Tofiq Köçərli Qarabağ: Yalan və Həqiqət

---

 
 
 
AZӘRBAYCAN ELMLӘR AKADEMİYASI 
 
 
 
İctimai – Siyasi Tәdqiqatlar vә İnformasiya İnstitutu 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Tofiq Köçәrli 
Akademik 
 
 
 
 
 
 
 
 
Qarabağ: Yalan vә Hәqiqәt 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Bakı - 1998 

---

 
 
 
AKADEMİK ZİYA BÜNYADOVUN 
ӘZİZ XATİRӘSİNӘ HӘSR OLUNUR 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Redaktor: Fәlsәfә elmlәri doktoru, professor Rafiq Әliyev 
 
 
 
 
 
 
 
 
Kompüterdә yazma vә sәhifәlәmә:  
Rәsmiyyә Qasımova 
Korrektor:     Nigar Mәmmәdova 
 
 
 
 
 
 
Nәşriyyat sponsoru:    
 
“İrşad” İslam araşdırmaları mәrkәzi 
 
 
 
 
 
 
Kod 070 
© “Әbilov, Zeynalov vә oğulları”  
© “İrşad” Mәrkәzi 

---

 
 
Kitabın içindәkilәr : 
 
 
 
1. Giriş
.....................................................................................................-
1 
- 
 
2.   I Fәsil
. 
Azәrbaycan qәdimdәn türklәrin yaşadığı ölkәdir". "Azәrbaycan әrazisi 
Hәmәdan-Zәncan şәhәrlәrindәn başlar, Dәrbәndә qәdәr davam edәr, bu 
әraziyә Azәrbaycan deyirlәr" (әrәb mәnbәlәrindәn)
 ................................-
8 
- 
 
3.   II Fәsil
. 
Qarabağ "kiçik Azәrbaycandır". Rusiya çarı "Şuşalı vә Qarabağlı 
İbrahim xanın vә onun varislәrinin әyalәtinin bütövlüyünün saxlanmasına öz 
imperator zәmanәtini verir" (türk vә rus mәnbәlәrindәn) 
.......................-
29 
- 
 
4. III 
Fәsil
. 
Ermәni köçkünlәrinin "böyük hissәsini, xüsusәn әn kasıbları 
Qarabağa getmәyә tәhrik etmәk" (general Paskeviçin әmrnamәsindәn)
..-
55 
- 
 
5.   IV Fәsil
. 
"Daşnaklar Azәrbaycanın tәrkibindә olan Qarabağa, Naxçıvan 
diyarına iddia etdilәr" (BSE-dәn, 1926)
..................................................-
67 
- 
 
6.   V Fәsil
. 
"Dağlıq Qarabağı Azәrbaycan SSR hüdudlarında saxlamaq"! (Qafqaz 
bürosunun qәrarından)
.........................................................................-
88 
- 
 
7. VI 
Fәsil
.
"Dövlәtlәrin әrazi bütövlüyünә aid hüquq normalarına uyğun hәrәkәt 
edәrәk xalqların öz müqәddәratını tәyin etmәk hüququna hörmәt" 
bәslәmәli!..........................................................................................
-
115 
-
 
 
8.   VII Fәsil
. 
"Nürnberq prosesi" olmalıdır!
............................................-
136
 - 
 
9. Әdәbiyyat
........................................................................................-
145
 - 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

Tofiq Köçərli 
- 1 - 
Qarabağ: Yalan və Həqiqət 
 
1.
 
  Giriş 
 
Dağlıq Qarabağ hadisәlәri başlayan kimi, Ermәnistan siyasi xadimlәri dәrhal iki 
böyük yalan uydurdular: 
- guya 1920-ci il dekabrın 1-dә Azәrbaycan hökumәti “Dağlıq Qarabağı Ermәnistanın 
ayrılmaz hissәsi elan etmişdir”; 
- guya 1921-ci il iyulun 5-dә RK(b)P MK Qafqaz bürosu “biabırçı  әdalәtsizliyә” yol 
verәrәk “Ermәnistanın  әzәli vilayәti  әhalisinin 95 faizi ermәnilәrdәn ibarәt olan Dağlıq 
Qarabağı mexaniki surәtdә Ermәnistandan qoparıb” Azәrbaycana qatmışdır. 
Müәyyәn sәbәblәr üzündәn akademik A.D.Saxarov dәrhal bu ermәni yalanlarının 
qızğın tәbliğatçısına çevrildi vә “әdalәti bәrpa etmәk” uğrunda fәal mübarizәyә başladı. 
O zaman xaricdә yaşayan A.İ.Soljenitsın dә Dağlıq Qarabağ haqqında ermәni yalanlarına 
uydu. 
Belә beynәlxalq nüfuzlu şәxsiyyәtlәrin sәylәri vә әlbәttә, birinci növbәdә Ermәnistan 
rәhbәrliyinin, siyasi xadimlәrinin vә müәlliflәrinin qibtәedici çevikliyi, fәallığı, bizim isә 
passivliyimiz vә etinasızlığımız Dağlıq Qarabağın Ermәnistandan qoparılıb Azәrbaycanın 
tәrkibinә daxil edilmәsi haqqında ağ yalanın keçmiş SSRİ-dә  vә bütün dünyada 
yayılmasını şәrtlәndirdi. 
Bu yalanlar indi dә dünyanı gәzmәkdәdir. 
Biz isә ... Açıq etiraf edәk: Vәtәn tariximizi, o cümlәdәn Qarabağın tarixini 
saxtalaşdıranlara cavab vermәkdә aciz olduq. 
Tәkcә bir fakt. 
1988-ci il iyulun 18-dә SSRİ Ali Sovetinin Rәyasәt heyәti Dağlıq Qarabağ mәsәlәsini 
müzakirә etdi. İclasda SSRİ Ali Sovetinin Azәrbaycandan vә Ermәnistandan olan böyük 
bir qrup deputatı da iştirak edirdi. Orada ermәnilәrdәn Q.M.Voskanyan, Q.A.Poqosyan, 
V.A.Ambarsumyan, S.Q.Arutyunyan, S.A.Ambarsumyan, V.A.Petrosyan, Azәrbaycandan 
S.B.Tatlıyev, Ә.X.Vәzirov vә M.Ә.İbrahimov çıxış etdilәr. 
İclasın gedişini Moskva televiziyası göstәrirdi. Elә o zaman Moskva mәtbuatında, 
bütün SSRİ-dә, Azәrbaycanda da hәmçinin, iclasın qısa stenoqrafik yazısı çap olundu. 

