Türk Dilinde Konuşan Ülkelerin politikasına Destek Fonu Bu kitap Türk Dilinde Konuşan Ülkelerin politikasına Destek
Yüklə 144 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ləyaqət barədə
- Hər at – qaçağan deyil, hər alıcı quş – şunqar. 49 AK-BATA (öyüd-nəsihət)
Ləyaqət barədə Tez-tez uşaqlıq illərimi, ələlxüsus, üç nənəmlə keçirdiyim vaxtları xatırlayıram. Bu xatirələr könlümdə bu üç qoca nənəyə zəriflik və üzücü xiffət hisslərini doğurur. Sanki yenə onların bir- birinə qara “ölən gün”ləri üçün yığdıqlarından danışan xışıltılı səslərini eşidirəm. 1984-çü ilin qışında kəndimizə iki nənə gəldi. Onlardan biri Ağ-Düzdən uzaq qohumumuz, o birisi onun həmkəndlisi idi. Oğlundan incimişdi, ona görə bizə köçməyə qərar vermişdi. İkisini də ilk dəfə görürdüm. Qohumumuza həmin an balaca boyuna görə Kiçi-ənə adını qoydum. Üçüncü nənəm – Turdukan tayanə anamım anası idi və artıq əvvəldən bizimlə yaşayırdı. Onda hamımız böyük bir otaqda yatırdıq. Axşamlar nənələrə yerləri salmağa kömək edirdim, onlar da məndən dualarını əsirgəmirdilər. Sonra astadan pıçıldaşırdılar. Artıq səkkizinci sinif şagirdi idim, amma bu qara “ölən gün” söhbətlərindən dəhşətə gəlirdim. Qoca nənələr yaxınlaşan ölüm haqda çox asanlıqla və rahatlıqla danışırdılar. Sonsuz və tənha Kiçi-ənə bizdə qışı keçirmək qərarına gələndən sonra özü ilə ən yaxşı paltarını və al-əlvan parçalarını gətirmişdi. Qırğız adətlərinə görə insan qocalıb dünyasını dəyişəndə, onun yaxşı əşyalarını yaxın və doğmalarına paylayırlar. Kiçi- ənə hər şeydən çox ondan qorxurdu ki, ölümündən sonra kimsə tənə ilə deyə bilər: “Övladı yox idi, ona görə yası da belə yoxsul keçdi”. Zavallı qadın bəzəkli pal-paltarını çoxdan hazırlayıb boğçaya yığmışdı ki, yasına gələn adamlara layiqincə bəxşiş qoya bilsin. Tez-tez doğma nənəm məni yanında otuzdurur, hər üç qarıya böyük məmnuniyyət gətirən, mənim özümə isə zülm verən mövzuda söhbətə başlayardı. Sual həmişə eyni olurdu: “Biz öləndə, bərkdən ağlayacaqsan?” “Əlbəttə”, – əminliklə cavab versəm də, təskinlik tapmayaraq hönkürtü çəkməyimi əsla təsəvvür edə bilmirdim. Cavanlıq ölümə inanmır, mənə elə gəlirdi ki, qarılar ölsələr də, bu çox-çox sonra baş verəcək. Amma ancaq birini ağlaya bildim – doğma nənəmi, çünki o birilər, mən orduda xidmət edəndə getdilər... Nəyə görə bu gün məhz o qarıların söhbətlərini yada salıram? Sadəcə illər keçdikcə buna ayrı səpkidən baxıram. Babam kənd idarəsinin böyüyü – başkarma işləyirdi və doğma nənəm hər şeydən qane idi, heç nədən korluq çəkmirdi. Digər iki nənəm isə nisbətən kasıb idilər, o səbəbdən, onları bir şey narahat edirdi – necə ləyaqətlə ölsünlər ki, heç kəs nə onlar, nə qohum-əqrəba, nə də övladları barədə pis bir söz deməsin. Təəccüblü idi, doğma oğlu evdən qovmuş nənə heç vaxt onu pisləmirdi. Hətta oğlunu da, gəlinini də tərifləyirdi və öz nöqteyi-nəzərindən ona bəslənən yaxşı münasibətə tutarlı nümunə gətirirdi: guya “ölən gün” üçün ehtiyatların əksəriyyətini ona uşaqları vermişlər. Nə nifrətə, nə qisasa qadir olmayan alicənab ana ürəyinin qarşısında təzim edirəm! Yəqin hətta Vətən xaininə də ana ürəyi bir bəraət tapıb qazandıracaqdı. Bu gün nənələrin yaxınlaşan ölümü sakit gözləməkləri məni təəccübləndirmir. Məhz belə dünyagörmüş qoca ağbirçəkləri toy, yas məclislərini aparmağa dəvət edirlər ki, hər ayinə əməl olunsun – onlar öz ölümlərinə də həyatın zəruri mərasimi kimi yanaşırlar. Digər bir şey heyrətə gətirir: onların adamların nə deyəcəyinə kövrək yanaşması. Ağbirçəklər həyatlarını qurban verə bilərdilər, amma ləyaqətlərini heç vaxt. Öz mövcudiyyətlərinin son mərhələsində bu kövrək ağbirçəklər müdriklik, xeyirxahlıq, qürur və ləyaqət, hətta cəsarət mücəssəməsi idilər. Yüksək vəzifə tutan bir möhtərəm adam mənə yeznəsi haqqında danışmışdı. Uzun müddət idi, yeznə içkiyə qurşanmışdı, heç harada işləmir, hətta işə düzəlməyə cəhd də göstərmirdi. Bacı tez-tez bifər ərindən şikayət edirdi, amma kişi düz 48 yola gəlmirdi. Tanışım 