YüZÜNCÜ yil üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ

 53
 Ádeme 
beŋzer buları yapdılar  
 
Bulara yüz dutup aŋa ùapdılar 
    267 
 
 
Şöyle bil kim gevher-i baór-i vücÿd 
 
Ádem-i òÀkídür aŋa úıl sücÿd 
    268 
 
óacerü'l-esved Àdemüŋ ve óavvÀnuŋ yidi saùrı miåÀlidür ki çÀr mÿje ve her dÿ ebrÿ  
mÿy-ı ser yidi kez ùavÀf itmekden ibtidÀ óacerü'l-esveddendür  anuŋçün kim ibtidÀ 
itdi yidi òaùùdur ki aŋa òuùÿù-ı ümmiye dirler ki Àdem ve óavvÀ vechinde 9/10-13 
 
 
 
Hacerü’l-esved, bembeyaz iken insanların hataları onu karartmıştır. Ortasında 
bulunan beyaz çizgi hatt-ı istivadır. Hurûfî te’vilde Hacerü’l-esved önemli bir yere 
sahiptir. Çünkü hem görmekte hem de konuşabilmektedir.  
 
Didi bu ùaşuŋ dili vü gözi var 
Söyleşiser Taŋrı ile ÀşikÀr 
   1064 
 
Aŋla Ádemden işÀretdür bu söz 
Óaú teèÀlÀdan èinÀyetdür bu söz 
    1065 
 
 
Didi uçmaúdan çıúupdur bu óacer 
 
Gör ne rÿşen virdi Ádemden òaber 
    1066 
 
ve daòı ol óacerüŋ ortasında aġ òaùù Àdemüŋ òaùù-ı istivÀsından kinÀyetdür ki baş 
òaùùını iki pÀre eylemek sünnet-i İbrÀhímdür ki óaøret-i risÀlet daòı iki pÀre eyledi 
yaèní yidi saùrı sekiz saùr eyledi tÀ ki Àdemüŋ yüzinüŋ otuz iki saùrını muèÀyene 
göstere ve daòı ol aġ òaùù ki óacerü'l-esvedüŋ vasaùında gelmişdür Àdem ile óavvÀnuŋ 
òaùù-ı istivÀsından kinÀyetdür ve  daòı  anlaruŋ  miåÀlidür 9/17-21 
 
yaèní dimek olur ki óacerü'l-esved cennetden indi sütden aàdı bení Àdemüŋ òaùÀları 
anı úarartdı yaèní èilmiyyet cihetinden aġ süd gibi rÿşen ùaş idi ve ôÀhirdi óaøret-i 
ahadiyyetüŋ èahd-nÀmesi  anda úonılmışdı ol èahd-nÀme òaùù-ı istivÀdur ﻮﻟﺎﻗ مآﺑرﺑ ﺖﺴﻟا 
196
ﻰﻟﺑ    didükleri dimek olur ki yaèní óacerden ve anuŋ òaùù-ı istivÀsından  yigirmi 
sekiz kelime-i ilÀhí ve otuz iki kelime-i ÒudÀyínüŋ  sırrına ki  anuŋ  sırrı Àdem 
vechinde mektÿbdur irişmek olur 9/23-28 
 
vech-i Àdem Kaèbe òÀkinden ôuhÿra geldi yaèní Àdem vechinüŋ suùÿrı èadedince 
yigirmi sekiz ùavÀf buyurdı pes Muóammed vechi ve Ádem vechi andan ôuhÿr itdi 
pes Ádem ve Muóammed vechini taèôím itmekçün aŋa beytullah  didiler 12/18-20 
 
                                                 
196
 7/A’râf: 172. ( Ben sizin Rabbiniz değil miyim? Evet dediler.) 

