Yusif Aslanov

Yusif Aslanov 
 
 
350 
siz
ə qonşu olaydıq 
Yen
ə o bağ olaydı, səni tez-tez görəydim, 
q
ələmə söz verəydim. 
 
Bu  parçanı  həyəcansız dinləmək mümkün deyildir. Şairin 
şeirlərində və poemalarında lirizm, şeiriyyət musiqi ahəngi yaradır, 
insan q
əlbini riqqətə  gətirir. Dərin məzmunlu fikirlərin  obrazlı 
ifad
əsi, səmimilik və  təbiilik  Müşfiq  poeziyasının  bədii-estetik 
qay
əsinin ifadəsidir.  
 T
ədris prosesində lirik qəhrəmanın ülvi, səmimi hisslərini, 
Müşfiq sənətinin ölməzliyini təsdiq edən  faktları  öyrətməklə 
kifay
ətlənmək olmaz. Əsas məqsəd şairin ideyaları əsasında şagird-
l
ərin mənəvi-estetik dəyərlərini  formalaşdırmağa,  öyrəndikləri nə-
cib keyfiyy
ətləri qəlblərində  yaşadıb və  həyat fəaliyyətlərində 
unutma
mağa imkan yaratmaqdır.   
Müşahidələr göstərir ki, tədris prosesində  qeyd etdiyimiz 
ideyanın  əsas götürülməsi  şagirdlərin mənəvi-estetik dəyərləri və 
h
əyata baxışlarının zənginləşməsində az rol oynamır.  
B
ədii əsərlərin tədrisi zamanı belə bir ideya da açıqlanmalı-
dır ki, yazıçı, şair, yaxud dramaturq hansı mənəvi-estetik problemi 
h
əll etmişdir və onun amalının bu gün və gələcək üçün əhəmiyyə-
tini nec
ə qiymətləndirmək olar? 
Fikrimiz
ə  aydınlıq  gətimək üçün XI sinifdə  tədris olunan 
M
əmmədhüseyn  Şəhriyarın  “Heydərbabaya  salam”  poemasını 
misal g
ətirək.  
 
Qabaqcıl ədəbiyyat müəllimləri  Məmmədhüseyn Şəhriya-
rın həyat və yaradıcılığı, “Heydərbabaya salam” poemasının tədrisi 
zamanı  izah  edirlər  ki,  Şəhriyar  xalqın  haqq  səsini öz müqəddəs 
amalı saymış, “bir ürəyin ikiyə parçalanmasından” kədərlənib yana-
yana b
əşəriləşmiş, azadlıq naminə sinəsini sipər etmişdir.  
Sinifd
ə  Şəhriyarın  fotoşəklinin  nümayişi,  lent  yazısına 
alınmış səsinin dinlənilməsi, müəllimin obrazlı sözü, rəvan nitqi və 
şagirdlərin  yaradıcı  və  müstəqil  işi  əsasında  dərsin təşkili  də  bu 
fikirl
ərə  aydınlıq  gətirdi. Təlim  zamanı  bəşəri hisslər, 

---

Ədəbi axtarışlar və tədris 
 
 
351 
v
ətənpərvərlik, xalq adət və ənənələri ilə bağlı vətəndaş bir şairin 
duyğu və düşüncələri şagirdlərin qəlbinə yol tapdı, mənəviyyatlarını 
z
ənginləşdirdi,  onlarda  Şəhriyar sənətinin qüdrətinə  olan  inamı 
gücl
əndirdi.  
VII sinifd
ə tədris olunan A.Ələsgərin “Dağlar” qoşması da 
m
ənəvi-estetik dəyərlərin  formalaşdırılmasında  əsas rol oynayan 
s
ənət incilərindən biridir.   
Aşıq  Azərbaycanın  təbiətini,  doğma  yurdun  güllü-çiçəkli, 
lal
əli-nərgizli mənzərələrini, ilin fəsillərinə uyğun dağların donunu 
d
əyişməsini bədii,  obrazlı  sözlərin qüdətindən istifadə  etməklə 
füzünkar göz
əllik aləmi  yaradır.  O,  söz  xiridarı  olmaqla  yanaşı, 
b
ədii incilərdən kamil rəsm əsərləri yaradan rəssam, məşhur filosof 
kimi d
ə öz oxucusunu heyran qoyur. 
 
Ağ xalat bürünər, zərnişan geyməz, 
Heç k
əsi dindirib keyfinə dəyməz. 
S
ərdara söz deməz, şaha baş əyməz.  
Qüdr
ətdən səngərli, qalalı dağlar. 
 
