A n a r əsərlər I hekayələr, povestlər

 182 

dəhşətə gətirdi. Bu ikinci ifadəni aydın görmək və ona səhvsiz 

ad vermək olardı. Bu şəhvət ifadəsiydi. Sənanın ona – Mənim 

gözəlimə baxan murdar gözlərində çirkin bir ehtiras, iyrənc 

çılpaqlığını heç şeylə örtmək, bürümək istəməyən bir erkək 

intizarı, pis söyüş kimi sırtıq, həyasız bir şey, yaxın nəşəyə qəti 

əmin olan bir əxlaqsızın səbirsizliyi var idi. 

Siz o dövrdə yaşamamısınız. O dövr barəsində sizə nə qədər 

və necə danışsalar belə siz onu təmamilə anlaya bilməzsiniz. 

Siz o qorxunu necə təsəvvür edə bilərsiniz, hər an, hər dəqiqə 

uçurum qırağıyla yerimək, həm də taytıya–taytıya yerimək, 

yanında səni hər dəqiqə sözsüz–danışıqsız girdaba itələməyə 

hazır olan adamların addımbaaddım səni izləməsi, hər gələn 

gecəni son bilmək, hər səhəri açanda yeni qarşıdan gələn 

gecənin dəhşətini düşünmək – bütün bunları danışmaqla 

anlatmaq olmaz. 

Səsinin heç yerə çatmazlığını, haqsızlığın dəryasında 

boğulduğunu, heç kəsə, anana, atana, arvadına belə 

ürəyindəkiləri deməyi cəsarət etməməyi necə  təsəvvürə  gətirə 

bilərsiniz.  Ən dəhşətli özünü mühakimədən sonra belə 

vicdanında bir təqsir görməyib hər an min günahla 

təqsirləndirilə biləcəyini duymağın  əzabını  sən necə hiss edə 

bilərsən? Bəziləri – günahsız olub müqəssirlikdə ittiham 

olunanlardan bir çoxu böyük bir intizarla vicdanlarını arayıb 

heç olmasa bir ləkə, bir təqsir tapmaq arzusunda olurlar. Onda 

heç olmasa onların təsəllisi olardı. "Günahındı, çək". 

Belələrindən bir çoxu vicdanlarını  təmiz görüb məyuslaşır və 

bundan sonra şüurlu, ya yarımşüurlu bir halda qəsdən, ya da 

bəlkə yarımqəsdən bir qəbih iş görür, bir yasaq söz danışır və 

cəzanı nisbətən asan qəbul edirdilər. "Cəzamdır çəkirəm". Bu 

böyük təsəllidir. "Təqsirsiz getdimin" – zəhərindən yaxşıdır. O 

dövrdə bir tək Kərim dayı xoşbəxt idi. Kərim dayıya qansız, 

zülmkar, özgələrin dərdindən həzz alan bir adam demək 

olmazdı. Çuğul da deyildi. Müsibətlərə yuxarıdan baxan filosof 

da deyildi. Kərim dayı axmaq, ya səfeh də deyildi. Kərim dayı 

downloaded from KitabYurdu.org

---

 183 

arsız idi. Kərim dayı  bəxtiyar idi. Hər səhər yuxudan duran 

kimi, çox vaxt da elə gecə vaxtı müəyyən məlumatlar toplayır 

və arvadına belə xəbər verirdi: 

–Eşitdin də, arvad, Əsgərlinskini də tutdular. O artist vardı 

o, teatr çıxarırdı, "Şeyx Sənana" getmişdik ha, yadında? Hə, 

bax o Şeyx Sənanı oynayanı da apardılar.  Əmma  əntiqə  səsi 

vardı ha? Öz aramızdı, vraq narod da olsa səsi qiyamətdi. 

Kərim dayı qonşu həyətin xidmətçisini görəndə deyirdi:  

–Nə var, nə yox? Məndə sağlığın. Yuxarı mərtəbədə hələ bir 

ər–arvad qalıb. O urusu da apardılar. Pianino çalırdı o. 

Ev sakinlərini görəndə ehtiyatla və şübhəylə, oğrun–oğrun, 

müştəri gözüylə baxırdı. Görəsən bunların hansı haqqında və 

haçan deyəcəkdi: 

–Filankəs də belə getdi. Vay atonnan. Evin top dağıtmazdı. 

Deyir, ay namərd dünya, Süleymana qalmadın kimə 

qalacaqsan? 

Kərim dayı  nə  təəssüf çəkirdi, nə  də sevinirdi. O ancaq 

maraqlanırdı  və  uşaq həvəsiylə demək olar ki, hər gün, ya 

günaşırı müxtəlif adamlara: 

–Eşitdiniz də, şairi tutdular, – deyirdi. 

