Thank you for your contribution

20

 

in the art.  When the artists began to observe the ana-

tomical dissection performed on human body, they tried 

to understand more deeply, not superficially, the human 

body and its function and the way its structures works. 

This kind of scientific interest created a foundation for 

a new topic in art: Ecorché figures. Ecorchés are the 

signs of the Renaissance artists’ anatomy knowledge. 

This study try to understand the process of emergence 

the ecorché figures along with the reasons. At the same 

time try to understand the development of naturalistic 

style of Renaissance art.

Giriş

Leonardo da Vinci, Michelangelo, Raphaello ya da Dürer 

gibi sanatçıların resimlerine baktığımızda ilk olarak 

aklımıza, ‘Neden Rönesans döneminde betimlenmiş 

heykeller ve resimler anatomik açıdan bu denli doğru?’ 

sorusu gelir. Bu çalışma, bir yandan bu soruya cevap 

arayışı, bir yandan da Rönesans döneminin bir ürünü 

olan ecorché (ikorşi) figürlerin ortaya çıkışını hazırlayan 

koşulları anlamaya yönelik bir çalışmadır. 

Erken Rönesans’tan itibaren bazı sanatçılar, sanatta 

yüzlerce yıl devam eden geleneği aşıp sanatı farklı 

bilimsel disiplinlerle desteklemeye başladılar. Böylece 

sanatçı olmak, bilimsel merakla ve mükemmel doğru-

lukla ilişkili oldu. Rönesans, sınırları kaldırınca, insanın 

öğrenmesi ve araştırmalarının üzerine tekrar taze bir 

hava ve ışık yayıldı. Rönesans, bu ışığı Antik Yunan ve 

Roma fikirlerinden, özellikle de Platon (MÖ 427 - MÖ 

347) ve Aristoteles’ten (MÖ 384 – MÖ 322) alıyordu. Bu 

çalışmanın bağlamı bakımından Platon ve Aristoteles’in 

Rönesans’ı etkileyen fikirleri arasında, hayvan bedeni 

üzerinde gerçekleştirilen disseksiyonları, doğanın sırla-

rını ifşa etmenin bir yolu olarak tasvir etmeleri oldukça 

önemlidir. Aristoteles, benzer görünümlü yapıların 

farklı hayvan türlerinde benzer işlevlere sahip olduğunu 

düşünüyordu (Carlino, 1999, s. 638; Malomo, Idowu ve 

Osuagwu, F. C., 2006,s.102). Aristoteles, makro-kozmik 

ilkeleri anlayabilmek için önce mikro-kozmik ilkeleri 

anlayabilmenin gerektiğine inanıyordu ve onun için do-

ğayı tanımanın yöntemi olarak anatomik disseksiyonlar 

önemliydi. Platon ve Aristoteles için anatomi, felsefenin 

bir parçasıydı. Anatomi çalışmalarının nedenlerinden 

biri de ruhun, bedenin hangi parçasında ikamet ettiğini 

keşfetme çabasıydı. Aristoteles, on sekiz yaşındayken, 

Atina’daki Platon Akademisi’ne gönderilmeden önce, 

babasından anatomi ve disseksiyonun temellerini öğ-

rendi (Saccio, 2009, s.154) ve bu konuda kendi öğrencile-

rini de etkiledi. Örneğin O’Malley (1964), Lesson’s from 

History: Human Anatomy adlı makalesinde Aristote-

les’in öğrencilerinden biri olan Carystos’lu Diocles’in 

(MÖ 375– MÖ 295) hayvan disseksiyonları yanında insan 

disseksiyonları da yaptığını ve tarihte yazılı bir metinde 

anatomi terimini kullanan ilk kişi olduğunu yazıyor (akt. 

