Ulduz Yanvar 2016 Layout 1
Yüklə 0,9 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İstəyim ol!
- Aylıq ədəbiyyat dərgisi 78 ULDUZ
- . Uzun, ipəkdən incə yol, əslində rahat və yumşaq deyildir. Onun incəliyi sənin görə bilmək eşqin qədərdir.
- Aylıq ədəbiyyat dərgisi 79 ULDUZ
Bizi bizdən alıb aparan qüvvə! Bizi bizdən alıb çöllərə atma. Bizə dözüm verib yaşadan dünya, Biz sənsiz nəyik ki, sən nakam qalma... * * * Çox maraqlı bir cəhəti də üzə çıxır bu mətnlərin. Oxuyarkən real dünyadan qopursan və hətta mətni, cümlələri, sözləri belə artıq gözünlə deyil, könlünlə oxuyursan. Bir dəyərləndirmə edib qurtardıqdan sonra mətnə təkrar döndükdə orada sanki yeni bir məna çaları kəşf edirsən. Mətni oxuyub dərk etmək deyil, sanki eşidib əməl etmək istəyi kimi bir daxili tələbat yaradır oxucuda təhkiyəçi. “Gözəlləşdir məni, ey eşq! Aynalar dost olsun mənə. Məna aynasında üzüm ağ olsun. Düşməsin başım, qızarmasın üzüm. Lüzum olmasın başqa qapılar döyməyə, ey eşq! İstəyim ol! Ehtiyaclarımı səndə tapım. Səndə arzuma yetişim. Ehtiyacım ol. Düşürmə ələ, vermə yelə! Səndə bitim, ey eşq, səndə dolum. Səndə yetişim, ey eşq, səndə var olum. Səndə yanım, ey eşq, səndə sönüm. Səndə yorulum, ey eşq, səndə dincəlim.” (“Ey
eşq, al məni, götür məni!”) Cümlələrdə xüsusi axıcılıq, tonların enişi ‐ yoxuşu da mətnin daxili bir qanununu yaradaraq, oxucunu da bir həlqəyə alır, artıq fikirlərin deyil, hisslərin, duyğuların əsiri edir. Lakonik sətirlər, şeiri xatırladan yazılışı və səslənməsi də müəllifin müəyyən bir enerji – işıq substansiyasına bağlı olduğunu göstərir. Meditativ mətnlərdə olduğu kmi, kitabda bütövlükdə və ayrılıqda hər bir hekayədə giriş hissəsi diqqət tələb edir. “Könlüm bir qapalı çarşı” (“Bir xəzinəyik əslində”)“, “Köçdüm mən!”(“Köçməkdəyəm anbaan. Daim hərəkət və
”), “Anlam yaxınlığı” (“Qurmalı olduğumuz yaxınlıq budur!”), “Sən mənə hədiyyəsən!” (“Diqqətlə baxdığımız zaman əslində
”), “Qırılmasın can aynaları” (“Sevərik aynaları ”) və s. hekayələrdə az keçmir ki, müəllif özü nəql etdiyi hadisədən, haldan kənarlaşır və təsəvvüf nəsrinin poetikasına uyğun olaraq, oxucusunu da qəhrəmana çevirir. Bu, dualarla göyləri fəth etmək və ucalmaq ümidini ifadə edən polifoniyadır, müxtəlif səslərin faciəvi birləşməsidir. Bu səsləşməyə rəvac verən diqqəti çəkən daha bir amil var bu kitabda. Hekayələrin bir çoxu arzu, dilək, məsləhət, öyüd‐nəsihət ifadə edir və müraciətlə başlayır. “Sözü qəlbinə qondur” (“Sözü qəlbinə qondur, ey Can!”), “Bəli, susdur.
” (“Susdur bu səsi”), “Belə dedi atam bir söhbət əsnasında...