---

 54
Ka’beye beytullah denilmesi ve meleklerin secde etmeleri Âdem ve 
Muhammed’in  vechinin Kâbe topraklarından yaratılmasından dolayıdır. Bir kişi 
Kâbe’ye yönelip secde ettiği zaman aslında kendi vechine secde etmiştir. Çünkü 
vechi Kâbe topraklarından yaratılmıştır.   
 
ve  daòı ol eve  beytullah   didikleri  anuŋçündür ki  
197
ﻦﻣﺣرﻟا ﺖروﺻ ﻰﻟﻋ ﻢدﺁ ﻰﻟﺎﻌﺘ ﷲاﻖﻟﺧ 
çünki otuz iki ve yigirmi sekiz kelime èilmi vech-i Àdem oldı pes vech-i Àdem ol otuz 
iki ve yigirmi sekiz kelime  muúÀbilinde oldı baèdezÀn ol vech-i Àdem Kaèbe 
òÀkinden ôuhÿra geldi yaèní Àdem vechinüŋ suùÿrı èadedince yigirmi sekiz ùavÀf 
buyurdı pes Muóammed vechi ve Ádem vechi andan ôuhÿr itdi pes Ádem ve 
Muóammed vechini taèôím itmekçün aŋa beytullah didiler lÀkin fi’l-óaúíúat 
beytullah  Ádemdür  ve  vech-i Àdemdür anuŋçün  mescÿd-ı    melÀ’ike oldı 12/15-22 
imdi yidi ùavÀf-ı óacc yidi òuùÿù-ı ümmiyye muúÀbilindedür ki çÀr müje her dÿ ebr u 
mÿy-ı serdür ve yidi daòı ùavÀf-ı èumre yidi òuùÿù-ı vech-i Àdem muúÀbilindedür ki 
iki èÀrıø ve iki  burun içinde ve iki daòı yuúaru ùuùaúda ve bir daòı aşaàa ùuùaúda ki 
aŋa èanfete dirler on dört ùavÀf oldı on dört saùr-ı vech-i Àdem muúÀbilinde yidi daòı 
ùavÀf-ı kudÿm sünnetdür ve yidi daòı ùavÀf-ı vedÀè sünnetdür on dört ùavÀf olur on 
dört òuùÿùuŋ elvÀóı muúÀbilindedür pes yigirmi sekiz ùavÀf-ı óac yigirmi sekiz saùr-ı 
vech-i Àdem  muúÀbilindedür yigirmi sekiz saùr-ı vech-i Àdem yigirmi sekiz kelime  
muúÀbilindedür evvel ùavÀf-ı úudÿm ãoŋra óac ve èumre ve vedÀè ve daòı ùavÀfda 
yigirmi sekiz kez óacerü’l-esvedi öpmek gerekdür anuŋçün kim óacerü’l-esved yidi 
òuùÿù-ı ümmiyenüŋ aãlıdur anuŋ muúÀbilindedür ve daòı ol óacerü’l-esvedden ibtidÀ 
eyledikleri oldur ki óecerü’l-esved ol yidi òuùÿù-ı ilÀhí muúÀbilindedür ol yidi òuùÿù-ı 
ilÀhí aãldan remzdür 19/4-17 
 
 
Bir kişinin hacı olabilmesi için Hurûfî te’vil biçiminde  haccın sırlarını 
bilmesi gerekir. Gerçek hacı Hurûfî te’vili bilendir. Söz konusu kişilerin hacca 
gitmesine gerek yoktur. Sırları bilmeyen ama hacca giden kişi halk gözünde hacıdır, 
ancak Allah katında hacı olması mümkün değildir.  
 
andan ãoŋra bu üç yirde ki ùaş atılur günde yigirmi bir ùaş atılur üç günde altmış üç 
ùaş olur ol yidi ùaşı ki ol geldügi günde atmışdur anuŋla yitmiş ùaş olur sırrı budur ki 
yigirmi sekiz kelime-i Muóammediyye ki aãl-ı kelÀm-ı úadímdür inbisÀù itseŋ ez-rÿy-
ı ismiyyet yitmiş iki olur kÀfla nÿn maãdarídür maãdardan ġayrı yitmiş úalur yaèní 
yitmiş kelime-i cehliyye kendüden gidermekdür her kişi  ki  óacca vardı bu sırları 
bilmedi òalú naôarında óÀcı olur èindallah óÀcı olmaz her kişi ki varmadın bu sırlara 
vÀúıf olsa ve fehm itse ol kişi èindallah óÀcı-yı óaúíúí oldı èindallahi’l-òalú olmaz 
zírÀ ki óacca varmaúdan murÀd bu işleri işlemekden maúãÿd úüllí sırrın bilmekdür ve 
fehm itmekdür 19/36-45 
 
 
4.12. EZAN 
 
Ezanda kullanılan kelimeler çeşitli  şekillerde birleştirilerek vech-i ademe 
ulaşılır. Ezanların okunmasının ve içlerinden bulunan kelimelerden amaç vech-i 
ademe ulaşmaktır.  
 
