Tofiq Köçərli Qarabağ: Yalan və Həqiqət

Tofiq Köçərli 
- 6 - 
Qarabağ: Yalan və Həqiqət 
Ermәnistana vә Dağlıq Qarabağa sәfәrini tәşkil edәn dә  hәmin Mәrkәzdir, yәni 
Vartanyandır. Yәqin Lebedin kitabını Yerevanda ermәnicә çıxartdıran da Vartanyandır. 
Moskvada “Ermәni icmaları konfederasiyası” adlı  tәşkilat fәaliyyәt göstәrir. Onun 
icraçı katibi K.Mikaelyan ”Независимая  газета”da (29 fevral 1996) “Üzülmüş missiya” 
(“Прерванная миссия. Москва и Ереван должны вновь образовать союз - вплоть до 
федерации”) adlı  mәqalә  dәrc etmişdir. Mәqalәdә başqa mәsәlәlәrlә yanaşı Dağlıq 
Qarabağ  mәsәlәsi ön plana çәkilmişdir. Başqa ermәni müәlliflәri kimi, Mikaelyan da 
Dağlıq Qarabağın 1921-ci ildә Ermәnistandan “qoparılıb” Azәrbaycana “birlәşdirilmәsini” 
iddia edir. 
Müxtәlif adlar altında Moskvada fәaliyyәt göstәrәn ermәni tәşkilatları  
Azәrbaycana olmazın qara yaxmaqla, Azәrbaycanı nüfuzdan salmağa çalışmaqla, 
Dağlıq Qarabağ haqqında yalanlar uydurub hәmin yalanları tarixi hәqiqәt kimi tәqdim 
etmәklә mәşğuldurlar. 
1997-ci il martın 29-da “Независимая  газета” Z.Balayanın “Yalan üzәrindә sülh 
olmaz” mәqalәsini oxuculara tәqdim etmişdir. (Hәmin mәqalәyә münasibәtimi 
“Respublika” qәzetinin 1997-ci il 25, 27, 29 aprel vә 2 may tarixli nömrәlәrindә  dәrc 
olunmuş mәqalәmdә bildirmişәm). 
Hәlәlik Rusiya xadimlәri, Rusiya vә MDB dövlәtlәri oxucuları Azәrbaycan haqqında, 
Dağlıq Qarabağın tarixi haqqında ermәni dezinformasiyasından bәhrәlәnirlәr. Ona görә 
ki, biz Dağlıq Qarabağın, yaxud Naxçıvanın tarixinә dair mәqalәlәrlә Moskva 
mәtbuatında çıxış etmirik, ermәni yalanlarını Moskva mәtbuatı vasitәsilә ifşa etmirik, 
Bakıda çap olunan çox saylı yazılarımız isә MDB dövlәtlәri oxucularına çatmır. 
Dağlıq Qarabağ haqqında hәqiqәtlәrin keçmiş SSRİ  mәkanına, dünyaya 
yayılmasında Moskva mәtbuatı olduqca mühüm bir kanaldır. Biz bu kanaldan istifadә 
etmәyә xüsusi sәy göstәrmәliyik, bütün xәtlәrlә Azәrbaycan müәlliflәrinin mәqalәlәrinin 
Moskva mәtbuatında çap edilmәsinә nail olmalıyıq. 
Bu, ona görә aktual vә vacibdir ki, ermәni müәlliflәrinin vә ermәnipәrәst müәlliflәrin 
Azәrbaycana qarşı ideoloji tәxribatları ara vermir. Antiazәrbaycanizm xorunda 
canfәşanlıq göstәrәn “Pravda” qәzetindә İqor Lenskinin “Qarabağ münaqişәsi vә Rusiya 
mәnafelәri” adlı  mәqalәsi dәrc edilmişdir (27 dekabr 1996). Mәqalәdә Dağlıq Qarabağ 

