Yönetim kurulu başkan
Yüklə 6,77 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- BRcA1/2 Gen Testi Kriterleri (NccN Guidelines Version 1.2016.)
- KALITSAL KANSERLERDE GENETİK DANIŞMA SÜREcİ
46 6. Türk
Tıbbi Onkoloji
Kongresi Genetik ve Moleküler Testler • Herhangi bir yaşta meme, over ya da pankreas kanseri tanısı kon- muş Aşkenazi yahudisi olmak • Kişisel öykü ya da aile hikayesinde aşağıdakilerden 3 ya da daha fazla sayıda bulunması: meme, pankreas veya prostat kanseri (Gleason skoru ≥ 7), melanom, sarkom, adrenokortikal karsi- nom, beyin tümörü, diffüz gatrik kanser, kolon, endometrium, tiroid ve böbrek kanseri, deri lezyonları ve/veya makrosefali ve gastrointestinal traktusun hamartomatöz polipleri. • Over, fallop tübü ya da primer periton kanseri tanısı konmuş olması
• Ailede BRCA1/2 genlerinde mutasyon bulunmuş birey • Hikayede meme kanseri olması VE ek olarak: – ≤45 yaş tanı almak – ≤ 50 yaş tanı almak VE ek olarak • Bir primer meme kanseri daha olması • Herhangi bir yaşta meme kanseri tanısı konmuş ≥1 yakın ak- raba
• Pankreas kanseri tanısı konmuş ≥1 yakın akraba • Prostat kanseri tanısı konmuş ≥1 yakın akraba (Gleason sko- ru ≥8) • Sınırlı ya da belirsiz aile hikayesi – ≤60 yaş triple negatif meme kanseri – Herhangi bir yaşta tanı konmuş meme kanseri VE ek olarak • ≤ 50 yaş tanı almış ≥1 yakın akraba • Herhangi bir yaşta tanı konmuş ≥2 yakın akraba • Over kanseri tanısı konmuş ≥1 yakın akraba • Herhangi bir yaşta pankreas ya da prostat kanseri tanısı (Gle- ason skoru ≥8) konmuş ≥2 yakın akraba • Meme kanseri tanısı konmuş yakın erkek akraba • Yüksek riskli etnik gruba ait olmak (Aşkenazi yahudisi gibi) • Kişisel over, fallop tübü ya da primer periton kanseri öyküsü • Meme kanseri tanısı konmuş erkek
NCCN kriterlerine göre “yakın akraba” ile birinci, ikinci ya da üçüncü derece akrabalar anlaşılmaktadır. Aile hikayesinin bu kriterlerde çok önemli yer tuttuğu görülmektedir. Bununla birlikte bazı tümörlerde aile hikayesi negatif olsa dahi danış- ma verilmelidir. Bunlardan önemli bazıları Tablo 1’de gösterilmiştir. Kanser olgularının büyük çoğunluğunu oluşturan sporadik olgularda ise başlangıç yaşı daha ileridir, aynı ailede birden fazla olgu olsa dahi belirli bir kalıtım paternine uymaz. Bunlar çoğu kez herediter olma- yan (çevresel) faktörlere bağlıdır. Genetik test yapılsa dahi bilgilendi- rici olması olasılığı düşüktür.
En az üç kuşaklık aile ağacı ile görselleştirilmiş kişisel özgeçmiş ve aile hikayesi genetik danışmanın ilk aşamasını oluşturur. Bütün bireylerin yaşları aile ağacında belirtilmelidir. Kansere yakalanmış kişilerin tanısı ve tanı yaşı da aile ağacında gösterilmelidir. Bu kişilere ait tıbbi kayıtlar mümkünse görülmelidir. Kemik ya da beyin metastazının çoğu kez yanlış olarak “kemik kanseri” ya da “beyin tümörü” olarak bildirildiği akılda tu- tulmalıdır. Daha sonra, aile ağacı spesifik bir herediter kanser düşündü- rüyorsa, buna özgü genetik testin hangi aile ferdinde yapılacağına karar verilmelidir. Mutasyon bulma ihtimalinin en yüksek olduğu aile ferdinden başlanması önerilir. Bunun için klinik özellikler (daha erken tanı yaşı, bi- lateral ya da multifokal tutulum ya da triple negatif meme kanserinde olduğu gibi histolojik özellikler) yol gösterici olabilir. Ya da BRCAPRO gibi risk kestirim modellerinden yararlanılabilir. Diğer yandan özgün sendromları akılda tutarak yapılan dikkatli bir mu- ayene, genetik testin seçiminde büyük önem taşır. Örneğin makrosefali, katarakt, dilde papillomlar, sindirim sisteminde hamartomatöz polipler, mental retardasyon gibi kanser dışı bulgular varlığında meme/over/ser- viks gibi organlardan çıkan kanserler Cowden sendromunu; falks kalsi- fikasyonu, çene keratokistleri, palmar ya da plantar çöküntüler (pits) ve multipl bazal hücre karsinomları nevoid bazal hücre karsinomu send- romunu; fibrofollikülom ve anjiyofibromlar, akciğer kistleri ve pnömo- toraks, böbrek tümörleri Birt-Hogg-Dube sendromunu; mukokütanöz pigmentasyon Peutz-jeghers sendromunu akla getirecektir. Genetik test, test öncesi bilgilendirme yapılmadan ve özellikle de ya- Tablo 1. Aile hikayesinden bağımsız olarak genetik danışmaya yönlendirilmesi gereken kanserler Tümör tipi Sorumlu gen Sendrom Medüller tiroid kanseri RET MEN2
