5
Bağırov bir sıra şəxsi
sənədlərdə qeyd edirdi ki, 1917-ci ilin payızından ta 1918-ci ilə
qədər o, Qubada olub, guya orada Qubanın komissarı, görkəmli müsavatçı, car hakimiyyəti
zamanı keçmiş polis rəisi, iri mülkədar, kapitan Zizikski və digər qubalı irticaçılara qarşı fəal
mübarizə aparıb.
Müəyyən olunub ki, Bağırovun verdiyi bu məlumatların hamısı yalandır. O nəinki
Zizikskiyə və digər irticaçılara qarşı mübarizə aparmayıb, əksinə, Zizikskinin tam himayədarlığı
altında işləyərək onun köməkçisi olub. Sonralar o özü Zizikskiyə hərtərəfli havadarlıq və yardım
göstərərək, onu üzə çıxmasına, bəraət almasına kömək etmişdir. Bağırovun evində axtarış
zamanı onun Zizikski ilə birgə xidməti barədə arxiv sənədlərinin surəti aşkara çıaxarıldı.
Sənədlərlə sübut edilmişdir ki, Bağırov 1917-ci ildə Qubada müəllim işləyərkən, fevral
inqilabından sonra yəhudi qəsəbəsinin milis rəisi vəzifəsinə təyinat alır, sonra isə qəza komissarı
Əlibəy Zizikskinin köməkçisi vəzifəsinə təyin və təsdiq olunur, 1917-ci il noyabr ayının
sonunadək bu vəzifədə işləyir. Zizikskinin digər köməkçisi, Bağırovun göstərdiyi kimi,
mülkədar, irticaçı, müsəlman ruhaniləri ilə çox bağlı olan Qazi Əhməd bəy Məmmədbəyov idi.
Sənədlərlə müəyyən olunmuşdur ki, Zizikski Bağırovu hərtərəfli müdafiə edirdi. Bakının
müvəqqəti qubernatoruna ünvanlanmış 1 iyun 1917-ci il tarixli 878 №-li məktubda Zizikski
yazırdı:
“Quba şəhərinin 2-ci hissəsinin müvəqqəti komissarı Mir Cəfər Bağırov İcraiyyə
komitəsinin bu ilin 10 may tarixli qərarı ilə Quba qəza komissarının köməkçisi vəzifəsinin
icrasına başlamışdır. Bağırov bu təyinata tamamilə uyğun gəldiyi üçün, İcraiyyə
komitəsinin qəza komissarının köməkçisi vəzifəsinə təsdiq olunmasına xahiş edir.”
Vaxtilə Bağırovun katibi işləmiş şahid Şahverdiyev Hacıağa İbrahim oğlu
bildirirdi:
“1917-ci il inqilabından sonra Qubada Əlibəy Zizikskinin rəhbərlik etdiyi qəza
komissarlığı yaradıldı. Zizikskinin müavini Bağırov idi. Zizikski varlı Quba mülkədarı və
köhnə ordunun zabiti idi. Zizikski və Bağırovun başçılıq etdiyi Quba qəza komissarlığı
yerli mülkədarlar və varlılar tərəfindən yaradılmışdır və əksinqilabi xarakter daşıyırdı.
Bu, seçkili orqan deyildi, belə ki, orada işləyənlərin hamısı yerli mülkədar və
qolçomaqlar tərəfindən təyin olunurdu. Qubada qəza komitəsinin ömrü uzun olmadı.
Ondan sonra Qubada hakimiyyətsizlik, başsızlıq hökm sürdü, bu da müxtəlif bandaların,
soyğunçuluq və qarətlərin meydana çıxmasına sənən oldu.”
Beləliklə Bağırov nəyinki Zizikskiyə qarşı mübarizə aparmayıb, əksinə, cinayətkar
əməllərinə görə (milli ədavət törətmək, 1917-ci ildə milli qırğın cəhdləri, rus kəndlərinin
dağıdılmsı və s.) Zizikski ilə birlikdə məsuliyyət daşıyır.
Bağırov öz tərcümeyi-halında yazırdı ki, Quba qəzasında əksinqilabçı ünsürlərlə
mübarizə apararkən o, guya ki, “uçağan” adlanan dəstə yaradıb. Daha sonra Bağırov göstərirdi
ki, əksinqilabçılarla mübarizənin o, keçmiş polis idarəsinin silah cəbbəxanasının
dağıdılmasından başlayıb, sonra isə “uçağan” dəstənin digər üzvləri ilə birgə bəyləri və onların
tərəfdarlarını məhv etməyə başlayıb.
Istintaq zamanı Bağırov bu ifadələrdən imtina etdi və göstərdi ki, o heç bir bəy və onun
əlaltılarını “uçağan” dəstənin digər üzvləri ilə birgə öldürməyib, əksinqilabçılar üzərinə silahlı
basqın etməyib, cəbbəxananın, təchizat bazasını da dağıtmayıb.
İstintaq materialları ilə sübuta yetirilib ki, Bağırovun bir sıra sənədlərdə partizan dəstəsi
adlandırdığı “uçağan” dəstənin inqilabi fəaliyyətə heç bir dəxli yox idi. Bu bandit qrupuna
Bağırov başçılıq edirdi. O, Qubada sovet hakimiyyəti qurulan vaxt, sonralar öz şəxsi
sənədlərində yazdığı kimi, nəinki heç bir inqilabi fəaliyyət göstərməyib, əksinə, bandit qrupuna
başçılıq edib.
“Uçağan” dəstəni, eləcə də Bağırovun Quba qəzasındakı cinayətkar fəaliyyətini şahid
Qasımov Əziz Məcid oğlu belə xarakterizə edirdi:
6
“Mən bilirəm ki, Bağırov Xaçmaz rayonunda müəllim idi. 1917-ci ilin fevral inqilabından
sonra Bağırov birdən-birə qəza komissarı Ə.Zizikskinin müavini oldu. Ə.Zizikski
Bağırovla birgə bütün qəzanı və Quba şəhərini idarə edirdi. Bağırov Zizikski ilə birgə
cəbhədən geri dönən əsgərlərin silahlarını əllərindən alırdı, bu da qan tökülməsinə səbəb
olurdu. Məsələn, 1917-ci ilin payızında Xaçmazda olduğu kimi. Əsgərlərdən alınmış
silahla onlar qolçomaq ünsürləri və müxtəlif cinayətkar elementləri mülkədar
hakimiyyətini saxlamaq üçün silahlandırdılar. Zizikski ilə Bağırov nə istəyirdilərsə, onu
eləyirdilər, onların hər biri öz ətrafına öz adamlarını yığmışdı. Bağırov cinayətkarları və
bəyləri öz əhatəsinə almışdı.”
Bağırovun və onunla bağlı şəxslərin, Bağırovun sözləri ilə desək, “partizan dəstəsi”nə
daxil olan şəxslərin fəaliyyətinin xarakteri barədə isə şahid Qasımov deyirdi:
“Bu qoçular” və onların başçısı Bağırov soyğunçuluqla məşğul olaraq əhalinin hesabına
yaşayırdılar.”
Istintaq zamanı dindirilən əsli-kökü Qubadan olan və Qubada yaşayan şahid A.N.Orucov
Bağırovun və əlaltılarının hərəkətləri ilə bağlı aşağıdakıları dedi:
“Dəqiq deyə bilmərəm, hansı ildə, ya 1917, ya da 1918-ci illərdə Qubada
Bağırova ən yaxın adamlar bunlar idi:
Mustafa Qulu Bağırov – Bağırovun qohumu, qabaqlar dəmirçi işləyən qoçu
Əbdurəhman Nəcəfov – Bağırovun ən yaxın adamı, quba üzrə “şəxsi mühafizə”, Tahirov
Mirzə Baba Hüseyn Qulu oğlu, Məşədi Musa hacı Imam oğlu və familiyalarını
unutduğum bir sıra şəxslər. Bütün bu şəxslər dəstə, qrup yaratmışdılar, onlara Mir Cəfər
Bağırov rəhbərlik edirdi.
Bağırovun başçılıq etdiyi bu qrup əhalidən silahı alıb, qarət, soyğunçuluq,
qətllərlə məşğul olur, Quba əhalisinə qarşı terrorçuluq edirdilər, nəticədə bütün Quba
əhalisi onlardan qorxurdu. Bu qrupa daxil olanlardan çoxusu qabaqlar müxtəlif
cinayətkar əməllərə görə həbs olunmuş şəxslər idi. Ancaq onlardan hansının neçə illiyə
həbs cəzasına məhkum olunduqlarını dəqiq xatırlamıram. Bu qrup faktiki olaraq heç vaxt
heç bir siyasi məqsəd güdməyən adi cinayətkar bandit dəstəsi idi. Bir daha təkrar edirəm,
rəhbəri, başçısı da Mir Cəfər Bağırov idi.
Bağırovun şəxsi sənədlərində “uçağan partizan dəstəsi” adlandırdığı bandit qrupunun
cinayətkar fəaliyyəti barədə buna bənzər ifadələri istintaq zamanı şahid sifəti ilə dindirilən
Ağaxanov Harun Şahbala oğlu, Şahverdiyev hacı Ağa İbrahim oğlu, Musayeva Q.M., Ağayeva
İ.D. və başqaları da təsdiq etdilər.
Istintaq, Bağırovun guya 1917-18-ci illərdə inqilabi fəaliyyətlə məşğul olması barədə
məlumatının da yalan olduğunu aşkara çıxartdı. İşlə bağlı sənədlərdən aydın olmuşdu ki, 1918-ci
ilin martında Qubada Sovet hakimiyyəti qurulmasında Bağırovun heç bir iştirakı olmayıb.
Şahidlərin ifadələrindən aydın olur ki, Qubada Sovet hakimiyyəti Xaçmaz stansiyasına Sturuanın
başçılıq etdiyi dəstənin gəlişindən və onun Qubaya getməsindən sonra elan olunub. Bağırova
gəldikdə isə, onun Qubada Sovet hakimiyyəti qurulması ilə heç bir əlaqəsi yoxdur.
Eyni zamanda müəyyən olunmuşdur ki, Bağırov və onun “uçağan” dəstədən olan yaxın
adamları cinayətkar əksinqilabi “daşnaksutyun” təşkilatının rəhbərlərindən olan, Quba şəhəri
əhalisinin kütləvi şəkildə qırılmasının və orada soyğunçuluq və qarətlərin törədilməsinin
təşkilatçısı kimi tanınmış Amazaspın daşnak dəstəsinin üzvü olmuşlar.
Bağırov bu məsələ barədə dindirilərkən boynuna aldı ki, o, dərd yoldaşı ilə birgə
Amazaspın dəstəsində olub. Lakin Bağırov bu faktı belə izah etdi ki, bu dəstəyə köhnə