Onun müraciət etdiyi adamları elə bil ildırım vururdu, 

Kərim dayıya rast gəlməməyə çalışırdılar. Kərim dayı arsız idi. 

O bəxtiyar idi. Bütün bunları indi sizə anlatmaq əlbəttə 

çətindir. Bilmirəm siz mənim o vaxtkı halımı və hərəkətlərimi 

anlayacaqsınızmı? Məni qınamayın, o gün bulvarda mən 

nəticəsi haqqında düşünmədən elə buradaca adamların içində 

Sənanı boğub öldürmək istəyirdim. Bunu gəlişi gözəl deyilmiş 

söz hesab eləməyin. Sizin yadınızdadır mən özüm də dəfələrlə 

təkrar etmişəm ki, zəif, iradəsiz, bəlkə qorxaq adamam. Amma 

siz bilirsinizmi ki, dəlicəsinə qoçaq hərəkətləri  ən qorxaq 

adamlar edir. İgidlik  əlacsızlıq, çarəsizliyin, ümidsizliyin, 

əlacsızlıq, ümidsizlik, çarəsizlik isə qorxaqlığın övladıdır. 

Qorxaq və iradəsiz adam məhz qorxaq və iradəsiz olduğuna 

görə  səbir, dözüm igidliyinə qadir deyil, amma ani 

downloaded from KitabYurdu.org

---

 184 

qəhrəmanlığı,  ən xarüqəvi qəhrəmanlığı, ölümlə qurtara bilən 

bir qoçaqlığı bacarır. Mən də o gün Sənanı öldürməyə qadir 

idim. Çünki qorxurdum. Evə gedib yerimə girib, bütün yuxu 

dərmanlarına baxmadan, yuxlaya bilməyib gecənin sükutunda, 

qaranlığında, dəhşətində Sənanı gözləməkdən qorxurdum. Ani 

bir tərəddüd Sənanın həyatını xilas etdi. Mən onu evdə 

gözləyəcəm, gəlsə öldürəcəm – dedim. Amma dərhal bu işin 

əbəsliyini, uşaqcasına mənasızlığını, axmaqlığını duydum, – 

çünki bilirdim ki, o, gəlsə  tək gəlməyəcəkdir. Bir adamı 

öldürmək heç bir şeyi həll etməyəcəkdir. 

Nə isə, biz evə  tərəf gəlməyə başladıq. Nədənsə  mən evə 

getmək saatını dala atmaq istəyirdim. Nədənsə mənə elə gəlirdi 

ki, axırıncı dəfə onunla Sahil bağını gəzirik. Mən nə xoşbəxtəm 

deyirdim. Bağ belə yaxşı, dəniz belə gözəl, sevgilim, gözəlim, 

yaraşıqlım mənimlə. O məni sevir, mən onu sevirəm, 

səadətimizi heç nə pozmur. Biz nə bəxtiyarıq. 

Mən heç bir şey haqqında düşünmək istəmirdim. Mən bu 

dəqiqənin sevincini udmaq istəyirdim. Lakin məndən asılı 

olmayaraq bu dəqiqələrin sevincinə qorxu zəhəri qatışırdı. Mən 

heç bir şey haqqında, nə gecə, nə  səhər, nə  həyat və vaxt 

haqtında düşünmədən, danışmadan, hər 

şeydən 

mücərrədləşərək bu xoşbəxt anları yalnız məcburən deyil, 

məcburiyyətsiz, xoş, sevincli, səmimi, şən anlar kimi duymaq, 

bu anları zamanın durmaz və müdhiş axınından dişimlə, 

dırnağımla qoparıb saxlamaq istəyirdim. Lakin bu həyatımın 

axırıncı xoşbəxt saatlarında da mən xoşbəxt deyildim. O, isə 

xoşbəxt idi. O, hər şeyi duyurdu. Lakin o məndən güclü olduğu 

üçün hər şeyi daha mətin keçirirdi. O, səadətçün yaranmışdı. O, 

səadəti duya bilir, dolu ciyərlərilə, sevinclə  nəfəs alır və 

təlaşını, intizarını ürəyinin zirzəmilərində basdırırdı. Bəzən 

mənə elə gəlirdi ki, o, hələ hər şeyi anlamır. Amma o hər şeyi 

bilirdi. Mən fikirlərimi ondan gizlətməyə çalışırdım. Lakin bir 

dəfə qeyri–ixtiyari olaraq söhbət həmin məsələdən düşəndə o 

dedi: 

downloaded from KitabYurdu.org

---