Uot 82-91 geyim və BƏZƏk adlarinin bayatilarda əks olunmasi

 

22 

 

На  заседании  глав  СНГ  он  выступил  с  заявлением  об  агрессивных  действиях 

армянских вооруженных формирований Азербайджана и призвал Содружество Независимых 

Государств не допустить  дальнейшей эскалации агрессии, дать ей политическую оценку … 

Выступал  в  ООН,  встречаясь  с  главами  государств  Европы,  Азии,  Америки,  он  неизменно 

отстаивал  принципиальные  позиции  Азербайджана  по  Карабахскому  вопросу.  Президент 

активно поддерживал сотрудничество Министерства иностранных дел и военного ведомства 

со всеми, кто осуществлял посредническую  миссию.   Помимо  политических  мер,  пред-

принимаемых    Г.Алиевым,  он  часто  выезжал  на  передовую,  встречался  с  офицерами  и 

солдатами,  тем  самым  воодушевлял  их  на  стойкость  и  героизм,  поднимал  военный    дух  

военнослужащих, что не могло не дать своих положительных результатов. 

 

К  началу  1994  года  противник  понял,  что  больше  победных  маршей  не  будет, 

азербайджанская  армия  все  чаще  и  чаще  наносит  мощные  удары  под  Бейлаганом,  на 

Муровдаге.  12  Мая  1994  года  было  заключено  перемирие.  Это  перемирие,  как  отмечает 

Виктор  Татаренко,  «не  было  подарком  судьбы  для  Азербайджана,  а  стало  результатом 

беспрецедентных  действий со стороны Г.Алиева и героизма азербайджанских военных». 

 

Такие  разные  две  ипостаси.  В  одной  –  он  Созидатель,  Строитель  мирной  жизни, 

заботящийся    о  благосостоянии  своего  народа,  а  в  другой  -  Воин,  Защитник,  оберегающий 

свой  народ  от  происков  врага.  Таким  его  запомнили  Магсуд  Ибрагимбеков  и  Виктор 

Татаренко,  таким  его  помним  мы,  современники,  которым  посчастливилось  жить  с  ним  в 

одно время. 

 

ЛИТЕРАТУРА 

1.

 

Литературный Азербайджан, 2009, №3 

2.

 

Литературный Азербайджан, 2003, №3 

 

 

 

XÜLASƏ 

RUSDİLLİ AZƏRBAYCAN YAZIÇILARININ BƏDİİ YARADICILIĞINDA  

HEYDƏR ƏLİYEV OBRAZI 

 

Açar  sözlər:  Heydər  Əliyev,  ədəbi–bədii  abidə,  İmran  Qasımov,  mifoloji  obraz,  xalq  mаndatı, 

atəşkəs, Azərbaycan əsgərlərinin şücaəti. 

Məqalədə  Azərbaycanın rusdilli  yazıçıları Maqsud  İbrahimbəyov  və  Viktor Tatarenkonun    Heydər 

Əliyevin  AKP  MK  Birinci  katibi  və  Azərbaycan  Respublikasının  Prezidenti  vəzifələrində  olduğu  zaman 

həyat və fəaliyyətinin iki fraqmentini əks etdirən hekayə-oçerkləri təhlil olunur. 

 

SUMMARY 

AN IMAGE OF HEYDAR ALIYEV IN THE CREATIVE WORKS OF RUSSIAN SPEAKING 

AZERBAIJANI WRITERS 

 

Keywords: Heydar Aliyev, literary-artistic monument, Imran Gasimov, mythological figure, people’s 

mandate, ceasefire, prowess of Azerbaijani soldier.  

It  is  analyzed  story-essays  of  Russian  speaking  Azerbaijani  writers  Maksud  Ibrahimbeyov  and 

Viktor Tatarenko in the article that containing two fragments out of the life and activity of Heydar Aliyev 

while he was the first secretary in CC CPA of Soviet Union and the president of Azerbaijan Republic.  

 

 

Daxilolma tarixi: 

İlkin variant 

11.04.2017 

 

Son variant 

 

Образ Гейдара Алиева в художественном творчестве  

русскоязычных писателей Азербайджана  

 

---

 

23 

 

 

UOT 82.091 

 

XX ƏSRİN 30-CU İLLƏRİNDƏKİ REPRESSİYA ŞƏRAİTİNDƏ SOVET 

AZƏRBAYCANI NƏSRİNDƏ BÖLÜNMÜŞ VƏTƏN İDEYASINA 

MÜNASİBƏT 

 

HÜSEYNOVA ARZU HÜSEYN qızı 

Sumqayıt Dövlət Universiteti, dosent 

e-mail: [e-mail] 

 

Açar  sözlər:  Azərbaycanın  birliyi,  “parçalanmış  vətən”  mövzusu,  siyasi  təmizləmələr,  türkçülük 

ideyası,  vətənə  sevgi,    şair  və  yazıçılar,  sovet  rejimi,    yerli    etnik  və  sovet  millətçiliyi, 

ruslaşdırma, şah ideyası  

 

