kəmiyyətdən xətti asılı götürülür və
-nun
dəyişmə intervalı 0-dan deyil, müəyyən
min
qiymətindən
başlayır.
zaman intervalının ölçülən x kəmiyyətindən
asılılığı ümumi şəkildə belə göstərilə bilər:
=
min
+
min
min
maks
min
maks
x
x
x
x
.
Müddət TÖS-ləri nisbi və mütləq
müddət TÖS-lərinə
bölünür. Nisbi müddət TÖS-də ölçülən parametr impulsun
və ya fasiləsiz müddətin tam
perioda nisbəti kimi götürülür,
yəni
)
x
(
f
T
və ya
)
x
(
f
T
'
.
Burada
- impulsun,
- fasilənin müddətidir.
Mütləq müddət TÖS-də ölçülən parametr impulsun
və ya fasilənin müddətinin mütləq qiyməti ilə verilir (şəkil
3.12).
Mütləq TÖS-lərində adətən
= f(x) funksional
asılılığı daha çox istifadə olunur. Müddət TÖS-ləri siqnalın
impulslarının müddətinə görə 2 yerə bölünür: