Üç aylıq ədəbiyyat dərgisi №2(14)
Üç aylıq ədəbiyyat dərgisi
Yüklə 275,5 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Üç aylıq ədəbiyyat dərgisi 193 Protaqorda, «Parmenid»də, Kantda
- Bizim dünyanın açılmasında nələr necə açılır
- Üç aylıq ədəbiyyat dərgisi 195
- Olmayan redaksiyanın “Məktublar Ģöbəsi “(!) Uġ AQ GUġƏ
- Üç aylıq ədəbiyyat dərgisi 197
- Üç aylıq ədəbiyyat dərgisi 199
- İncəsənət şəbəsi.
Üç aylıq ədəbiyyat dərgisi 193 Protaqorda, «Parmenid»də, Kantda transendentlik Tanrının transendentliyi ən güclü şəkildə dində yox, əski yunan fəlsəfəsində özünü göstərmişdi. Öncə sofist Protaqor demişdi ki, mən Tanrının nə olması, nə də olmaması haqqında sübut verə bilmərəm. Bunun üstündə Protaqorun başına oyun açmışdılar. Teologiyada «aqnostiklər» Tanrını bilməyin olabilməzliyini söyləyənlərdir. Məncə, ilk aqnostik Protaqor olmuşdu. Çox ilgincdir ki, Protaqordan, təxminən, 2300 il sonra Kant bu yunan filosofunu anmadan Tanrı ilə bağlı onun düşüncəsini təkrar etmişdi. Ancaq təkrar etmişdi bir fərqlə. Söyləmişdi ki, Tanrının nə olmasını, nə olmamasını ELMİ SÜBUTLA sübut etmək olmaz. Bundan sonra bir nəsnəni də dediyi üçün Kantı aqnostik saymaq olmaz. O bildirmişdi ki, Tanrıdan gələn işığa bizim bilincimizdə bütün pəncərələr qapalıdır, yalnız əxalqi şüurdan başqa. Bizdə əxlaq olduğu üçün Allahın varlığını düşünürük və ya Allah ideyası bizim üçün bu qədər aktual olur. Tanrının bilinməzliyi ilə bağlı Platonun «Parmenid» dialoqunda dərin düşüncələr var. Hər nəsnəni yaratmış Tanrı yaradıcılıqdan öncə tam tək olduğu üçün Onun yanında başqası ola bilməzdi. Varlıq bir başlanğıcdan doğub-törəyibsə, hamısı Ondan aşağıdadır, deməli, hətta yaratdıqları da Onun yanında duran Onun ranqında Başqası ola bilməz. Bu isə o deməkdir ki, varlığın başlanğıcı Təkcə olanı biz bilə bilmərik. Çünki nəyisə bilmək üçün onu başqası ilə tutuşdurmaq gərəkir. Başqası yoxdursa, deməli, həmin nəyisə bilmək olmaz. Beləliklə, artıq, eramızdan qabaq Platon Tanrının qeyb aləmi (transendent) olduğunu bildirmişdi. Mənə az qala möcüzə kimi görünür ki, İbrahim dinləri Platondan hələ xəbərsiz olduqları dönəmlərdə Allahın bilinməzlityini, zülmətdəliyini bilmişdilər. Haradan bilmişdilər? Platondan bilməmişdilərsə, haradan bilmişdilər, Tanrının Özündənmi? Bu sual açıq qalır. Bizim dünyanın açılmasında nələr necə açılır İbrahim dinlərindən və Platonik fəlsəfədən gördük ki, dünya qeyb aləmindən çıxaraq pardaqlanır. Beləcə, varlığın bizə görünən formalarından dərinə qayıtdıqca elə fərqlər görürük ki, axırda Qeyb aləminə çatırıq və ora, artıq, Zülmət səltənətidir. Oxşar sistem fiziki aləmdə də var. Dərində kvant hissəciklərindən o tayda, vakuumdan, qara enerjidən də o tayda yoxluğu, heçliyi andıran nəsəlik durur. Oradan kvarklar, hissəciklər, elektronlar, protonlar, atomlar, molekulalar yığıla-yığıla gəlib bizim dünyamızdakı nəsnələrə çatır. Bax, qida metaforası burada dadımıza çatIr. Allah- təala sanki kvarklardakı canlı orqanizmə yararlı olanları qida etmək üçün onlardan atomlar, molekulalar və s.,yığa-yığa gətirib bitkilərə, meyvələrə və ətə çıxarmışdı. Sonra isə bütün bunlardan qidalar düzəltmişdi. İnsan kvarkı yeyə bilməz, axı! Ancaq filan bitkinin içində yeyə bilər. Mən dedim ki, qida çox önəmli kulturoloji simvoldur. Bu simvoldan çıxış edərək deyə bilərik ki, Allah kvarkları yeməyə çevirən aşbaz kimi davranaraq İudaizm, Xristianlıq, İslam, Hinduizm və Buddizm dinlərini əta etmişdi ki, insanlar bu dinlərin açdığı antro- sosiopomorfik süfrələrdən İlahi enerji ilə qidalana bilsinlər. Deməli, dinlərin antro- sosiopomorfizminə səbəb odur ki, yalnız bu formada insanlar İlahi bilgilərlə ağılın və duyğusallığın birgəliyində qidalana bilirlər. Nəzəriyyələr isə yalnız ağıl üçün bilgilər verir. Bu ideyaya görə İbn Rüşd kimi düşünərlər dini fəlsəfədən aşağı tutmuşdular. Din şəkillərin dilində İlahi bilgilərdən danışır, elm isə ağıl formalarında ağıl üçün danışır. Ancaq filosofların dini aşağı qoymaq düşüncəsi ilə mübahisə etmək olar. Növbəti dərsdə bundan danışacam. 194 № 2 (14) Yay 2015 “YAZI”NIN AĞLAMALI GÜLÜġ SƏHĠFƏSĠ (Yox, zənn etdiyiniz kimi deyil. Burada lətifə-filan getməyəcək. Amma dərginin ətrafında dolaşan lətifəvari söhbətlər yer alacaq.) GÖZLƏNĠLƏN QONAQ ”Yazı”nın uzaqdan, yaxından qonaq-qarası olur hərdən. Bir dostumuz var, Saatlıda yaşayır: Rizvan müəllim. Kimyaçıdır. Amma dünya ədəbiyyatını kamil bilir. Bizim dərginin də daimi oxucusudur. Tez-tez telefonda danışır, fikir mübadiləsi edərdik. Bir gün yazdı ki, gəlirəm sizin redaksiya heyəti ilə görüşəm(!?) Gəmilərim dənizdə batmazmı? Nə redaksiya, nə redaksiya heyəti?! Bir-iki dəfə cəhd elədim ki, deyəm, bəs... İmkan vermədi. Dedi, gəlirəm, vəssalam. Etiraz edə bilmədim... Fikirləşirdim ki, onu layiqincə qarşıla bilməyəcəyimizi düşünər. Gəldi və şəhərdən zəng vurdu ki, hara gəlim? Redaksiya Mətbuat prospektindəmi yerləşir? Evin ünvanını – Sabunçunu nişan verdim. Yaşlı olsa da arif adammış. Yedik-içdik, dərdləşdik və təkliflərini verib getdi. Amma ayrılanda şapkasını başına basıb gülümsündüyünü gördüm: kişi 200 səhifəlik dərginin redaksiyası olmamasından elə bil əmin olmağa gəlibmiş. Amma gedəndə onu daha da məmnun gördüm! Elə mən də məmnun olmuşdum, düzünə qalsa. ġƏHLA ġAM VƏ ONUN OLMAYAN ġEĠR HAQQINDA YAZI Bu internet kefdi də vallah! Nə istəyirsən elə. Hüqonun “Səfilləri”ni paylaş, altından da imzanı qoy, “Karamazov qardaşları”nı poz, təzədən yaz və imzanı qoy altına və hakəza... Dərgini çapa