A f s e a fəLSƏFƏ

T
ərcümələr 
 
405 
O k
əs ki, öldürmür və öldürməyə də vadar etmir, o kəs ki, qorxaq və 
ya güclü olmasından asılı olmayaraq canlı məxluqlara ağac qaldırmır, - onu 
m
ən brahmana adlandırıram. 
406 
O k
əs ki, həyəcanlılar içərisində həyəcansız, ağac qaldıranlar 
iç
ərisində sakit qalır, dünyaya bağlılar içərisində bağlılıqlardan azaddır, - 
onu m
ən brahmana adlandırıram. 
407 
O k
əsdən ki, ehtiras da, nifrət də, təkəbbür də, riyakarlıq da xardal 
d
ənəsi bizin ucundan asanlıqla düşən kimi düşür, - onu mən brahmana 
adlandırıram. 
408 
Doğru, ibrətamiz, yumşaq sözlər deyən, nitqi ilə heç kəsi yaralamayan 
insanı mən brahmana adlandırıram. 
409 
M
ən o kəsi brahmana adlandırıram ki, o bu dünyada verilməmişi 
almır, uzun ya qısa, balaca ya böyük, xeyirli ya ziyanlı. 
410 
M
ən o kəsi brahmana adlandırıram ki, onun nə bu dünya ilə, nə də o 
birisi il
ə bağlı arzusu yoxdur, o arzusuz və azaddır.  
411 
M
ən o kəsi brahmana adlandırıram ki, onun arzusu yoxdur, biliyin 
köm
əyi ilə şübhələrdən qurtulmuş və ölümsüzlükdə bərqərar olmuşdur. 
412 
M
ən o kəsi brahmana adlandırıram ki, o burada həm yaxşıya, həm də 
pis
ə olan bağlılığı aşmış, qüssəsiz, ehtirassız və təmizdir. 
413 
M
ən o kəsi brahmana adlandırıram ki, o, ay kimi ləkəsiz, təmiz, 
h
əyəcansızdır, onun yaşamaq sevinci sönmüşdür. 
414 
M
ən o kəsi brahmana adlandırıram ki, o, bu palçıqlı, çətin yolu, sansa-
ra
nı, aldanışı aşmış, üzərək o biri sahilə yetişmişdir, o, düşüncəlidir, 
arzulardan a
zaddır və şübhələrdən xalidir, bağlılıqları yoxdur və sakitdir. 
415 
M
ən o kəsi brahmana adlandırıram ki, o, evsiz, burada ehtirasdan 
 
- 191 - 

---

F
əlsəfə və sosial-siyasi elmlər – 2010, № 2 
 
 
 
imtina ed
ərək ətrafda gəzişir, onun yaşamaq sevinci sönmüşdür. 
416 
M
ən o kəsi brahmana adlandırıram ki, o, o, evsiz, burada arzudan 
imtina ed
ərək ətrafda gəzişir, onun yaşamaq sevinci sönmüşdür. 
417 
M
ən o kəsi brahmana adlandırıram ki, o, insanı bağları tərk edərək, 
göy bağlılıqlarını da dəf etmişdir, o, bütün bağlılıqlardan arınmışdır. 
418 
Bütün al
əmlərə qalib gəlmiş, xoş və naxoş olandan imtina etmiş, 
soyuqqanlı olan və özünün yeni doğuluşa olan yolunu kəsən kəsi mən 
brahmana adlandırıram.  
419 
Canlı məxluqların ölümü və doğuluşu barədə hər şeyi bilən, 
bağlılıqlardan azad və nurlanmış olanı, Suqata olanı mən brahmana 
adlandırıram. 
420 
O k
əsin ki, nəsibini nə tanrılar, nə qandharvlar, nə də insanlar bilir, 
arzuları yox olmuş Arhatı mən brahmana adlandırıram. 
421 
Bağlılıqlardan azad və heç nəyi olmayanı, nə keçmişində, nə 
g
ələcəyində, nə də indidə bağlanacağı bir şeyi olmayanı mən brahmana 
adlandırıram. 
422 
Öküz kimi güclü, n
əcib, cəsarətli, qəhhar olanı, böyük müdrikliyə 
malik olanı, arzusuz, kamil və nurlanmış olanı mən brahmana adlandırıram. 
423 
Əvvəlki mövcudluğunu biləni, cənnəti və cəhənnəmi görəni, kamil bi-
lik sahibi olan 
müdrik kimi doğulmaların sonunu kəsmişi, etmək mümkün 
ola
nın hamısını edəni mən brahmana adlandırıram. 
 