Qoşmanın  ifadəli oxusu, ideya-bədii təhlili,  şagirdlərin 
ç
əkdikləri rəsm  işlərinin  nümayişi  zamanı  xəyala dalmamaq, 
h
əyəcanlanmamaq olmur. Sinifdə  Qasım  Qasımzadənin  “Dağlar” 
şeirindən parçaların səsləndirlməsi və mövzu ilə əlaqələndirilməsi 
d
ə maraqla qarşılandı:  
 
Xatir
əmin güllərini üzməyə, 
Cığır örtən otlarını əzməyə, 
Haraylayıb gəncliyimi gəzməyə, 
Yollarını quca-quca gəlmişəm. 
 
Qabaqcıl  müəllimlərin dərslərində  həmişə  sənətkarın 
q
əlbinin döyüntülərini,  çırpıntılarını  hiss  edirsən, hər sözünü, 
misrasını  dərindən duyub mənən zənginləşir,  gözəllik aləminə 
qovuşursan. 

---

Yusif Aslanov 
 
 
352 
İncəsənət  əsərlərindən məqamında  və  səmərəli istifadə 
etm
ək də qabaqcıl ədəbiyyat müəllimlərinin əsas amalına çevrilir. 
Onlar bu vasit
ədən bəhrələnib,  şagirdlərin estetik tərbiyəsinə, bədii 
duyumun, göz
əllik hissinin inkişaf etdirilməsinə nail olurlar.  
Ədəbiyyat dərslərində  mənəvi-estetik dəyərlərin  formalaş-
masının  əsas vəzifələrindən biri də  şagirdlərdə  yaradıcılıq 
qabiliyy
ətlərinin,  fantaziyanın  inkişaf  etdirilməsidir.  Şagirdlərin 
müxt
əlif  ədəbiyyat dərnəklərində  iştirakını  təmin etmək,  istedadı 
olanlarla f
ərdi məşğul olmaq, teatr tamaşalarına, sənətkarların adla-
rını  əbədiləşdirən yerlərə  kollektiv  gediş  təşkil  etmək,  ədəbiyyat 
tariximizi, m
ədəniyyətimizi şagirdlərə əyani çatdırmaq məktəblilə-
rin m
ənəvi-estetik dəyərlərinin formalaşdırılmasında böyük rol oy-
na
yır. 
Göründüyü kimi, 
ədəbiyyat dərslərində  estetik-emosional 
mühi
tin  yaradılması,  şagirdlərin mənəvi-estetik dəyərlərinin 
formalaşdırılması çox geniş, əhatəli və maraqlı sahədir. Bu proble-
mi m
əqalə daxilində həll etmək imkan xaricindədir. Buna baxma-
yaraq, bir m
əsələni mənəvi yaddaşımızda həmişə yaşatmalıyıq ki, 
pedaqoq b
ədii  əsərlər vasitəsilə  insanın  daxili-mənəvi  dünyasını 
z
ənginləşdirir, təbiət, cəmiyyət və insan həyatındakı gözəlliyin sir-
l
ərini dərk etməyi öyrədir,  yaradıcılıq  qabiliyyətlərini,  fantaziyanı 
inkişaf  etdirir,  həyatda müstəqil fəaliyyət göstərməyə  istiqamət 
verir. 
İnsanı  da  bəşəriyyətə  tanıdan  onun  ağlı,  zəkası,  yüksək 
estetik m
ədəniyyəti, müdrik sözləri,  gördüyü  işin nəticəsinin xalq 
v
ə vətən üçün faydalı, gərəkli olmasıdır. Ona görə də məktəblilərə 
s
əlis, rəvan,  konkret,  obrazlı,  emosional  nitq  mədəniyyəti, gözəl 
düşünmək qabiliyyəti, nəzakətli davranışa riayət etmək, faydalı iş 
görm
ək  bacarığı  və  s. keyfiyyətlər  aşılamaq  vacibdir. Gənclər 
bilm
əlidirlər  ki,  özü  üçün  yox,  xalqı,  Vətəni naminə  yaşayanlar, 
sad
əliyi, humanizmi həyat amalı seçənlər, ləyaqəti hər şeydən üstün 
tutanlar q
əlblərə yol tapır, mənəvi yaddaşda yaşayır. Ümumiləşdi-
ril
miş formada göstərdiyimiz bu komponentlərin hamısı vahid bir 
m
əqsədə  -  insanın  estetik  dəyərlərinin kamilləşməsinə, zənginləş-

---