Tərtibçidən
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
25
Ruhuma sanki qanad bəxş elədi. O ədəb kanı olan mısraların Könlümə nurlu həyat bəxş elədi. II Aparıcı: Bu şeir Məhsətinin XII əsrdə Sultan Səncər sarayında yaşaması fikrini bir daha təsdiq edir. Sonrakı təzkirəçilər də Məhsətidən Gəncəli şair kimi bəhs edib, əsərlərindən nümunələr veriblər. Şairənin bir qisim rübailərində aşiqin vüsal dəmlərində keçirdiyi sevinc hisləri əks olunur. Şeirlərində insan gözəlliyinin geniş təsviri onun həyata bağlılığını və humanizmini göstərən cəhətlər hesab olunur. Səmimi duyğuların ifadəsi olan bu rübailərdə incə həyat məqamları gülümsəyir: Şərq intibahının bir çox nümayəndəsi kimi Məhsəti də öz əsərlərində insanı, onun duyğularını müdafiə edib. Təmiz insani münasibətləri quru ehkamlara, tərki –dünyalığa və riyakarlığa qarşı qoyub. Şairə bir – birindən gözəl əsrarəngiz məhəbbət nəğmələri yaratmışdır. Məlumdur ki, insanın nəcib istək və arzularının qarşısına hasar çəkmək mümkün deyil. O, gec-tez hər cür sədləri aşaraq qurtulacaq. Məhsətinin də lirik qəhrəmanı məhz dövrünün mənəvi buxovlarından azad olan insandır. O, ancaq sevgilisini düşünür, onu torpağa, suya və günəşə də qısqanır: Yerlərə baxma ki, torpaq su görər, Göylərə baxma ki, günsalar nəzər. Qeyrətdən ölərəm, ey ruhum, səni Əgər yuxuda da görsə bir nəfər. I Aparıcı: Bəli, Məhsəti şeirlərində insan psixologiyası çox təbii və inandırıcı şəkildə əks tapıb. Dərddən söz açmağa məndə hanı can, Ya qəm şərh etməyə ürək, ey canan? Kağızı, qələmi cansız, ürəksiz, Alır, ağlayıram, atıram, aman! Rübai lirik qəhrəmanın vəziyyətini, duyğular aləmini və ümidsizliyini təsvir etmək nöqteyi-nəzərdən çox maraqlıdır. XII əsrin birinci yarısında yazıb-yaradıb, incə rübailəri ilə şöhrət tapan şairənin yetişməsi Azərbaycan xalqının ictimai-siyasi və mədəni həyatında qazandığı nailiyyətlərin təzahürüdür. O, intibah dövrünün Azərbaycan ədəbiyyatında öz yeri və dəsti- xətti olan görkəmli sənətkarlarından biridir. Məhsəti irsi dövrümüzə qədər tam şəkildə gəlib çatmamışdı. Məhsəti lirikasının əsasını məhəbbət təşkil edir. Rübailərində humanizm, dünyavilik, nikbinlik öz əksini tapır. Onun yaradıcılığında Şərq qadınının azad və xoşbəxt həyatı haqqında arzuları da əks olunmuşdur. İlk dəfə olaraq Səhab Tahiri tərəfindən Məhsətinin müxtəlif mənbələrdən rübai, qitə və qəzəlləri toplanmış və 1957-ci ildə 200-ə yaxın şeir parçasından ibarət divanını tərtib 26
etmişdir. Alman alimi Frits Meyer 1963-cü ildə “Gözəl Məhsəti” monoqrafiyasını yazmış və 257 rübai, 30 yaxın şeir parçasını burada toplamışdır. II Aparıcı: Azərbaycan alimləri və tədqiqatçılarının da Məhsətinin həyat və yaradıcılığının araşdırılmasında çox böyük rolları olmuşdur. Belə tədqiqatçılardan biri də professor, filalogiya elmləri doktoru Xəlil Yusifov “Məhsəti Gəncəvi” əsərini yazmış və sonda 190-a qədər rübaini əruzla Azərbaycan dilinə çevirmişdir. Məhsəti Gəncəvinin rübailəri təkcə Azərbaycan dilinə deyil, ingilis, italyan, alman və fransız dillərinə tərcümə edilmişdir. Məhsəti Gəncəvinin Gəncədə muzeyi yaradılmış və 1980-cı ildə heykəli ucaldılmışdır. Araşdırmalardan belə nəticə çıxır ki, XI əsrin sonları-XII əsrin əvvəllərində yaşamış Məhsəti Gəncəvi Azərbaycan intibahının parlaq nümayəndəsi və həqiqətidir. XII əsr Azərbaycan klassik şeirinin görkəmli və gözəl nümayəndələrindən biri olan Məhsəti Gəncəvi öz rübailəri ilə daha çox şöhrət qazanmışdır. Gəlin