---

Tofiq Köçərli 
- 7 - 
Qarabağ: Yalan və Həqiqət 
mәsәlәsinin tarixinә dair bәzi fikirlәr irәli sürülmüş  vә daha çox Lissabon sammitinin 
mәlum bәyanatı ilә  әlaqәdar müasir mәsәlәlәrә toxunulmuşdur. Lenskinin Dağlıq 
Qarabağın tarixinә dair hökmlәri, demәk olar, başdan başa uydurmadır, yalandır vә 
saxtakarlıqdır. Bu uydurmaları Lenskinin özü qondarmamışdır. O, sadәcә olaraq Dağlıq 
Qarabağ haqqında ermәnilәrin köhnә bayatılarını oxumuşdur. 
Rusiya Federasiyasının Ermәnistan Respublikasında keçmiş  sәfiri tarix elmlәri 
doktoru Vladimir Stupişin dә ermәni zurnaçılarının züy tutanıdır. O, “Независимая 
газета”da dәrc olunmuş (18.04.97) “Rusiyanın Zaqafqaziyada mәnafelәri” adlı 
mәqalәsindә bir çox hallarda Z.Balayanın (“Независимая газета”, 29.03.97) şayiәlәrinin 
nöqtәsi-nöqtәsinә fotosurәtini çıxardıb (“Ermәni Naxçıvanı vә ermәni Qarabağı”, “Ermәni 
Naxçıvanının vә ermәni Qarabağının Azәrbaycana bağışlanması” vә s). 
Belәlәrini hәlә 1926-cı ildә  Cәlil Mәmmәdquluzadә “yerin-göyün provakasiya 
fazillәri”, “dünyada fәsadatda vahid yaranmışlar”, “şeytanәt ustadları” adlandırmışdır. 
Bu kitabda Balayanların, Stupişinlәrin Azәrbaycan vә Qarabağ haqqında Yalan, 
uydurma vә böhtanlarını ifşa etmәyә çalışmışıq. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

Tofiq Köçərli 
- 8 - 
Qarabağ: Yalan və Həqiqət 
2.
 
I Fәsil 
“
Azәrbaycan qәdimdәn türklәrin yaşadığı ölkәdir". "Azәrbaycan  әrazisi Hәmәdan-
Zәncan  şәhәrlәrindәn başlar, Dәrbәndә  qәdәr davam edәr, bu әraziyә Azәrbaycan 
deyirlәr" (әrәb mәnbәlәrindәn)
. 
 
Stupişin Azәrbaycan tarixinin saxtalaşdırılmasında “şeytanәt ustadıdır”. O iddia edir 
ki, “hansısa torpağın keçmiş Sovet Azәrbaycanı üçün “әzәli” olması haqqında danışmaq 
sadәcә  әdәbsizlikdir: inqilab, vәtәndaş müharibәsi vә 1918-1920-ci illәrdә xarici 
müdaxilәlәr qarışıqlığında bu yerdә әmәlә gәlәn dövlәt bu vaxta qәdәr heç bir şәkildә 
heç bir zaman mövcud olmamışdır.” 
Stupişinin digәr hәyasız uydurması belәdir: “Azәrbaycan müsavatçıların vә 
kommunistlәrin ... süni qurmasıdır. Onlar tamamilә başqa xalqın, ola bilsin qardaş, lakin 
başqa ölkәdә (İranda) yaşayan xalqın adını götürüblәr”. 
Stupişinin axırıncı iddiasına bәnzәr iddianı biz hәlә 1918-ci ildәn, Azәrbaycan 
Cümhuriyyәti yaranan zamanlardan eşitmәkdәyik. Mәsәlәn,  İran o zaman açıq  şәkildә 
Cümhuriyyәtimizin “Azәrbaycan” adlanması әleyhinә çıxmışdı. 
Mәmmәd Әmin Rәsulzadә 1918-ci ildә İstanbulda olarkәn, Azәrbaycan Cümhuriyyәti 
elan edilmәsi haqqında İstiqlal Bәyannamәsini xarici ölkәlәrin Türkiyәdәki sәfirliklәrinә, o 
cümlәdәn İran konsulluğuna göndәrmişdi. 
Konsulluğun  İstiqlal Bәyannamәsinә necә münasibәt göstәrmәsi haqqında 
M.Ә.Rәsulzadә Gәncәyә, xarici işlәr naziri M.H.Hacınskiyә yazmışdı (6 sentyabr 1918): 
“Konsulluq ... bizim bütün kağızlarımızı geri qaytarmışdır vә ayrı bir kağızda  İran 
konsulluğu bildirmişdir ki, İran Azәrbaycan adında müstәqil dövlәt tanımır ... Guya 
Azәrbaycan  İranın ayrılmaz hissәsidir, ona görә  dә bizim müstәqilliyimizә  qәti etiraz 
edir”
1a
. 
1918-ci il noyabrın 16-da İstanbulda  Әlimәrdan bәy Topçubaşov  İranın Türkiyәdә 
elçisi Mirzә Mahmud xanla görüşür. Elçi hәyasızcasına Әlimәrdan bәyә deyir: 
“Siz özünüzü Azәrbaycan türklәri hesab edirsiniz. Halbuki Azәrbaycanda, 
ümumiyyәtlә Qafqazda vә  İranda türk әsla yoxdur; hamı farsdır, sizin ata vә 

---