Feokromositoma/paraganglioma SDH A-B-C-D, VHL, RET Herediter paraganglioma-feokoromositoma sendromu, MEN2, von Hippel-Lindau hastalığı Adrenokortikal tümör TP53 Li-Fraumeni Hemanjiyoblastoma (santral ya da retinal)
von Hippel-Lindau hastalığı Retinoblastoma
Herediter retinoblastoma Dezmoid tümör
Familyal adenomatöz polipozis Erkekte meme kanseri
Herediter meme over kanseri Over/Fallop tübü/Primer periton kanseri
Herediter meme over kanseri 47 6. Türk
Tıbbi Onkoloji
Kongresi Genetik ve Moleküler Testler zılı bilgilendirilmiş onam alınmadan yapılmamalıdır. Test öncesi bilgi- lendirmenin belli başlı bileşenleri şu şekilde sıralanabilir: 1. Hastanın artmış risk durumunun açıklığa kavuşturulması 2. Genetik faktörlerin kanser yatkınlığını nasıl etkilediği 3. Genetik testin muhtemel fayda, risk ve sınırlılıkları 4. Test sonuçlarının değerlendirilmesinde karşılaşılabilecek muh- temel zorluklar 5. Mutasyon bulunması durumunda profilaktik girişimlerin sınırlı- lıkları
6. Muhtemel psikolojik ve sosyal olumsuz etkiler 7. Genetik test dışı seçenekler 8. Mahremiyet meseleleri
Lynch sendromu, ya da BRCA1-2 gen mutasyonuna bağlı herediter meme/over kanseri gibi erişkin başlangıçlı herediter kanserlerde 18 yaşından önce test önerilmez. Test sonrası bilgilendirme son aşamayı oluşturur. Pozitif bir test so- nucu probandda uygun risk yönetimini gerektirir. Örneğin BRCA1 gen mutasyonu bulunan bir kadına yakın izlem ve/veya koruyucu mastek- tomi ve/veya ooferektomi seçenekleri hakkında bilgi verilmeli, hasta bazında bir yol izlenmelidir. Pozitif testin en az bunun kadar önemli bir yönü diğer aile fertlerini ilgilendiriyor olmasıdır. Risk altındaki aile fertlerine de genetik danışma sonrasında test yapılabileceği ve bunun sonuçları hakkında proband bilgilendirilmelidir. Ailedeki mutasyonun önceden tespit edilmiş olduğu durumlarda ne- gatif test, en fazla o kişinin kansere yakalanma riskinin toplum ris- kine yakın olduğunu gösterir, yoksa sıfıra indirgemez. Bu gerçeğin genetik danışmada vurgulanması önemlidir. Ailedeki mutasyonun bilinmediği durumlarda ise negatif testi yorumlamak daha güçtür. Bu durumda aile hikayesine dayanarak kanser risk kestirimi bazen mümkün olabilir: ailesel meme kanserinde Claus modeli gibi. Mutas- yonun bilinmediği ailede negatif sonuç herediter yatkınlığı da dışla- maz. Örneğin BRCA1 ve BRCA2 genlerinde bir mutasyon bulunama- sa bile Peutz-jeghers sendromu, Li-Fraumeni sendromu, herediter diffüz gastrik kanser gibi meme kanserine yatkınlık oluşturan başka herediter kanser sendromlarının da olduğu hatırlanmalıdır. Bu neden- le son zamanlarda aynı anda bir çok genin taranabildiği panel test kul- lanımı üzerinde durulmaktadır. Görüldüğü gibi kalıtsal kanserlerde genetik danışma aşamalardan oluşmakta ve moleküler genetik, klinik genetik, kanser cerrahisi, on- koloji ve jinekoloji gibi bir çok disiplinin katkısıyla verilen bir sağlık hizmeti olma özelliğini taşımaktadır. Dolayısıyla kalıtsal kansere iliş- kin genetik danışma, ideal olarak bu disiplinlerin uyum içinde çalışa- bildiği ortamlarda verilmelidir. KAYNAKLAR 1. http://www.nccn.org/professionals/physician_gls/pdf/geneti- cs_screening.pdf 2. http://www.nccn.org/professionals/physician_gls/pdf/geneti- cs_colon.pdf 3. Hampel H, Bennett RL, Buchanan A et al. A practice guideline from the American College of Medical Genetics and Genomics and the National Society of Genetic Counselors:referral indications for cancer predisposition assessment. Genet Med. 2015;17(1):70-87 4. Petrucelli N, Daly MB, Feldman GL. BRCA1 and BRCA2 Heredi- tary Breast and Ovarian Cancer. In: Pagon RA, Adam MP, Ardinger HH, et al., editors. GeneReviews® [Internet]. Seattle (WA): Uni- versity of Washington, Seattle; 2016-1993. http://www.ncbi.nlm. nih.gov/books/NBK1247/ 5. Risk Assessment and Management in Cancer Genetics. Editörler: Lallo F, Kerr B, Friedman j, Evans G. Oxford University Press, 2005. 6. Woodson AH, Litton j, Arun B. Hereditary breast cancer synd- romes and genetic testing. j Surg Oncol. 2015 jan;111(1):66-80 Yüklə 6,77 Mb. Dostları ilə paylaş:
|