                                                 
197
 el-Buhârî, K. İsti’zân, 1;el-Aclûnî, Keşfû’l-Hafâ, I/379; Muslîm, K. Birr, 115; İbn Hanbel, II/244, 
251, 315, 323, 434. 

---

 55
ve daòı ezÀn-ı ãabÀó on yidi ve ezÀn-ı ôuhr on biş kelime otuz iki kelime olur murÀd 
vech-i Àdem müşÀhede  olınmaúdur ki Àdemüŋ vechinde yigirmi sekiz ve otuz iki saùr 
mesùÿrdur ve daòı ezÀn-ı ãubó on yidi kelimedür eõÀn-ı èaãr  on biş kelime otuz iki 
olur murÀd vech-i Àdem müşÀhede olınmaúdur ve daòı on yidi eõÀn-ı ãubó on biş 
eõÀn-ı maàrib otuz iki olur murÀd vech-i Àdem müşÀhede olınmakdur ve daòı on yidi 
kelime eõÀn-ı ãubó on biş kelime eõÀn-ı èişÀ otuz iki kelime olur murÀd vech-i Àdem 
müşÀhede olınmaúdur 3/200-207 
 
 
4.13. ABDEST 
 
 
Abdest alınırken yıkanan bölgeler yirmi sekiz ve otuz iki rakamlarına 
ulaşmak için te’vil edilir.  
 
Àbdest almaú iki elin ve iki ayaàın ve bir yüzin yumaúdur ve başına mesó itmekdür 
bundan daòı murÀd  vech-i Àdem müşÀhede olınmaúdur zírÀ ki el ve ayaú ve yüz  
yigirmi sekiz ve  otuz iki kelimenüŋ ièlÀmı vÀúiè  olmışdur  şöyle ki iki el yigirmi 
sekiz mafãaldur merÀfıúa degin otuz iki olur maóall-i ġasldür ve iki ayaú daòı hem-
çünÀn yigirmi sekiz mafãaldur dört kaèb ile  otuz iki olur ve daòı   vech-i  Àdemde 
hem-çünÀn   yigirmi sekiz  ve  otuz iki saùr mesùÿrdur  murÀd vech-i Àdem müşÀhede 
olınmaúdur 3/220-227 
 
 
 
Áb-dest aluriken yu dişüŋi 
 TÀ 
oŋara Óaú teèÀlÀ işüŋi 
    373 
 
 Elüŋ ü yüzüŋ ayaġuŋ yu i yÀr 
 
Çün bular nÿr bigi ôÀhir oldılar 
    374 
 
 Bunları yu dimegüŋ maènísi ne 
 
İresin tÀ ãÿretüŋ maènísine 
    375 
 
 Anuŋ-i çün yu didiler bul vuúÿf 
 
Kim bularda ÀşikÀr oldı óurÿf 
    376 
 
baède Óaú taèÀlÀ kelÀm-ı úadím içinde اوﻟﺴﻏﺎﻓ didi hemÀn muùlaúÀ èaded beyÀn 
itmedi ﺖارﻣ ﺚﻟﺛﻮا نﻳﺗرﻣ dimedi baèdezÀn óaøret-i risÀlet a.s. ةﺎﻳﺣﻟا لﻣآاﻮ ةﻮﻟﺻﻟا لﺿﻓا ﻲﻟﻋ 
üç kez yumaú sünnet úodı bundan daòı murÀd vech-i Àdem müşÀhede olınmaúdur 
zírÀ ki üç kez el yumaú ve üç kez aàzın yumaú ve üç kez burun yumaú ve üç kez 
yüzüŋ yumaú ve üç kez ãaà úolın yumaú ve üç kez ãol úolın yumaú bir kez başa 
mesó itmekdür iki daòı iki úulaàına mesó itmek bir daòı eŋsesine mesó itmekdür ve 
daòı üç kez ãaà ayaàın ve üç kez ãol ayaàın yumaúdur mecmÿè èaded yigirmi sekiz 
olur murÀd vech-i Àdem müşÀhede olınmaúdur 3/227-235 
 
 

---