Ertaş, 2004, s.13). Bu bilgilerden hareketle, anatomi-

nin entelektüel gelişiminin Yunanistan’ın altın çağında 

başladığını ve insan bedenine yönelik artan keşif çalış-

malarında en önemli etkenin hümanizmanın merkeze 

alınması olduğunu söyleyebiliriz.

Anatomist Sanatçılar ve Ecorchéler

Platon ve Aristoteles’in fikirlerine doğan ilgi, resim ve 

heykel alanlarındaki anatomik çalışma türünün Röne-

sans döneminde gelişmesine neden oldu. Rönesans’la 

birlikte anatomi ve fizyoloji çalışmalarında gerçekle-

şen gelişme, sanat ve insanın tüm uğraşlarını farklı 

bir düzeye yükseltti.  1400’lü yıllardan itibaren İtalyan 

sanatçılar, bir anatomi profesörü yüksek sesle açıklama 

yaparken bir berber-cerrahın yaptığı anatomik dissek-

siyonları izleyebilme fırsatını yakalayabildi (Mayor, 1983, 

s.127-128). Çünkü Bologna ve Padua’da 15. yüzyılda, tıp 

öğrencisi olmayan birinin, insan disseksiyonlarını gö-

rebilmek için anatomi salonlarına/tiyatrolarına girmesi 

mümkün olmaya başladı. 

Rönesans kültürü, görünen dünyayı anlamak ve açık-

lamak için sanat ve bilimin birleşmesini sağladı. Bilim 

adamları yaptıkları gözlemleri, araştırmaları çizmeleri 

için sanatçılara ihtiyaç duydular. Böylece gözlemlerini, 

araştırmalarını başkalarına iletebiliyorlardı. Sanatçılar 

da bilimle işbirliği yaparak sadece bir el işçiliği, bir za-

naat olarak algılanan mesleklerini entelektüel üretime 

dayalı bir meslek statüsüne yükseltmeye çalıştılar. Böy-

lece sanatçının sosyal statüsü bilim adamının statüsü 

ile eşitlenebilecekti (Keser ve Keser, 2008, s.113-124). 

Antik Yunan kültüründe gelişmiş olan hümanist etkiler, 

Rönesans kültürünü doğrudan etkiledi. İnsanlığın 

onurunu vurgulayan hümanist felsefe ve insani değerler 

sayesinde mantık ve insan çalışmalarına vurgu yapıldı. 

Hümanistler, Rönesans döneminde, antik Yunan kültü-

rünün sahiplendiği hakikatin ve mükemmelliğin yeniden 

doğuşunu sanat ve edebiyatın gelişimi için inceledi. 

Andreae Vesalius (1514–1564) ise hümanizmanın sınır-

larını anatomiye kadar genişletti. Rönesans dönemin-

de de anatomik araştırmalar insanı tanımaya yönelik 

ilgiden kaynaklanıyordu. ‘Kendini tanı’ ya da ‘insanı tanı’ 

anlamına gelen Latince ‘nosce te ipsum’ ibaresi birçok 

anatomik illüstrasyonda, anatomi tiyatrolarında ve bu 

dönemin kitaplarının önsözünde görülebilir. 

16. yüzyılda anatomi disiplini açısından çok önemli 

çalışmalar yapıldı. Toledo-Pereyra (2008), De Humani 

Corporis Fabrica Surgical Revolution adlı makalesinde 

Papa VII. Clement’in 1537’de anatomi eğitimine izin 

vermesinden 6 yıl sonra Vesalius De Fabrica Corporis 

Humani isimli kitabını yayımladığını yazıyor  (akt. Ertaş, 

2014, s.14). 

16. yüzyılda da sanatçılar, sık sık, anatomik yapıların 

konumunu ve işlevini belirlemek için Vaselius gibi bilim 

adamlarının yaptığı kadavra disseksiyonlarına tanıklık 

etmek yanında çizimleriyle anatomistlerin çalışmalarını 

desteklediler. Vesalius’un kitabı, anatomi disiplininin sa-

---