---

Tofiq Köçərli 
- 2 - 
Qarabağ: Yalan və Həqiqət 
Televiziyaya baxan, iclasın stenoqrafik yazısını oxuyan hәr bir kәs yәqinlik hasil edirdi vә 
Hәmin stenoqrafik yazını bu gün oxuyacaq hәr bir kәs dә inana bilәr ki, iclasda 
ermәnilәr meydan oxuyurdular vә bu yüksәk tribunadan onlar Dağlıq Qarabağ haqqında 
yalan yaymaq üçün, dezinformasiya üçün mәharәtlә istifadә edirdilәr. Orada çıxış edәn 
ermәnilәr bir ağızdan deyirdilәr ki, 1921-ci ildә “tarixi әdalәtsizliyә” yol verilib - Dağlıq 
Qarabağ Ermәnistandan qoparılıb Azәrbaycana birlәşdirilmişdir. 
Lakin elә bil bu yalanın, bu saxta-karlığın Azәrbaycana heç bir dәxli yox imiş! 
Azәrbaycandan çıxış edәn heç bir, kәs hәmin mәsәlәyә toxunmamışdı. Heç bir kәs heç 
bir  şәkildә, ermәni yalanını  tәkzib etmәk cәhdindә olmamışdı. Tәkrar edirәm! Heç bir 
kәs! 
Belә bir şәraitdә ittifaq televiziya tamaşaçıları, geniş oxucu kütlәlәri tәbii, 
Azәrbaycan nümayәndәlәrinin heç bir etirazına 
sәbәb olmayan ermәni şayiәsinә inanmalıydılar. 
Bәlkә Azәrbaycan nümayәndәlәri tarix mәsәlәlәrindә deyil, başqa kәskin 
problemlәrin müzakirәsindә ermәnilәrә nokaut gәliblәrmiş? 
Ermәnilәr iclasa әsas tәlәblә - Dağlıq Qarabağı Ermәnistanla birlәşdirmәk tәlәbi ilә 
yanaşı hәr ehtimala qarşı digәr hazır tәkliflәrlә gәlmişdilәr: 
- Dağlıq Qarabağa Sov.İKP MK, SSRİ Ali Soveti Rәyasәt heyәtinin vә SSRİ 
hökumәtinin xüsusi müvәkkillәrini tәyin etmәk; 
DQMV-i müvәqqәti olaraq mәrkәzi ittifaq orqanlarına, yaxud RSFSR-ә tabe etmәk; 
- vilayәti muxtar respublikaya çevirmәk; 
- Dağlıq Qarabağı müvәqqәti olaraq Azәrbaycanın tabeçiliyindәn çıxardıb triumvirat 
tipli xüsusi orqana tabe etmәk. 
Elә bil bu tәkliflәrin dә Azәrbaycana heç bir dәxli yox imiş! İnanılası deyil, ancaq bu 
bir faktdır ki, Azәrbaycan rәhbәrlәri hәmin tәkliflәrin dә heç birinә, tәkrar edirәm, heç 
birinә münasibәt bildirmәmişdilәr vә heç bir alternativ tәklif irәli sürmәmişdilәr. Heç bir! 
Belәliklә, Dağlıq Qarabağ uğrunda ideoloji vә siyasi savaşda ermәnilәr tәşәbbüsü әlә 
almış  vә uydurmalarını  mәharәtlә  vә geniş miqyasda yaymağa başlamışdılar. Bu, 
hәqiqәtdir. 
Bәs Azәrbaycan tarixçilәri bu kәskin mübarizәdә necә iştirak ediblәr? 

---