 
Rus v
ə ingilis dillərindən müqayisəli tərcümə edən  
Dr. 
Müşfiq Şükürov 
 
 
 
- 192 - 

---

T
ərcümələr 
 
Dhammapada 
(summary) 
 
Dhammapada is a work which consists of Budda Sakyamuni`s sayings about 
various events. This article is a translation of some chapters of Dhammapada like 
“about inspiration”, “about happiness”, “about wrath”, “about nastiness”, “about 
obey to dhamma”, “about the way”, “about the hell”, “about the wishs”, 
 
Key words: 
dhamma, brahman, arhat, nirvana, inspiration
 
 
Дхаммапада 
(резюме) 
 
Дхаммапада — одно из произведений, которые, как говорит традиция, 
составлены из изречений Будды Сакьямуни, произносившихся им по поводу 
того  или  иного  случая
. 
В  приведенной  работе  дается  перевод,  в  частности, 
глав  об  озаренном,  о  счастье,  о  приятном,  гневе,  о  нечистотах,  о  том,  кто 
следует Дхамме, о пути, об аде, о слоне, желаниях, о брахманах (архатах).
 
 
Ключевые слова: 
Дхамма, брахман, архат, нирвана, озарение
 
 
Dhammapada 
(özet) 
 
Dh
ammapada Budda Sakayamuni’nin çeşitli konularda söylediği vecizeler-
den oluşan bir eserdir. Bu makale Dhammapada’daki bazı bölümlerin tercümesidir. 
Söz  konusu  bölümler  şunlardır:  “ilham  üzerine”,  “mutluluk  üzerine”,  “öfke  üze-
rine”, “kötülük üzerine”, “dhamma üzerine”, “yol üzerine”, “cehennem üzerine”, 
“dilekler üzerine”. 
 
Anahtar kelimeler: 
dhamma, brahman, arhat, nirvana, ilham
 
 
- 193 - 

---

F
əlsəfə və sosial-siyasi elmlər – 2010, № 2 
 
 
 
 
 
 
C
əmaləddin ƏFQANİ 
 
T
əfsirçinin təfsiri
∗
 
 
Şeylərə qəlbinin gözü ilə 
baxmayan insan yanılmışdır və 
m
əzəmmət olunmalıdır.
 
∗∗
 
 
 
İnsanı insan edən onun təhsilidir. Heç bir bəşər övladı, hətta ən vəhşi 
insan bel
ə, təhsildən tamamilə  təcrid  olunmamışdır.  Dünyaya  göz  açdığı 
vaxt
dan  insanın  mövcudluğu  təhsil  olmadan  mümkün  deyil.  Əgər  insanın 
t
əhsilsiz mövcud ola biləcəyini qəbul etsək belə, bu halda onun həyatı 
heyvanların həyatından daha iyrənc və rəzil olar. Təhsil, istər bitkilər, hey-
vanlar, ist
ərsə də insanlarla əlaqədar olsun, təbiətlə mübarizəyə və onu ram 
etm
əyə xidmət edir. 
 
T
əhsil əgər yaxşıdırsa, naqisliyi kamilliyə, nanəcibliyi nəcibliyə çevi-
rir. T
əhsil yaxşı olmadıqda isə təbiətin ümumi durumuna təsir edir, tənəzzül 
v
ə düşkünlüyə səbəb olur. Bunu kənd təsərrüfatı və heyvandarlıq mütəxəs-
sisl
ərinin, müəllimlərin, mülki idarəçilərin və dini rəhbərlərin nümunəsində 
ayd
ın müşahidə edə bilərik. Ümumiyyətlə, yaxşı təhsil xəlq olunmuş bu üç 
al
əm [insanlar, heyvanlar və bitkilər] üçün bütün kamillik və gözəlliklərin 
əsas səbəbidir. Pis təhsil isə bütün qüsur və bədbəxtliklərin mənbəyidir. 
Bunu başa düşdükdən sonra dərk etmək lazımdır ki, əgər bir toplumun 
bütün t
əbəqə  və  sinifləri münasibətlərin təbii  qanunları  ilə  uzlaşan  gözəl 
∗
 al-Afghani J. Commentary on the Commentator / An Islamic Response to Imperialism. 
Political and Religious writings of Sayyid Jamal ad-Din “al-Afghani” by Nikki R.Keddie. 
University of California Press. Berkeley, Los Angeles, London, 1983, 2-nd edit. pp.123-129. 
∗∗
 Orijinal
ı ərəb dilindədir. 
 
- 194 - 
                                                 

---