.” (“Uzağa getmə”), “Durmadan çalış ” (“Çalışmaqda davamlı ol”), “Günəşim ol! Çoşqum ol! İstəyim ol! Gözəlləşdiricim ol! Rüzgarım ol! ” (“Ey Eşq, al məni, götür məni”) kimi hekayələr islam əxlaqının, şəriətin dəyişməz qanunlarının, ənənələrinin üzərindən geniş bir çoxsəslilik tablosu yaradır. Eşqin gözəlliyi o qədər böyük və dərindir ki, aşiq ona layiq olmaq üçün min bir sınağa hazırdır. Hər bir hekayə, əslində, duadır, əbədi yol axtarışına mübtəla olanların duası. Su ilə, küləklə, quşlarla, səmayla, duyğularla, hisslərlə danışan, dil tapan...Mənaya yetmək istəyən Haqq aşiqinin dünyasıdır duaların təsəlli ruhlu ovsun dili... Bu kitab necə oxunmalı? İlahi güzgüdə özünü gömək istəyi olan və ən önəmlisi, görə bilən insan öyküsü kimi və ya fərd üzərindən baş qaldırıb göylərə, onun yeddi qatına və ordan da o yana baxmaq imkanının, dünyanı dərk etməyi çıxış yolu olaraq göstərən bir arifin nəsihətləri kimi? Məncə, haradan baxırsan ‐ bax, nəticədə hamımız axtarış məqamında görünürük, yaşantılarımızla, eşqimizlə, birinin üzündə Allahı sevmək diləyimizlə və ya qismətimizlə... Sonda əsas olan, yazıçının söylədiyi bu fikirdir : “Gizli
(“ Könlüm qapalı çarşı”). Bu fikir Uğur Canpoladın butün yarımçıq hekayələrinin qayəsində durur. Bu Yunus yoludur. Dünyanın məna süfrəsindən yarar ‐ lanıb, kamilləşən insan Haqqa qovuşandır, o dünyada elə bir səfası var ki, bu dünyadakılar hə səd apararlar və bunu dilə gətirərlər... Dostoyevskinin də yaradıcılıq konsep si ya ‐ sının əsasında bu fikir dayanır, bir sütun kimi. Aylıq ədəbiyyat dərgisi 78
Yanvar 2016
“İnsan – sirri‐xudadır, onu öyrənmək, çöz mək lazımdır və əgər bu işə ömür verərsən, o zaman demə ki, hədər yaşadın, mən bu sirrlə məşğulam, çünki insan olmaq istəyirəm.” Dos toyevski bu sözləri qardaşına məktubunda ya zanda hələ heç bir əsərin müəllifi deyildi. Sonda Dostoyevski özü bir sirri‐xuda yazıçıya çevrildi. Onun haqda aparılan ən son tədqiqatlarda yazıçının əsərləri sözbəsöz incələnərək məh və ‐ rində nəyin gizləndiyi araşdırılır. Nəticədə, bütün müşküllərin əsasında həmd edən könül insanının çözüm bula bilməsi, şükranlıq duyğusu, imanı, inamı, Yaradana bağlılığı durur. “...ağıllı ürəyi” olan Mışkin də (“İdiot”) bu yaranışın içində insanın mahiyyətinin içindəki yaxşının kəşfinə yönəlmiş, Әvvəlin və Axırın məhz ürəklərdə barışıq tapmasını təsdiq edən bir yol olduğunu bildirir. Uğur Canpolad və Dostoyevski baxışında insan sevgidən, mərhəmətdən, şəfqətdən, qardaşlaşmaqdan, təbiət ilə bir vəhdət şəklində olmaqdan savayı alternativinin olmadığı dəyərləndirməsində bulunur. Ağaclara onların varlığı üçün, xöşbəxtlərə onların xoşbəxt olduqları üçün, Yaradana hər şeyin fövqündə dura bildiyi üçün şükür etməyi, həmd etməyi tövsiyə edir ətrafdakı insanlara Dostoyevskinin “müsbət gözəl” qəhrəmanı. Rus milli faciəsinin özəyində dini əxlaqdan uzaqlaşma, ikiləşmə amillərinin dərinləşməsi dövründə Dostoyevski Mışkin kimi “gözəl in ‐ sanı”nı yaradır. Әxilik, qardaşlaşma (brataniye) ruhunu xalqın yaddaşında oyatmaq istəyən Mışkin keçmişlərdə yaşamış “təktərkibli rusların geriye dönməsi” arzusunu ifadə edir. Uğur Canpoladın hekayələrində də bu fikirlər çox zaman öz təsdiqini tapır. “İkiləşmədən,
, ‐
söyləyir onun da qəhrəmanı (“Çöl kimiyim, çöl!”).