hazırlayanda dörd gözlə interneti gəzirəm ki, birdən bir gözəl yazı- filan dəyər gözümə, qoyum səhifəyə. Əlbəttə, belə şey yüzdə bir olur. Amma olur. Bu dəfə də oldu. Amma türklər demişkən şaka kibi... Bir şeiri gözüm aldı və yelməsindən tutub atdım 14-cü nömrənin qutusuna. Həmin şeir bu idi: Mən elə sevdim ki , səni Daşı sevsəm gül açardı. Mən elə sevdim ki , səni Üç aylıq ədəbiyyat dərgisi 195 Lalı sevsəm dil açardı. Mən elə sevdim ki , səni Qumu sevsəm göyərərdi. O qədər ki , səni sevdim Kimi sevsəm Yumşalardı, Kövrələrdi . Mən səni sevdiyim qədər Buzu sevsəm əriyərdi. Dağı sevsəm Ayaq tutub yeriyərdi. Mən səni sevdiyim qədər Kor quyunu sevsə idim sinəsindən Zəm-zəm suyu saçılardı. Mən səni sevdiyim qədər Kar qayanı sevsə idim Qulaqarı açılardı. Mən elə sevdim ki , səni Səndən başqa hamı bunun fərqindəydi sən də məni sevsə idin mənim qədər dərdim nəydi?! Şeirin altında (ya üstündə, yadımda deyil) yazılmışdı: ġəhla ġam. Xanımı axtarıb internetdə tapdım, sonra dostluq göndərdim və yazdım ki, bu şeiriniz kimi şeirlərinizvarsa, göndərin, çap edək. Bu aqibəti xeyir nə yazsa yaxşıdır? O şeir mənim deyil və müəllifini də xatıtlamıram. Amma sizə şeirlərimi göndərərəm.(!!!!!!!!!!!!!!!!!!) Vur özünü öldür! Daha ardı yoxdur. Hə, yox... var ardı... Bu şeirin sahibi varsa (!?) gələn nömrə üçün özünü nişan versin və yeni şeirlərini də bizə göndərsin... Şəhla xanıma isə şeirə olan sevgisinə və bu yazını yazdırdığına görə təşəkkürlər! Olmayan redaksiyanın “Məktublar Ģöbəsi “(?!) UġAQ GUġƏM i Z Nigar Mübarizqızı (S.Bəhlulzadə adına gimnaziyanın Ģagirdi) Q, qarı sevmirdi (hekayə) Güləbətin gözünün yaşını baş yaylığının ucuyla sildi. Sifətindəki qırışlar ömür yollarının iziydi... - Qızım, qardaşın evdəmi? - Hə, otağında... - Çağır gəlsin. Gözünün yaşını təkrar sildi. İstəmirdi görən olsun. “Kaş, - fikirləşdi, - kədəri də belə asanlıqla silib ata biləydim”. İki uşağı təkbaşına böyütmüşdü, min bir zülmlə! Bəzən ürəyi istəyən kimi baxa bilməmişdi onlara, - korluq çəkmişdi uşaqlar. Hər dəfə də özünü qınamışdı, bir qırağa çəkilib xısın-xısın ağlamışdı; istəmirdi uşaqlar görüb pis olsun. - Ana... – oğluydu. Onun səsində, davranışında qəribə bir hiss tutmuşdu neçə vaxtdı; müharibəyə getməkdən boyun qaçırana oxşayırdı. Könülsüz dolanır, öz otağına çəkilib saatlarla üzüquylu qalırdı. 