“Türküstan” kitabxanası Şirvani Ədilli
Yüklə 0,93 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Fərqli bölgülü, qafiyəli sərbəst şeir.
70 Oxu, tar/3, oxu, tar/3! Səsindən/3 ən lətif/3 şeirlər/3 dinləyim/3. Oxu, tar/3, bir qədər/3!.. Nəğməni/3 su kimi/3 alışan/3 ruhuma/3 çiləyim. Oxu, tar/3, Səni kim/3 unudar/3? Ey geniş/3 kütlənin/3 acısı/3, şərbəti/3, Alovlu/3 sənəti/3!.. M.Müşfiq 7-lik bölgü ilə müşayiət olunan sərbəst şeirlərə də rast gəlmək olar. Burada bölgü xeyli uzun olduğundan, onu misra kimi qəbul edib həmin şeirləri sərbəst şəkilli (sərbəst qafiyələnməli) heca vəznində yazılmış 7-hecalı şeirə də aid etmək olar. Məsələn, aşağıdakı 7-lik bölgülü sərbəst şeiri asanlıqla 7-hecalı şeir formasına gətirə bilərik. 7-lik bölgülü sərbəst şeir: Hər şey həsrətə döndü/7: dadlı bahar çağında/7 Türkanın qucağında/7 Öz əlimlə saldığım/7 ləklərin qırağından/7 gəlib keçmək də həsrət/7. Sübhün bal havasından/7 “Oxay” deyib bir nəfəs/7 alıb içmək də həsrət/7. Hər şey həsrətə döndü/7: şənbə günü, dan üzü/7 Firəngizli yollara/7 eyvandan baxmaq həsrət/7. Ətrindən məst olduğum/7 bir iydə budağını/7 köksünə sıxmaq həsrət/7. Hər şey həsrətə döndü/7 - olub tənha, sal qaya/7 71 neçə milyard dalğaya/7 köksümü gərməyim də/7. Sahildə məni gözlər/7 – Türkayıma bəzəkli/7 bir konfet verməyim də/7. Bu kiçik həsrətlərə/7 dözərdim birtəhər mən/7. Ayrı salınmasaydım/7 böyük mübarizədən/7. X.R.Ulutürk 7-hecalı şeir kimi: Hər şey həsrətə döndü: dadlı bahar çağında Türkanın qucağında Öz əlimlə saldığım ləklərin qırağından gəlib keçmək də həsrət. Sübhün bal havasından “Oxay” deyib bir nəfəs alıb içmək də həsrət. Hər şey həsrətə döndü: şənbə günü, dan üzü Firəngizli yollara eyvandan baxmaq həsrət. Ətrindən məst olduğum bir iydə budağını köksünə sıxmaq həsrət. Hər şey həsrətə döndü – olub tənha, sal qaya neçə milyard dalğaya köksümü gərməyim də. Sahildə məni gözlər – Türkayıma bəzəkli 72 bir konfet verməyim də. Bu kiçik həsrətlərə dözərdim birtəhər mən. Ayrı salınmasaydım böyük mübarizədən. Göründüyü kimi, ikinci variantda qafiyələnmə həd- dən artıq pərakəndə, 2, 3, hətta 4 misradan bir alındığın- dan onu məhz sərbəsrt şeir formasında yazmaq və qəbul etmək daha məqsədəuyğundur. Fərqli bölgülü, qafiyəli sərbəst şeir. Belə sərbəst şeirdə bölgüsüzlük hiss olunmur. Yəni bölgülər mütləq olur. Lakin, bölgülərdəki heca sayları müxtəlif (3, 4, 5, 6 və s.) olur. Bölgülərin ardıcıllığı, biri-birini əvəz etməsində dövrilik olmur, bəzi istisnalarla bu ardıcıllıq sərbəst olur. Deyilişin normal səsləndiyi hallarda sözlər bölgülərdə parçalana bilər. Qafiyələnmə var və bölgülərin, həmçinin misraların sonunda gəlməsi şərtiylə sərbəstdir. Bu növə aid aşağıdakı misalda şeir yalnız 4 və 3- hecalı bölgülərdən ibarətdir: Uçun, uçun/4 Xəyaldakı/4 zirvələrdən/4 atlanın/3 Tələbələ/4/rim mənim/3. Bu gün mənə/4 güvəndiniz/4 Sabah sizə/4 güvənim/3. Bu gün önüm/4/dəsiniz/3, Sabah isə/4 ayaq açıb/4 gəzən şirin/4 sözlərim/3... Vətənimə/4 səpələnmiş/4 mənim dan ul/4/duzlarım/3... Mən öyrədən/4, Siz öyrənən/4, Zaman keçir/4, yer dəyişir/4 Bu müqəddəs/4 dövrədə/3... 73 Bu dünyanı/4 öyrənmişəm/4 Mən öyrədə/4-öyrədə/3... Mənə heç vaxt/4 yad olmadı/4 Sevinciniz/4, Qəminiz/3. Xəyallarla/4 nəfəs alan/4 cavanlıq a/4/ləminiz/3. Hissinizə/4, duyğunuza/4 dola-dola/4 Sizin ilə/4 addımladım/4 qol-qola/3... B.Vahabzadə Bu şeirdə bölgülərin ardıcıllığındakı özəllik ondan ibarətdir ki, burada 3-lük bölgülər həmişə misranın sonun- da gəlir. Fərqli bölgülü, qafiyəli sərbəst şeirin 6 və 5-hecalı bölgülərdən ibarət variantına da rast gəlmək olar: Anamı dəfn etdik/6 Töküldü dən-dən/5 Gözümün yaşı/5, Həmin gün məzarın/6 baş tərəfindən/5 Anamın yerinə/6 qalxdı başdaşı/5. Anamın əvəzi/6 başdaşı oldu/5 Kölgəsi özüylə/6 yanaşı oldu/5. Öldümü? Elə bil/6 o, yoxmuş əsla/5, Daşların üstdəki/6 neçə yazıyla/5 seçilir insan/5 başqalarından/5. B.Vahabzadə Yüklə 0,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
|