Yazıçı öz oxucuları ilə yad bir dünyanı paylaşmır. Özünün və sənin, əslində isə, Onun dünyasına bələdçilik edir. Baxtinin polifoniya terminini bu məqamda doğru uyğulasaq, müəllif sübyektivliyinin, çılğınlığının, coşub‐daşan duyğularının heç də onun fərdi xüsu siyyət lə ‐ rin dən irəli gələn hal olmadığını görmüş olarıq. Uğur Canpolad bir müəllif kimi öz qəhrəmanı ilə birlikdə düşüncələrə dalır, həyəcan keçirir, la kin öz düşüncələri ilə daha üst sıralarda yer alır. Konkret qəhrəmanları da əzizləri, doğmaları olmasına baxmayaraq, o, hamını eyni bir bəşəri dəyərlərdə birləşdirmək istəyi ilə qarşımıza çıxır.
Bu dünyanın əvvəli və axırını məlum etmək mümkün olmadığı üçün, onun fantastik ölçülərini yalnız qəlbi olan, dünyaya könlünün gözü ilə baxan, sevgi, mərhəmət, yardım, şəfqət duyğularını önə çəkən qəribə insanlar doğru təyin edər və yaşadar. “Dəlilik yoxsa əgər dəliqanlılıqda, eşq əsərmi bu dağlarda” (“Rüzgar”), ‐ soruşur müəllif, əslində, ritorik bir sorğu ilə oxucuya cavabı da təqdim etmiş olur. Meditativ mətnlərdə olduğu kimi, U. Canpoladın sualları özlüyündə cavabı da ehtiva edir. Kitab müxtəlif anları əks etdirən öykülərdən ibarət olsa da, əslində, bütöv bir ömür dastanıdır, epik romanı xatırladır. Bu mətnin içində bir deyil, bir çox insanın səsi gizlənir. Hamını birləşdirən isə bir Uca səsdir, hifz edən Allahdır. O, insanı canlı dünyanın əşrəfi o zaman seçdi ki, ona kamilləşmə imkanları verdi, onu bu xislətdə sevdi və təsdiq və tərcih etdi. Mizan‐ tərəzi ilə qurulmuş dünyanı ordakı canlı və sadəlöhvlüklə cansız hesab etdiyimiz varlıqları, özünün qüdrəti ilə quran Allah insana bu tərəzinin ayrı‐ayrı qütb tərəflərində deyil, uçurumun kənarı ilə, yuvarlanmadan pərvaz etməyi yol olaraq göstərir. Uzun, ipəkdən incə yol, əslində rahat və yumşaq deyildir. Onun incəliyi sənin görə bilmək eşqin qədərdir. Uğur Canpolad mətninin estetik təsir qüvvəsi də bu irfani duyğuların, sufi eşqinin gözəlliyində, harmoniyasında, çazibəsindədir. Hər bir oxucu “gözləri və ürəyi ilə tamaşa edən gözəl dostdur” (“Göründü, getdi!”) yazıçı üçün. Və ya sadəcə oxumağı bacaranlar deyil, könül közü ilə könülləri görə və sevə bilənlər üçündür “Hekayələr hər zaman yarım “ kitabı... Kitabda hər birimizin gizli qalan cə hət lə ‐ rimiz, qaranlıq, bağlı saxladığımız bütün qorxularımızın gün üzünə çıxması vacibliyi qeyd olunur. Bu isə, əslində, insanı düşün ‐ cəsində, davranışında, qavrayışında kök salmış, insan təbiətini məhv edən bir çox rutin etiketlərin fixs məqamından, durğunluq anından qopar ‐ maq istəyidir, sevgiyə, mərhəmətə, anlayışa çağırış dır. Aylıq ədəbiyyat dərgisi 79
Yanvar 2016
Yüklə 0,9 Mb. Dostları ilə paylaş:
|