mərhələləri keçdik. Yekunda sizi “Startapperin masaüstü
kitabı”-ndakı “İstehlakçıların inkişafı manifesti”ndən
çıxarışlarla tanış etmək istəyirəm:
1. Daim müştərilərlə əks-əlaqədə olun.
2. Uğursuzluq axtarışın ayrılmaz hissəsidir.
3. Eksperimentlər edin. Hipoteza özünü doğrultmursa
daim xırda, orta və ya köklü dəyişikliklər edin.
4. Əsas məsələ ruh yüksəkliyinin olmasıdır.
5. Startapa belə insanlar lazımdır:
Ÿ
Öyrənməyə və yeni kəşflərə hazır olan, hər şeyi
bilmək istəyən, təşəbbüskar;
Ÿ
Gündəlik dəyişikliklərə tab gətirən və ilk dövrlərdə
təlimatsız işləməyi bacaran çevik adam;
Ÿ
Gün ərzində müxtəlif işləri görə bilən;
Ÿ
Uğursuzluqdan ruhdan düşməyərək lazımı
düzəlişləri edən.
6. Biznes-model özünü doğruldanadək qənaət edin:
xərcləri azaldın, ucuz analoqlara üstünlük verin, pul əvəzinə
əsasən vaxtınızı xərcləyin, imkan olduqda malı və ya xidməti
barterlə alın (öz xidmətiniz və ya məhsulunuz hesabına), qohum
və dostların pulsuz əməyindən istifadə edin. Erik Ris “Qənaətcil
startup” kitabında tövsiyyə edir ki, məhsula adekvat dəyər
gətirməyən xərclərdən imtina edilsin.
Ümumi suallar
Axırda sizdə yarana biləcək bəzi sulları cavablandırmaq
istəyirəm:
1. Biznesə başlamaq üçün əsas işdən çıxmaq lazımdırmı,
və ya bizneslə məşğul olaraq muzdlu işə düzəlmək olarmı?
Vəziyyətə baxır. Bu, bir sıra faktordan asılıdır: biznesdən –
nə dərəcədə passiv gəlir gətirən biznesdir, nə dərəcədə
130
perspektivli biznesdir, insandan – nə dərəcədə komforta
meyllidir, eyni zamanda bir neçə işlə məşğul olmaq qabiliyyəti
varmı, əvvəlki gəlirin səviyyəsi yaşamaq üçün kifayətdirmi və s.
Yarımştat və ya müqavilə ilə işləmək variantını da gözdən
keçirmək olar. Bu fikirlər tələbələrə də aiddir.
2. İşə necə işçi qəbul edim?
Qohumların işə qəbuluna ehtiyatla yanaşın. Aldatma
ehtimalı azdır, amma qohumların sizə ərki çoxdur və onları
işdən çıxaranda problem yaranır. Az gəlirli gərgin işlə məşğul
olanlardan (səhər tezdən qəzet daşıyanlar, flayer paylayanlar və
direkt satış edənlər, maşın şüşələrini yuyanlar və s.) əlitəmiz
olanları işə cəlb edin. Hardan biləcəksiz ki, əlitəmizdir?
Müsahibə zamanı əksər hallarda bu hiss olunur. İşə sınaq
müddətinə götürdükdən sonra ilk dövrlərdə onlara xırda
əməliyyatları tapşırıb sınaqdan keçirin ki, belə risklərinizi
azaldasız. Hacı Qənbərin nökəri yoxlaması əhvalatı yadıma
düşdü:). Yerə pul atır və baxır ki, nökər evi yığışdıranda bu pulu
qaytaracaqmı.
3. Müştərilər həmişə haqlıdılarmı?
Müştəriyönümlülük olduca vacib tələblərdən biridir. Bu
xüsusiyyət biznesinizin uğur və ya uğursuzluğuna ciddi təsir
göstərəcək. Amma eyni zamanda bununla bağlı digər fikirləri də
diqətinizə çatdırmaq istədim.
Müştəri məmnuniyyətinin səviyyəsi birbaşa həmin
müştərilərin gözləntilərindən asılıdır. Bir araşdırma zamanı
maraqlı faktla qarşılaşdım. Boston Consulting Group-un
hesabatına əsasən Hindistanda bank müştərilərinin
məmnuniyyət dərəcəsi Yaponiyadan yüksəkdir, baxmayaraq ki,
bu iki ölkənin bank sistemlərinin inkişafı çox fərqlənir. Əgər
sıravi müştəri bazarda qəbul olunmuş
standartlardan çox tələb
irəli sürürsə şirkətlər belə müştəridən canını qurtarmağa
çalışacaq. Sıravi olmayan müştərilərə qarşı dözümlülük
131