oxucularımızın ifasında sevimli şairəmizin rübailərini dinləyək: I Oxucu: Qəm görmüşə hər gün yeni bir qəm yetişər, Dərd ilə yanan qəlbə dava kəm yetişər. Aşiqləri öldürməyə çox meyl etmə, Bir gün sənə də bəla, ey sənəm, yetişər. II Oxucu: Görsən məni bir söylə nədən dinmirsən? Qan tökməyə təşnədir gözün, dönmürsən. Çərxinmi cəfasıdır çatılmış qaşlar, Cəlladmısan, insanlığa öyrənmisən? III Oxucu: Sən söylədin, ey gözəl: “Üzüm bir cənnət, Yurdun, yuvan ondan tapacaq min ziynət” Düzdürmü sənin sözün, yalandır yoxsa, Dillənməyə könlündə kimin var cürət? I Oxucu: Güllər gül üzündən lap əcəb qaldı xəcil Ağzın dadını gördü, rütəb qaldı xəcil Könlündə ədəbsizlik əgər varsa, çəkin, Etsən də ədəbsizlik, ədəb qaldı xəcil. I Aparıcı: Məhsəti Gəncəvi Azərbaycan intibahının parlaq nümayəndəsi və həqiqətidir. O, Şərq poetikasının üsullarından məharətlə istifadə edərək sevən qəlbin hislərini, sevincini, kədərini rəngarəng boyalarla qələmə almışdır. Bəli, Məhsəti Gəncəvi keçmişin, indinin və gələcəyin şairi olub,sözün əsil mənasında xanım, mübariz, haqq, ədalət, sevda yolçusudur. Şairə ayrı – ayrı sənət və peşə sahiblərini ədəbiyyata gətirməklə fərqlənməyi bacarmış, öz rübailərini Nizaminin əsərlərinin ilk rüşeyimi hesab etmişdir. XII yüzildə dünyanın heç bir xalqının ədəbiyyatında Məhsəti qüdrətli, Məhsəti səviyyəli və Məhsəti
27
istedadlı bir qadın şair olmamışdır. Məhsəti Gəncəvi öz dövrünün humanist poeziyası ilə yaxından bağlı olduğundan insanı, onun gözəlliyini, istək və arzularını ifadə etmiş, onun həyat eşqinə, duyğularına bəraət qazandırmışdır. XII əsrdə Məhsəti Gəncəvi kimi şairənin yetişməsi Azərbaycan xalqının ictimai – siyasi və mədəni həyatında qazandığı nailiyyətlərin təzahürüdür.O, intibah dövrünün Azərbaycan ədəbiyyatında öz yeri və dəst – xətti olan görkəmli sənəykarlarındandır. II Aparıcı: Məhsəti Gəncəvi orta əsrlər Azərbaycan şeirinin qüdrətli nümayəndələrindən biridir. Onun yaşayıb – yaratdığı zamandan 900 ilə yaxın bir dövr keçməsinə baxmayaraq, əsərləri indi də sevilə-sevilə oxunur, oxucularına zövq verir, onlarda həyata, insana məhəbbət oyadır, onları nikbinliyə, dünyanın gözəlliklərindən ilham almağa çağırır, zahidlikdən, tərki – dünyalıqdan, vaxtı keçmiş adət - ənənələrdən uzaqlaşdırır. Məhsəti Azərbaycan və Şərq ədəbiyyatının dövründə yaşamışdır. Həmin dövrdə Nizami, Xaqani kimi dahi sənətkarlar yetişmiş, Əbül – Üla, Fələki, Mücirəddin kimi şairlər yazıb – yaratmışlar. Bu dövrdə dahi Nizami tərəfindən nəinki təkcə Azərbaycan, bəlkə bütün Yaxın və Orta Şərq intibahının ən parlaq ədəbi nümunələri yaradılmışdır. Söhbət dahi sənətkarlarımız Nizamidən düşmüşkən gəlin sevimli şairəmiz Nigar Rəfibəylinin “Məhsəti” dramatik poemasından dahi şairlərimiz Nizami ilə Məhsətinin söhbətindən bir parçaya tamaşa edək.
I oxucu (Məhsəti): Ustad! II oxucu (Nizami): Mənim şair qızım yenə qəmlidir, Yoxsa ağlamısan, gözün nəmlidir. I oxucu (Məhsəti): Könlüm açılmayır, nədəndir ustad, Sönmüş bir ocaqdır sanki kainat. Gözümdə nuru yox günəşin də bax, Mənimçün dünyada sən varsan ancaq. Məni əzir, ustad, sıxır bu dövran, Heç könlüm açılmır nədənsə inan! II oxucu (Nizami): Sən bir bəzəyisən bu kainatın, Kədərlə keçməsin bu gənc həyatın. Sabahın yelləri oxşasın səni, Götürsün üstündən qara kölgəni. I oxucu (Məhsəti): Eh, kaş bu saraydan, bu dəbdəbədən Ömrüm boyu, ustad, iraq olaydım! O sənin kimsəsiz, yoxsul evində
Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|