1999-cu ildə İssık-Kula gedəndə yolüstü bacısına baş çəkmək qərarına gəlir. Yeznəsini ayıq başla görəndə heyrəti yerə- göə sığmır. Dinməz suala yeznə cavab verir ki, Batkən vilayətində hərbi əməliyyatlar başlanıb və ehtiyatda olan əsgərləri orduya çağıra bilərlər. Və tərxis olunmuş əsgər kimi ayıq həyat tərzi keçirməyə məcburdur. Birdən çağırış vərəqəsi gətirərlər, o da sərxoş olar! Belə rüsvayçılığa dözə bilməz... Beləcə bəlli olur ki, bu insan əgər çətin anda tərəddüd etmədən cavanlarla çiyin- çiyinə Vətənin və xalqın müdafiəsinə qalxmağa hazırdırsa, deməli o dərəcədə pis adam deyil. Bu qərar boş söhbət deyildi, axı yaxşı məlumdur ki, içki aludəçisi pis vərdişindən əl çəkmək üçün necə iradə göstərməlidir. Bu hadisədən sonra tanışımın göstərdiyi səmimilyinə və iradə gücünə görə yeznəsinə hörməti artdı. Bu azmış tanışım bu qənaətə gəldi ki, adamlar bütünlüklə pis ola bilməzlər. Kurmanov T. “Rəfiqələr” (payız söz-söhbəti) 1980-ci il, quaş, 18 x 25 Hər at – qaçağan deyil, hər alıcı quş – şunqar. 49 AK-BATA (öyüd-nəsihət) Ləl-cavahirat götürmə, qocaların öyüdünü götür. Atalar özü Qırğızlarda deyirlər: torpaq yağışla münbitləşir, cavan – qocaların nəsihətləri ilə. Ahıl adamların xeyir-duası – hər qızın, hər gənc oğlanın qazana bilmədiyi mənəvi xəzinədir. Özünəməxsus şəkildə arzuların yerinə yetirilməsini əta edən səma hamiləri ilə vəhdətdir. Tanınmış ağsaqqalların xeyir-duasını və nəsihətlərini almaq bu gün də gənclərimiz arasında böyük şərəf sayılır. Öyüd-nəsihət həmişə ali mənəvi sirr sayılır. Cavan oğlan nə qədər bu şərəfə tez-tez nail olurdusa, həyatda bir o qədər uğur qazanır, bəxti üzünə gülürdü. Fəqət bu öyüdü almaq üçün gənc yaxşı əməllər etməli, layiqli davranmalı, böyüklərə ehtiram göstərməlidir. Məhz ağsaqqal Koşoyun nəsihətindən sonra Manasın həyat yoldaşı Kanıkey Semetey pəhləvanı dünyaya gətirir. Ev sahibinin kiçik oğlu qonaq gələndə, adətən, təamdan əvvəl qonaqların əlinə su tökür, onların xeyir-duasını almağa ümid bəsləyirdi. Cavan oğlan xeyir-duanı ahıl süvariyə atdan düşməyə əl tutanda, atının başını saxlayanda ala bilərdi. Bu xeyir-duada başlıcası – onların cani-dildən, səmimi-qəlbdən gəlməsidir. Nəsihət istənilən cümlələrlə verilə bilərdi, ancaq çox vaxt insan həyatının ən vacib məqamlarını əhatə edirdi: Ruzin bol olsun, Ömrün şərəflə keçsin, Allah uzun ömür versin, Bərəkətin əskik olmasın, Azar-bezar bilməyəsən nədir, Camaat dinc, qarnı tox olsun, Xan öz yerində otursun. Allah gizli düşməndən qorusun, Allah ölümdən saxlasın, Allah dərddən-bəladan saxlasın, Allah qəfil hadisədən qorusun. Sülh bərqərar olsun, Zəhmət çəkilsin, firavanlıq olsun, Babalarımız müdrik olsun, Nənələrimiz həlim olsun. Qızlarımız namusunu qorusun, Uşaqlarımız ürəkdən xəbər versin... Belə öyüdlərdə, bir qayda olaraq, eqoizm qaibdir. Xoş arzu, niyyət konkret şəxsə ünvanlanmır, bütün millətə xidmət edir. Xalq yaddışnda hamının sevimlisi xanəndə Arstanbəyin bu günə qədər dəyəri azlmayan, sönməyən müqəddəs xeyir-duası həkk olunmuşdur: Səni görüm, xalqın düşmənləri üçün tatarı olasan, Səni görüm, quraqlıqda bircə damcı su olasan, Səni görüm, lal-karın eşidən qulağı, danışan dili olasan, Səni görüm, səhranın düzündə quyu olasan, Səni görüm, qaçağan at belində bahadır olasan, Səni görüm, zəiflərin ürəkli havadarı olasan, Səni görüm, dul qalmışlara, yetimlərə pasiban durasan, Səni görüm, müstəbidlərə təhlükə olasan, Səni görüm, yalançılara cəza kəsiləsən, Səni görüm, oğruların qənimi düşəsən, Səni görüm, rifaha alicənab minnətdarlıq göstərəsən, Səni görüm, binəsiblərə ruzi verəsən, Səni görüm, köməksizlərə qılınclı-qalxanlı yardımçı olasan, Səni görüm, sözün qısasını deyəsən, Səni görüm, aramla danışıb millətə vacibini söyləyəsən, Səni görüm, adil olub işini biləsən, Səni görüm, tərif edənlərindən qaçasan, Səni görüm, dəmirçinin çəkici olasan, Səni görüm, layiqlilərin möhkəm arxası olasan, Səni görüm, ürkəklərə təpər verəsən, 50 Yüklə 144 Kb. Dostları ilə paylaş:
|