196 № 2 (14) Yay 2015 - Pis olma, oğul, – dili bir söz deyirdisə də, ürəyindən qara qanlar axırdı. -Torpaqlarımızı geri qaytarmaq sənə nəsib olacaq... - Torpaq elə kasıb-kusuba qalıb? Varlı balaları burda kef eləsin, biz də gedək ölək? - Allah eləmisin, oğul. Elə niyə deyirsən? Sənin düşmənin ölsün... Sən getmə, o biri getməsin, bəs vətəni kim qoruyacaq? Getməlisən, getməsən... öz dostlarının üzünə necə baxacaqsan? Zibanın balası şəhiddi, onun üzünə necə baxacağıq?! - Demək asandı e. Səngərdə çürüyən mən olacam... - Orada öz dostlarınla vətəni qoruyacaqsan, bala. Bəs mən tək canımla sizi necə qorudum? Oğlu hirslə qapını çırpıb çıxdı... Mırıltıya oxşar bir səs çıxardı qadın. Heç vaxt oğlunun üstünə qışqırmamışdı; onsuz da qırıq könlünü bir də yaralamaq istəmirdi. Aradan keçən günlər bir də qayıtmadılar bu söhbətin üstünə. Heç birinin deməyə əlavə sözü yox idi, hərə öz fikrindəydi. Hər keçən saniyə onların günündən, saatından keçirdi, - bilirdilər... Anasının ona necə qıydığı Murada çatmırdı, başa düşə bilmirdi. Necə ola bilərdi ki, ana öz balasını bilə-bilə odlara atsın?! Ana da... necə gizlədə bilərdi oğlunu?! Kimdən? Vətəndən? Güləbətin öz oğlunu vətəndənmi gizlədəcəkdi? Yox, vicdanı buna yol verməzdi! ...Oğlunu yola salmaqçün yığılmışdılar. Qürur hissiylə baxırdı oğluna, elə bil, bir günün içində böyüyüb kişiləşmişdi o. Uzun müddət oğlunun boynundan sallalı qaldı. Quş kimi yüngül, yaşı çox olmasa da, vaxtından əvvəl qocalmış anasını özünə sıxmışdı Murad. Çətin günlər anasını tez qocaltmışdı, həm fiziki, həm də mənəvi baxımdan yormuşdu... İndi o özü anasını sakitləşdirməli idi, təmkinini axıracan qorumalı idi. - Dua et, ana. Sən dua etsən hər şey yaxşı olacaq. Bacımdan muğayat ol, qoyma pis olsun... - Dua edəcəm, oğul. Gecə- gündüz dualar edəcəm. Tez qayıt, sağ-salamat qayıt. Torpaqlarımızı qaytar, qayıt! Sən bizdən sarı narahat olma... Sonra bacısına sarıldı... Və arxasına da baxmadan yola düşdü Murad. Yalnız indi oğlundan ayrıldığını dərk etdi Güləbətin! Aylar bir-birini qovalayırdı. Ananın boğazından rahat tikə keçmirdi, oğlunun bu yeməklərdən yemədiyini fikirləşib, başını rahat yastığa qoya bilmirdi, oğlunun soyuq səngərdə yuxusuz qaldığını yada salıb... Hər gün pəncərənin qarşısında dayanıb gözünü yollardan çəkə bilmirdi. Qar yağırdı. Onsuz da qarı heç vaxt sevməyib. Qar ona “Bir gəncin manifesti”ndəki Baharı xatırladırdı. Anasından aralı, soyuqdan titləyən Üç aylıq ədəbiyyat dərgisi 197 vücud... İndi isə daha çox nifrət elədi qara! Nazik əsgər paltarında soyuqdan dişləri dişlərinə dəyən oğlunu təsəvvür elədi. “Heç nə olmaz! – özü özünə toxtaqlıq verdi, - pis günün ömrü az olar! Təki torpaqlar azad olsun. Kişiyə qar- boran heç nə eləməz!” - Ana, telefona!.. – qızı idi, ürəyinə nəsə damıbmış kimi, titrək səslə anasını telefona səslədi. - Alo, alo!.. – başqa heç nə deyə bilmədi ana! Telefon dəstəyi əlindən yerə düşdü. Murad şəhid olmuşdu. Güləbətin qarı onsuz da sevmirdi, qarlı-sazaqlı bir gündə dəfn elədilər Muradı. ...oğlunun məzarı üstünə gəlmişdi, son bir ildə hər gün olduğu kimi. Bu gün isə... fərqli bir gəliş idi. Əlində məktub gəlmişdi. Bir