Elə
kitablar var ki, oxumaq istəməzsən –
oxumağa sövq edər, çünki özü səni oxuyar.
Onun səhifələrində, sətirlənən cümlələrində
nəyi tapacağını, nəyin şifrələndiyini düşünərsən,
o, səndə səni tapar, içindəki inam və qorxularını
duyurmuş kimi sənə psixoterapiya dərsi vermək
kimi bir məqsədi olmasa da, ruhuna sığal çəkər,
gözlərini, könlünü oxşayar, səni gözəllik və
sevgi Tanrısına qovuşdurar, lap Cavid kimi ...
sənin də arzuların çin olmaq istəyər.
HAŞİYӘ... Әrzurumlu Әmrahın “Nə fəryad
edirsən, divanə bülbül” türküsünün sədaları
altında oxudum Uğur Canpoladın “Hekayələr
hər zaman yarım” kitabını. Musiqini daxilimdə
eşitdim hər zaman bu məqaləni yazdığım
müddətcə...”Can” kəlməsi ilə əzizlərimizi
oxşayan ağılara səs veririk ağır günlərimizdə...
sanki bu sözlə təsəlli tapırıq... ayrılıqdan aciz
olduğumuzu onlara etiraf edirik... “Can” borcu
olduğumuzu xatırlayaraq dua edirik bu kəlmə
ilə əslində...borcumuzdur dua etmək... Bizi aciz
qılan bizi özgür biləndir... O Yaradandır... Duaları
eşidən də Odur... Fəryadımzı “Can” kəlməsi ilə
ovundurmaq istəyirik... Can özü köməyimizə
gəlir...
* * *
Sizi səssizliyə, sükuta götürəcək bu kitab.
Sizi özünüzlə tək buraxacaq bu kitab.
Səsiniz kəsildikdə səsiniz olacaq bu kitab.
Nəfəsiniz çatmayanda nəfəs verəcək.
Cənnət qoxusu gələn, mixək ətirli və bu
ətrin özündən savayı heç bir yerdə ola bil ‐
məyəcəyiniz yerə götürəcək sizi bu kitab.
Bütün ilahi məzmun daşıyan əsərlər kimi,
ona dönmək istəyəcəksiniz.... hər dəfə yeni
məna üfüqlərini görmək üçün.
HAŞİYӘ. Bütün dərvişlər tərki‐dünyalıq
eşqində Vəhdətə çatmaq istəyirlər. Böyük Alim
Qasımovun ifa zamanı ayaq üstə davam
gətirməyərək bardaş qurub yerdə əyləşməsi,
gözlərini yumaraq əlini göyə açması da bir
səmazənlikdir, Varlığa yetişmək çabasıdır,
Göyləri yerə gəirmək arzusudur, Məcnun
faciəsini yaşamamaq istəyidir...
...indi özümə uzun bir yol arzulayıram...
...ən böyük eşq romanını o yolda oxumaq
istəyirəm...
...zaman keçsin, həyat mənzərələri dəyişsin,
amma o yol dəyişməsin...
* * *
Kitabın üz qabığında bir əqrəbi qırıq və ya
qəsdən qoparılmış, o biri əqrəbi isə acizanə
əyilmiş, bir daha dəqiqələrin aramla
irəliləməyəcəyini qəsd edərək boynunu bükmüş
bir saat təsvir olunub. Bunun yalnız müəllifin
olduğu real zamanı, anı ehtiva edən bir məqam
olduğunu düşünsək, yanılarıq. Çünki bu an
74
ULDUZ /
Yanvar 2016
Kəmalə UMUDOVA
“ЕШГ — СЕВДИЙИН
ЦЧЦН БИР АЗ ДА
СУСМАГ ДЕМЯК...”
SÖZARDI
simvolik məna daşıyıcısıdır. Bu, za mandan
qopma, yeni bir zaman kəsiyinə və əsl zaman
kəsiyinə keçidin göstəricisidir.
Bifurkasiya nöqtəsindən Vəhdət axtarışına,
Onun, Tək olanın, Haqqın pənahına, işığına,
təsəllisinə, sonda, öz ruhunu ixlasa tam tapşırma
məqamına yüksəlişində görürük müdrik aşiqi.
“Yox olmayan qəlb olmaq və qəlbimizdəkilərin yox
olmaması diləyi ilə
...” dəyərləndirir yazıçı insanın
əbədi və sonsuz varlığını öz həyat öykülərində.
Kitabın ilk səhifələrində qarşımızda əzizini
itirmiş bir insanın ürək ağrısı, oxşamaya bən ‐
zər ağıları, zamanın nəyi alıb, nəyi verəcəyini
an lamaq istəyi ağırlığını daşıyan bir səssizlik,
sükut mənzərəsi yaradan duyğular seli çıxır
önümüzə.” İndi yolsuzam mən. Evsizəm,” – söyləyir
ömür‐gün yoldaşını son məkanına yola salan
qəhrəman (“Cümləsiz qaldım sən gedincə”).