XX əsrin 30-cu illərində  Şimali Azərbaycanda açıq ruslaşdırma siyasəti yürüdüldü. Rus dili 

bütün  sovet  respublikalarının,  o  cümlədən  Sovet  Azərbaycanında  da  “dünya  əhəmiyyətli  rus 

mədəniyyətinə  qovuşması  vasitəsi”  hesab  edildi.  Həmin  dövrün  repressiya    illərində  “sovet-

kommunist  üsul-idarəsi”  “proletar  beynəlmiləlçiliyi”  şüarı  altında  qəsb  etdikləri  digər  ərazilərdə 

olduğu  kimi,  Azərbaycanda  da  milli  əhval-ruhiyyəli  hər  şeyi,  o  cümlədən  ədəbiyyatı  susdurmaq 

üçün  əllərindən  gələni  etmişlər.  Məhz  bunun  nəticəsində  vətənin  və  millətin  dərdini  çəkən,  milli 

düşüncəli insanlar ya məhv edilmiş, ya da qorxu gücünə susdurulmuşlar. Azərbaycanda Güneydəki 

ilə birlikdə işlədilən əski əlifba dəyişmə “oyunu” 1939-cu ildə rus-kiril əlifbasının qəbul etdirilməsi 

ilə başa çatmışdı” [7,15]. 

30-cu  illərdə  H.Cavid  bölünmüş  vətən  mövzusuna  həsr  etdiyi  “Telli  saz”  əsərini  yazır. 

Azərbaycan  sovet  ədəbi  tənqidi  bu  əsəri  onun  yaradıcılığında  «sovet  ideologiyasına  doğru  ciddi 

dönüş» kimi qiymətləndirir: “Hüseyn Cavidin Cənubi Azərbaycan zəhmətkeşlərinin fars feodalları 

və ərəb işğalçıları əleyhinə mübarizəsinə həsr edilmiş “Telli saz” pyesi… sovet quruluşunun Cavid 

yaradıcılığına təsir etdiyini göstərirdi” [1,74]. 

1938-ci  ildə  keçmiş  SSRİ-də  “Böyük  sovet  xalqı”  kitabçası  çapdan  çıxdı.  Kitabça  proletar 

dövləti  ruhu  üçün  sensassion  olan  rus  xalqının  messian  təyinatını  vermişdi.  Əgər  20-ci  illərdə 

“vətən”  sözü  siyasi,  qeyri-korrekt  hesab  olunur  və  proletar  dövlətinə  münasibətdə  düşmənçiliyi 

sübut edirdisə, bu kitabçada stalinçi  üslubda sovet vətənpərvərliyi  ritorikası  nümunələrinə təsadüf 

olunurdu: “SSRİ xalqları öz böyük qardaşları ilə fəxr edirlər”, “SSRİ vətəndaşları – başda rus xalqı 

olmaqla  bütün  SSRİ  xalqları,  son  damla  qanlarınadək  bütün  dünyada  kommunizmin    təntənəsi 

uğrunda həyatlarını verməyə hazır olmalıdırlar”, “rus dili – beynəlxalq sosialist mədəniyyəti dili”, 

“Lenin və Stalinin dilidir” [10,369-370]. 

1938-ci  ildə  ruslaşdırmanın  simvolik  dili  kimi  və  sovet  vətənpərvərliyinin  formalaşdırıl-

masının  yeni  pilləsi  kimi  nəzərdən  keçirilən  daha  bir  hadisə  baş  verdi.  Zaqafqaziyada  – 

Azərbaycanın,  eləcə  də  Orta  Asiya  xalqlarının  yazısında  kiril  əlifbasına  keçildi.  “Bu,  milli 

azlıqlarının yazısının inkişafında partiya – dövlət dil planlaşdırılmasının ikinci ən böyük müdaxiləsi 

idi.  20-ci  illərdə  Şərq  xalqlarının  yazısında  latın  qrafikasına  keçilmişdi.  Bu  addım  onunla  izah 

edilmişdi  ki,  latın  əlifbası  özündə  sözlərin  səslənməsinin  xüsusiyyətlərinin  rasional  ötürülməsi 

üsulunu əks etdirirdi.” [12,77] 

Y.D.Polivanov  hələ  1931-ci  ildə  yazdığı  “Marksist  dilçiliyi  uğrunda”  əsərində  göstərirdi  ki, 

latınlaşdırma  dillərin  demokratikləşmə  meyarı  kimi  “beynəlmiləlçilik”  mülahizəsindən  deyil, 

“rassionallaşma” nöqteyi-nəzərindən istifadə edilmişdi. [11,17] 

Şərq xalqlarına (türk xalqlarına) və dillərinə İslam dininin və türk dünyasının təsirini azaltmaq 

üçün    mədəni-dini  ənənələrə  qarşı  görülən  bu  məcburi  latınlaşma  -modernləşmə  aktının    əsas  

Sumqayıt Dövlət Universiteti – “ELMİ XƏBƏRLƏR”– Sosial və humanitar elmlər bölməsi 

Cild 13                       № 2                   2017 

  

---