gün əvvəl Muradın əsgər yoldaşı gətirmişdi bu məktubu. Ölməmişdən qabaq yazıbmış. Amma, qorxurdu açmağa... Qurxurdu ki, oğlu son məktubunda onu qınayar, məzəmmət edər. Onu niyə ölümə göndərdiyini sual edər. Titrək əllərilə, qorxa-qorxa birtəhər açdı kağızı: “...dostlarım şəhid oldu, ana! Burda çox şeylər gördüm! Qan gördüm, son nəfəsdə dostlarımın iniltilərini eşitdim. Qollarımda gözü açıq öldülər, ana! Sən düz deyirdin! Onların intiqamını ala biləcəyim üçün sevinirəm! Xoşbəxtəm!..” Sonrasını oxumadı. Oxuya bilmədi. Göz yaşları imkan vermədi oxuya. PAL i TRA ə ə ə ə ə Rənggarlıq incəsənətin elə sahəsidir ki, burada söz acizdir. Bizim tanıdığımız 5-6 rəgdən savayı rəssamların min bir rəngi seçə bildiyini kim bilmir ki?! Səttar Bəhlulzadənin əfsanəvi rənggarlığı, T.Nərimanbəyovun min bir rəng çaları görməsi buna yaxşı sübutdur. Bu günkü qəhrəmanımız da rənggardır. Amma onun rəng sevgisinin içində bir həsrət, bir ağrı və bir eşq də gizlənib: doğma elinə, obasına, vətəninə olan dədə-baba həsrəti, ağrısı, eşqi... Söhbət milli mücadiləmizin öndəri, xalqımızın böyük rəhbəri Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin nəvəsi, rəssam Rəis Rəsulzadədən gedir. O Rəis Rəsulzadə ki, yaşadığı Qazaxıstanda atasından eşidəndə ki, o kimdir, haralıdır və hansı nəslə-kökə mənsubdur, daha heç kimə, heç nəyə gənəşmədən yeniyetmə yaşında Bakıya üz tutur. Burda onu heç də xoş diləlklə qarşılamayacaqlarını 198 № 2 (14) Yay 2015 bilə-bilə. Soyuq zirzəmilərdə gecələyir, amma babasının, atasının şəhərinin haçansa ona sahib çıxacağına inanıb geri çəkilmir... ...Mən Rəislə tanış olanda Vətənimizin ağır günləri idi. Dağlıq Qarabağ və ona bitişik ərazilər işğal olunmuşdu, ölkədə dolanışıq, iş yeri, adi həyat norması belə yox dərəcəsində idi. Amma Rəisdə olan həyat eşqi adama hər şeyin yaxşı olacağını sənə də diktə etdirirdi. Və biləndə ki, Rəis rəssamdır, mən ona daha çox bağlandım. Bir neçə dəfə haqqında işlədiyim radioda veriliş hazırladım, reportajlar etdim. Rəis təbiət etibarı ilə çox sakit, təlatümsüz və rahat adam təsiri bağışlayır. Son dərəcə səliqəli və kübar bir görkəmi var. Üç aylıq ədəbiyyat dərgisi 199 Əsərlərinə diqqətlə baxanda bunu anlamaq olur: bu hal onun rəsmlərindən gəlir. Ya bəlkə Rəisin xarakteri köçüb əsərlərinə? Elə bilirəm ki, rəssam və onun əsərləri barədə danışmaqdansa, onun rənggarlıq nümunələrinə tamaşa etmək daha yaxşı olar. Buyurun, Rəis Rəsulzadənin əsərlərindən ibarət daha bir sərgi ilə bizim dərgimizdə tanış ola bilərsiniz. Üz qabığından tutmuş, arxa qapaınacan onun əl işlərindən istifadə etmişik. Yaxşı-yaxşı baxın ki, gözləriniz istirahət etsin. İncəsənət şəbəsi. 200 № 2 (14) Yay 2015 YEN Ġ N Əġ RL Ə R Yüklə 275,5 Kb. Dostları ilə paylaş:
|