Зящмят шащвердийев

99
tikinti-memarlıq işlərində zəifləmə olsa da, Naxçıvanda özünəməxsus memarlıq üslubu qalmışdı. Naxçıvan
şəhərinin plan quruluşu haqqında 1827-ci il iyunun 30-da çəkilmiş plan məlumat verir. Naxçıvan memarlıq
irsinin tədqiqatçısı yazır ki, əgər biz Azərbaycanın digər şəhərlərində iki şəhər quruculuğu qovşağı – hakimin
qalası və şəhər meydanını görürüksə, o, Naxçıvanda vahid memarlıq kompleksi ilə təmsil olunur. Bu mərkəzi
meydana Təbrizdən birbaşa yol gəlirdi.
48
Naxçıvan və Ordubad şəhərində yaşayış tikintiləri məhəllə prinsipi əsasında formalaşırdı. Hər iki şəhərin
yaşayış hissəsi ayrı-ayrı məhəllələrin məcmusundan ibarət idi. Məhəllələr özünəməxsus quruluşa malik olurdu.
Onun mərkəzində məhəllə məscidi olurdu. Naxçıvanda Xincab, Xoşulu, Əlixan, Pirgəliş, Şahab, Kollubağ,
Sarvanlar, Xoylu kimi səkkiz məhəllə var idi.
49
 Ordubadda isə XIX əsrin ortalarında Ambaras, Kürdətal,
Mingis, Sərşəhər, Üçtərəngi kimi beş məhəllə mövcud idi. Sonra Əngəc məhəlləsi də yaranmışdı.
50
Naxçıvanda əhalinin əksəriyyəti kəndlərdə yaşadığına görə kənd yaşayış məskənləri və kənd evlərinin
xüsusiyyətləri də diqqəti cəlb edir. Naxçıvanda kəndlər əsasən çay sahillərində, suvarma kanallarının, təbii və
süni sututarların ətrafında salınmışdı. Kənd məksənləri nizamsız yerləşmiş, yüksək divarlarla əhatə olunmuş
fərdi yaşayış və təsərrüfat tikintilərinin həyət və bağların məcmusundan ibarət idi.
51
XIX-XX əsrin əvvəllərində Naxçıvanın iqtisadi həyatında baş verən yeni meyllər, kapitalist təsərrüfat
sisteminin təşəkkülü memarlığa da təsir göstərir, yeni tipli ictimai binalar və yaşayış evləri tikilirdi.
XIX əsrin əvvəllərində inşa edilmiş Cənnəb və Kələki körpüləri də memarlıq abidələri kimi diqqəti cəlb
edir.


---

100
1.
Ящмядов Щ. Азярбайъан мяктяб
вя педагои фикир тарихи. Бакы, 2001,
с.81; Йеня онун, ХЫХ яср Азяр-
байъан мяктяби. Бакы, 1985, с.9.
2.
Ящмядов Щ. Азярбайъан мяктяби,
с.10-13.
3.
йеня орада, с.13.
4.
йеня орада, с.15.
5.
Зелинский С.П. Три магала: На-
хичеванский, Ордубадский и Да-
ралагезский: Географически-
статистическое и сельскохозяйст-
венное описание // Сборник сведе-
ний о Кавказе. т. VII. Тифлис,
1880, с.253.
6.
Фараджев А.С. Ордубад. Истори-
ко-экономический очерк. Баку,
1970, с.93.
7.
Ваидова Х. История города Орду-
бад в XIX- начале ХХ в. Баку,
2007, с.138-139.
8.
Ящмядов Щ. Азярбайъан мяктяби,
с.74.
9.
йеня онун, Азярбайъан мяктяб вя
педагожи фикир тарихи, с.128.
10.
йеня онун, Азярбайъан мяктяби,
с.206.
11.
Обзор Эриванской губернии за
1892 г., с.9.
12.
Ящмядов Щ. ХЫХ яср Азярбайъан
мяктяби, с.286.
13.
Йеня орада, с.287.
14.
Мяммядгулузадя Ъ. Ясярляри 6 ъил-
ддя. ВЫ ъ. Бакы, 1985, с.189.
15.
йеня орада, с.216.
16.
йеня орада, с.214-215.
17.
АРДТА. ф.379, сийащы 3, иш 5901, в.24
18.
Бах: Кулиева В. Роль и позиция
мусульманского духовенства в со-
циально-политической и культур-
ной жизни Азербайджана в конце
XIX – начале ХХ вв. в ракурсе ар-
мяно-азербайджанских политиче-
ских отношений. Баку, 2003, с.61-
86.
19.
Ящмядов Щ. ХЫХ яср Азярбайъан
мяктяби, с.287-288.
20.
Бах: Мяммядов Р. Нахчыван шя-
щяринин тарихи очерки (орта ясрляр
дюврц). Бакы, 1977, с.140-149; Щя-
биббяйли И. Нахчыванда елм вя мя-
дяниййят // Азярбайъан тарихиндя
Начыван. Бакы, 1976, с.73-91.
21.
Бу сащядя АМЕА-нын академики
И.Щябиббйялинин ролу айрыъа гейд
едилмялидир: Щябиббяйли И. Ъялил
Мяммядгулузадя (албом – мо-
нографийа). Бакы, 1987; йеня онун,
Ъялил Мяммядгулузадя: мцщити вя
мцасирляри. Бакы, 1997 вя б.; щям-
чинин бах: Гядимов Я. ХЫХ яср Ор-
дубад ядяби мцщити, Бакы, 2003;
Сараълы (Щясянова) М. Нахчыван
ядяби мцщитиндян… Бакы, 2007;
Ъяфяров Н. Нахчыван ядяби мцщити-
ня тарихи бир бахыш // Начыван МР –
75. Елми ясярляр. Хцсуси бурахылыш,
1999, с.17-19.
22.
Азярбайъанын ашыг вя гадынлары.
Тяртиб едяни Я.Ъяфярзадя. Бакы,
1991, с.69.
23.
йеня орада, с.70.
24.
Поетик мяълисляр. Топлайаны вя тяр-
тиб едяни Нясряддин Гарайев. Бакы,
1987, с.50.
25.
Ордубади Ф. Аьлар гялям ялимдя.
Тяртиб, мцгяддимя вя лцьят
Я.Гядимовундур. Бакы, 1989.
26.
Поетик мяълисляр, с.53.
27.
Ъяфяров Н. Нахчыван ядяби мцщити-
ня тарихи бир бахыш, с.17.
28.
М.Т.Сидгинин щяйат вя фяалиййяти