Hər ölüm candan can qopmasıdır, əgər
ölən – sevdiyinizdirsə, yaşaması üçün əmək
verdiyinizdirsə. Həyatda yeri nə qədər idisə,
yoxluğu da o qədər yer tutacaq, bəlkə, daha
çox. ”...sənsizlik qədər qorxum”, ‐ kitabın ilk
səhifələri bu səssiz qorxularla dolu pıçıltıdır...
HAŞİYӘ... Hər gün onun zəngləri ilə açılır ‐
dısa, hər bayram o var deyə, bayram idisə
və...hər ...və hər..
Mən anama son telefon bağlantımızda salam
verib, səbəbi özümə də məlum olmayan bir
təlaş içində, qəfildən göz yaşları və atəşli bir
eğq ilə “ana, sənə mən qurban olum, eşidirsən,
sənin mən başına dönüm, eşidirsən, bax, sənə
mən qurban...” ...fəryad etdim... qışqırdım...
Әlimi üzürəmmiş əllərindən, qopurammış
canından, Canımı qoparırlarmış... Bu vidanı
mənə nəsib edən Uca Allahıma nə cür şükürlər
etməyim? Edirəm..
Analarsız bayram olmurmuş bu dün
‐
yada...Mənim təqvimimdə həmin günlər
silinmişdir... Amma o sözlər ömürlük təsəl ‐
limdir, bəlkə... Bəlkə bu təsəllini övladına son
pay kimi vermişdi anam... Bəlkə, buna görə
zəng etmişdi... Hə... Bütün sevilənlər sevgini
pay qoyub gedər sevdiklərinə...
* * *
Bir ömürlük təsəlli ola biləcək duyğu halını,
həqiqəti yaşayan qəhrəman dostlarını “yetkin
bir idrakın qapısına
” dəvət edir, ”sevdikləriniz hələ
ölüm qapısından içəri keçməmişkən sarılın on lara,
ürəklərindən tutun. Bir dəfə də həyat yoldaşım və
mənim adıma sarılın bir‐birinizə
..”‐ söyləyir və
onu eşitməyə dəyər, əlbəttə (“Göründü, getdi!”).
Lakin həyatında baş vermiş hadisələrlə
bağlı acılı‐şirinli xatirələrin, məqamların
xronikasını qələmə alan real qəhrəman bir anda
yoxa çıxır. Meditativ mətnlərdəki kimi, qəhrəman
cari zamandan uzaqlaşır. Göz
lənilmədən
qeybdən gələn səslər eşidilir:“Bilgi süzgəcindən
idrak olub süzülərsiniz. Süzülərmisiniz? Süzülmyə
ümid etməlisiniz. Nə də olsa, süzülmədən sonsuzluğa
yetişə bilmərik.”
Hadisələr ölümlə mübarizə
aparan insan ruhunun xronikasına çevrilir.
Hansı mərhələləri keçdi o ruh, hansı əngin ‐
likləri yaşadı, hansı uçurumların kənarı ilə
gəzdi, günəşə boylanıb necə bir cənnət arzusunu
yaşadı...Hansı dənizlərdən xəbər aldı... Hansı
göz yaşlarında boğuldu... Bu anlar dünyanın
heç bir saatında əks oluna bilməz. Kitabın üz
qabığında təsvir olunmuş kəsilmiş zaman,
əslində, mənasını itirərək, əbədi zamanın
axtarışına çevrilir. Onun parçalanmış səhifələri
əski fotolar kimi qəlblərdə daşlaşır, böyük mifik
mənalar qazanır və əbədi yaddaşa çevrilir... Biz
istəməsək belə...
Təsəvvürdə zaman indi əbədidir, hər an
əbədidir. “Var ilə yox arasında nə qədər eniş‐yoxuş
varmış. Ölməklə olmaq arasında nə çox doğum və
nə çox ölüm yaşanırdı”
(“Canımçıq!”). Ötüb keçən
qərinələri bir qısa an içrə yerləşdirən sufi həm
anın, həm də əbədiyyətin içindədir. Onun
Yaradanla söhbəti bitmir. Ölüm haqda
düşüncələr, əslində, öz fikirlərini daim götür‐
qoy etməyə çalışan müridin timsalında Allaha
yetişmək diləyi ilə əvəzlənir. O isə helm dili ilə
söyləməyə başlayır: “O onları sevər; onlar da
Onu sevərlər”, işarətinin kölgəsi altında sevgiyə
boylanırıq...”
Yüksəklikləri fəth etməyə qadir olan
insan imperativ şəkildə deyil, eşqində azad
olan, onu azad qılana can borcunu vermək
eşqində yanan bir aşiq kimi təsvir edilir.
Әbədi mənaya, ölümdən sonrakı həyata,
aləmləri təsvir edən möhtəşəmə qarşı sevda
hissini yerdə, yarda tapmaq istəyi ilə özünə
sual lar verən bir sufi dərviş dolaşır hekayələrdə.
“Nədir bu deyə, dolaşırdı. Nədir bu? Həsrət ilə
vüsal necə də həmdəmim! Nə qədər iç‐içə...Necə də
bilinməzlər içindəyəm bir yandan da hər şey aşikar
olmuşkən!”
(“Canımcıq”).
Aylıq ədəbiyyat dərgisi
75
ULDUZ /
Yanvar 2016