XanəLİ KƏRİMLİ BİR ÖMRÜN İŞIĞI
Yüklə 2,48 Kb. Pdf görüntüsü
|
67 Seçəmmədik min illərdir Kimlər kəsir başımızı, Kimlər soyur dərimizi. ...Bu millətdir dözür, vallah Hər ağrıya, hər acıya Bu millətdir dözür, vallah, Hər nağıla, tapmacaya Özgə millət-özgə olar- Ya məhv edər, ya məhv olar! Əsl şair heç zaman özünü düşünmür. Əsl şair əksər vaxt öz qayğılarını, dərdlərini unudur. Cəmiyyətlə, həyatla, mühitlə nəfəs alır. Bu mənada, Xanəli Kərimlinin şeirləri göstərir ki, o, cəmiyyətdən, həyatdan, mühitdən təcrid olunmağı sevmir. Ona görə də onun poetik “mən”i o qədər tələbkardır ki, onun heç ölçüsünü də müəyyənləşdirmək mümkün deyildir. Onun poetik “mən”i nəinki insanları, həm də dünyanı imtahana çəkir, az qala dünyaya meydan oxuyur, onu qınaq yerinə çe- virir: Bu dünyanın sevgisi də yalandır. Qəlbi vaxtsız çalan şahmar ilandır. Gəl bu dünya ilə dil tap, dolan di, Astarı nədir ki, üzü nə olar? Xanəli Kərimli dünyaya o qədər tələbkardır ki, hətta bu onu dünyadan üz çevirməyə gətirib çıxarır: Təpədən dırnağa ağrıdır içim Qəmim bir ümmandır, dəmim bir içim. Peşmanam dünyaya gəldiyim üçün, Əsili nədir ki, özü nə ola? Hər şeirin yaranışında şairin mənəvi durumu, onun psixo- loji aləmi böyük rol oynayır. Akademik İsa Həbibbəylinin sözləri ilə desək, “Xanəli Kərimlinin şeir yaradıcılığında həssaslıq və vətəndaşlıq mövqeyi ön sırada dayanır”. İçini kədər, tənhalıq 68 bürümüş insan heç zaman xoşbəxtliyə qafiyə axtarmır, hətta şair insanı insan edən, insanları bir-birinə yaxınlaşdıran kədər olduğu fikrini də təsdiqləyərək yazır: Kainatın sirri də Onun özünə kədər. İnsan kədər içində Öz-özünü kəşf edər Şairlərin taleyinə bəxt kəmliyi, taleyüklü əzablar, vətən həsrəti, dərd üstdən dərdlər başqalarından daha çox yazılır. Bəlkə də bu, ona görədir ki, bu insanların Allaha yaxın qəlbi, yüksək hissiyyatı, güclü duyğuları var. Başqa sözlə, həyatın amansızlığına, sərtliyinə qalib gəlmək və onun məhvinə qədər döyüşkən ruhla yaşamaq, bu insanların alın yazısıdır desəm, yanılmaram. X.Kərimli Şahbuzun mavi göylərinə oxuduğu şeirlərin odunda-alovunda qovrula-qovrula sənət dünyasına gəlib. Yana-yana yazıb, yaza-yaza yanıb. Belə olmasaydı: İçim dərdlər qəbiristanı Çölüm ruhlar aləmidir. İçim, çölüm bir atəşgah Sanki qiyamət dəmidir. Çölümdən baş açammıram İçimdən də qaçammıram Nə sirdir ki, ey yaradan, Bu atəşgahda yanıram? – deməzdi. Biz Xanəli Kərimlini həm bir şair, həm də bir alim kimi tanıyırırq. Əlbəttə, şairlik vergidir, alimlik isə onun həyatda zəhmətlə əldə etdiyidir. Mən onun şairliyi ilə alimliyini müqayisə etmək istəmirəm. Ona görə ki, o, şair və alim ki- mi bütövdür. Ancaq bununla belə, Xanəli Kərimli deyəndə, mənim gözlərim önündə bir şair obrazı canlanır. Məncə, o, nə qədər elmi yaradıcılıqla məşğul olsa da, 100-dən artıq 69 elmi məqalələr yazsa da, namizədlik işini çox uğurla müdafiə edib, doktorluq işi üzərində işləsə də daha çox şairdir. Nə yazırsa-yazsın, şairlik sehrindən azad ola bilmir, hissiyatına, duyğusuna və təbinə üstünlük verir. Odur ki, X.Kərimlinin tərəzisinin şeir gözü daha ağır gəlir. O, doğrudan da, şair kimi daha odlu, alovlu, üsyankar və mübarizdir, zamanın sərhəddinə sığmayandır, dünyanın dərdlərinə dözməyəndir, hər şeyə “mənə nə” deyənlərlə barışmazdır: Çin tasdan qorxan kimi Üşənirik tənqiddən, Qorxuruq ki, desək ki, Bu əsər, əsər deyil Sən yazdığın fikri Deyibdir filan şair. Və ilaxır və sair... Kimlərsə küsər bizdən Sən də denən - mənə nə?! Mən də deyim - mənə nə?! O, da desin - mənə nə?! Bəs görəsən - Kimə nə?! Dünyanın əl içi boyda bir yerində, ulu Məmməd Araz torpa- ğında dünyaya göz açan Xanəli Kərimlinin şeir-sənət dünyası kökü min illərin o üzündə dayanan qan yaddaşına söykənir. Onun şeirlərini oxuyanda adama elə gəlir ki, o şeirlər bir sənətkarın, şairin qələmindən yox, yazı-pozu bilməyən, fəqət fitrətən şeir deməyi, sözə ehya verməyi bacaran, ilahi vergi- nin pıçıltılarını poeziyaya, söz düzümünə çevirən ululardan ulu bir kişinin sinəsindən süzülüb gəlir. X.Kərimlinin mayası sözlə yoğrulub, sözlə tutulub, nağıl, bayatı ilə cilalanıb. Onun poeziyasının hər sətrindən nənələrimizin bişirdiyi çörəyin ətri, ulu babalarımızın canları bahasına qoruduğu torpağın qoxusu hopub. X.Kərimli iliyindən tutmuş sümüyünədək kənd ruhunda köklənib, torpağa bağlı bir şair kimi torpaq ətirli, torpaq bərəkətli şeirlər yazıb: 70 Mənə məlhəm olan, mənə can olan Mənə ilik olan, mənə qan olan, Səhlab çiçəyinin, kəklikotunun, Baldırğan, ələyiz, bulaqotunun, Cacığın, zirincin, çaşır, bolunun, Quzuqulağının, yarpız kolunun Gözün yolda qoyub, qəlbin qırmışam Axı bu şəhərdə nə qazanmışam?... Bu misralarda çoxumuzun unutduğu, həmişə kövrək, xoş duyğularla xatırladığımız kəndin, torpağın qoxusu bizi vurur. Bu misralar bizi bir anlıq da olsa, doğma yurda, keçmişimizə qaytarır. Onun yaradıcılığında təbiət şeirləri öz ecazkarlığı ilə seçilir. Şairi məftun edən təbiət görüntüləri öz təravətində şeirə gətirilə bilir. Vətənin könül oxşayan təbiəti, doğulub boya başa çatdığı Mahmudoba kəndinin gözəllikləri hər an X.Kərimlinin gözünün qabağındadır. O, təbiətin özünə layiq söz donu biçir. Hissin təsirilə özü necə dəyişirsə, oxucusunu da elə cığır-cığır, qaya-qaya, kol-kol gəzdirir və etiraf edək ki, insan elə gözəl yerlərdən ayrıldığına təəssüf edir. San- ki yenidən qanadlanıb o təbiətin ağuşuna qayıtmaq istəyir. Bəlkə, yalnız o müqəddəslikdə qırılan, yanan, məhv olan ar- zularına qovuşa biləcəyinə inanır. Ümumiyyətlə, təbiət daim şairin hisslərinin tərcümanı olur, içindəki yanğı ilə dağa-daşa can verməyə çalışır. Yaradıcılığının əvvəlində olduğu kimi, 60 yaşında da onun poeziyasında təbiət yenə də əvvəlki kimi canlı və qüvvətlidir. Hətta fikirlərinin arxaik formada ifadəsi də onun gözəlliyinə və orijinallığına xələl gətirmir: Hər addımbaşında çıxır qarşıma Çoban çəlbərisi, quzu küzləri. Təzəcə qar getmiş torpaq üstündə Görünür apaçıq kəklik izləri. Yaddan çıxmış, bir növ unudulmaqda olan ifadələr X.Kərim linin təbiət şeirlərində daha çox yada salınır. O, sərraf Yüklə 2,48 Kb. Dostları ilə paylaş:
|