---

101
щаггында бах: Гядимов Я. Мя-
щяммяд Таьы Сидгинин щяйаты вя
йарадыъылыьы. Бакы, 1997; Эйвазов
Я. Мамед Таги Сидги. Баку, 1986.
29.
М.Т.Сидгинин ашаьыдакы ясярляри чап
олунмушдур: Сидги М.Т. Сечилмиш
педагожи ясярляри. Бакы, 1967; йеня
онун, Мяктяб щекайяляри (топлайыб,
тяртиб едяни вя юн сюзцн мцяллифи
И.Щябиббяйли). Бакы, 1996; Мя-
щяммяд Таьы Сидги. Ясярляри. Тяр-
тиб едяни И.Щябиббяйли. Бакы, 2004.
30.
Поетик мяълисляр, с.56.
31.
Ъяфяров Н. Нахчыван ядяби мцщити-
ня тарихи бир бахыш, с.17
32.
Щябиббяйли И. Ъялил Мяммядгулуа-
дя: Мцщити вя мцасирляри. Бакы,
1997.
33.
Ъяфяров Н. Нахчыван ядяби мцщити-
ня тарихи бир бахыш, с.18.
34.
Аллащвердийев М. Азярбайъан халг
театры тарихи. Бакы, 1978, с.221.
35.
Ъяфяров Ъ. Театр тарихимизин эц-
зэцсц // Азярбайъан театрынын сал-
намяси. Бакы, 1975, с.3
36.
Азярбайъан театр тарихи йахшы тяд-
гиг едилмиш проблемлярдяндир. Бу
сащядя няшр едилмиш бязи ясярляри
гейд едяк: Азярбайъан театрынын
салнамяси. Топлайаны, тяртиб едяни
вя изащларын мцяллифи Г.Мяммядли.
Бакы, 1975; Рящимли И. Азярбайъан
театр тарихи. Бакы, 2005; Алиева А.
Азербайджанский театр за 100 лет.
Баку, 1974; Гящряманов Я. Нахчы-
ван театры: Интибащ йолларында
(1883-1920). Бакы, 2008, вя б.
37.
Гящряманов Я. Нахчыван театры:
Интибащ йолларында (1883-1920),
с.38-39.
38.
Рящимли И. Азярбайъан театр тарихи.
Бакы, 2005, с.432-433.
39.
Гящряманов Я. Нахчыван театры:
Интибащ йолларында (1883-1920),
с.46, 47, 71.
40.
йеня орада, с.66.
41.
йеня орада, с.100. К.Кяримов бу
тарихи 1915-ъи ил кими гейд едир. Кя-
римов К. Бящруз Кянэярли. Бакы,
1962, с.23.
42.
Даща ятрафлы бах: йеня орада, с.76-
110.
43.
Игтибас эюстярилмишдир. йеня орда, с.41
44.
Кяримов К. Бящруз Кянэярлис. 54-
55.
45.
йеня орада, с.13.
46.
Мяммядов Р. Нахчыван шящяринин
тарихи очерки (орта ясрляр дюврц).
Бакы, 1977, с.153-154.
47.
йеня орада, с, с.156.
48.
Салаева Р. Нахчыван: наследие
архитектуры. Баку, 2002, с.20.
49.
Салаева Р. Нахчыван: наследие
архитектуры. Баку, с.23.
50.
Ваидова Х. История города Орду-
бад в XIX- начале ХХ в., с.155-
156.
51.
Насирли М.Н. Сельские поселе-
ния и крестьянские жилища Нахи-
чеванской АССР. Баку, 1959, с.46-
47

---