AdigöZƏl bəy qarabağnamə
Yüklə 2,94 Kb. Pdf görüntüsü
|
Knyaz İ.N.Abxazov bu məsul tapşırığı bilavasitə yerinə yetirmək üçün Mirzə Adıgözəl bəyi seçdi. İndi Mirzə Adıgözəl bəy, Mehdiqulu xan üzərində olan nüfuzunun qüvvəsini sınaqdan çıxarmalı idi. O, Arazın o tayına, düşmənin arxasına keçib orada Mehdiqulu xanla görüşməli və onu Rusiya tərəfinə keçməyə razı etməli idi. Mirzə Adıgözəl bəy bu tapşırığı müvəffəqiyyətlə yerinə yetirdi. İyunun əvvəllərində general Paskeviç qərargah rəisi İ.İ.Dibiçə aşağıdakı məlumatı xəbər verirdi: "Danışıqların müvəffəqiyyəti və Mehdiqulu xanın bizim tərəfə keçməsi haqqındakı xəbəri zati-alinizin hüzuruna çatdırmağı özümə şərəf hesab edirəm... Bu ayın 8-də mən Qarabağdan məlumat aldım ki, xan oraya qayıtmışdır. Onun arxasınca Daralagözdən bizim sərhədlərimizə 3 min köçəri ailəsi köçmüşdür... Mehdiqulu xanın Qarabağa köçürülməsindən əldə edilən mənfəətlər olduqca mühümdür: 1) Keçmiş hakimlərinin (Mehdiqulu xanm) alçaldılmasına narazılıqla baxan sərhəd boyundakı adamların mütərəddidliyinə son qoydu. O, (Mehdiqulu xan) – yaxında, sərhədin özündə olmaqla qədim əlaqə və irsi hakimiyyətindən istifadə edərək, istədiyi vaxt onu qəbul etmiş olan İranın nəfinə, aramızda fəal tərəfdarlar tapa bilərdi. 2) Bu qəbilələrin çox hissəsini Mehdiqulu xan öz ardınca Qarabağa gəlməyə rəğbətləndirdi. Düşmən artıq onlardan kömək gözləyə bilməz. Onlar 4 min ən yaxşı süvari verə bilərlər ki, bu da nəinki bizim üçün qorxu təşkil edəcək, əksinə, bizim sərhədlərimizi mühafizə edəcəkdir. Əlavə edirəm ki, xana qoşulub (İrana) getməyən bir neçə yüz ailə sırasındakı Millidlər (?), Qaraçorlu, Şadillu və sair yerdə qalan xalqlar şadillu Aslan Sultanın vasitəsilə mənə müraciət edərək öz itaətlərini bildirmiş və Rusiya himayəsinə qəbul edilmələrini xahiş etmişlər" 1 . Mirzə Adıgözəl bəy Mehdiqulu xanı Rusiya tərəfinə meyil etdirmək tapşırığını müvəffəqiyyətlə yerinə yetirdi. General Paskeviç onun bu xidmətinə yüksək qiymət verərək onu təltif edilməyə təqdim etdi. Bu barədə o, raportlarının birində yazırdı: "Komandanlığın təsdiqinə görə, düşmən torpağında cəldlik və qəhrəmanlıq göstərərək, onlara verilmiş tapşırıqları yerinə yetirdikləri üçün, qarabağlı podporuçik Mirzə Adıgözəl bəyi (ona donluq da verməklə) və polkovnik knyaz Abxazovun yanında xidmətdə olan knyaz İvan Melikovu poruçik rütbələri ilə təltif etməyə təqdim etməyi özümə şərəf bilirəm. Dindaşları üsyan edərkən (Mirzə Adıgözəl bəyin) bizə necə sadiq qaldığını və Təbrizdə ona 1 General Paskeviçin qraf Dibiçə 1827-ci il iyunun 12-də yazdığı 62 nömrəli raport. Eçmiədzin (AKAK, c. VII, sənəd 402, səh. 453-454). 17 olan əzablara və əsarətə möhkəm bir iradə ilə dözdüyünü zati-aliniz Tiflisdə olduğu zaman yəqin ki, eşitmişdir" 1 . Hərbi əməliyyatın sonrakı gedişində Mirzə Adıgözəl bəy, görünür ki, bilavasitə iştirak etməmişdir. O, knyaz Abxazovun yanında bir tapşırığı yerinə yetirməklə məşğul idi. Bu tapşırıq haqqında general Paskeviç 1827-ci il may ayında knyaz Abxazova belə yazırdı: "Zati-alinizə tapşırıram ki, əgər bu məsələ hələ sizin diqqətinizi özünə cəlb etməyibsə, hər bir vasitə ilə çalışmaq lazımdır ki, Azərbaycanda işlərin indiki vəziyyətindən narazı və bizim tərəfə meyil göstərən Təbriz əhalisinin müəyyən hissəsi və onların rəisləri ilə şifahi və yazılı olaraq ikitərəfli əlaqə saxlanılsın" 2 . Təəssüf ki, Mirzə Adıgözəl bəyin 1827-ci ilin ikinci yarısı və 1828-ci ilin əvvəllərindəki, yəni Türkmənçay sülh müqaviləsi bağlanan vaxtdakı fəaliyyəti haqqında bizə məlumat verə bilən sənədlər hələ tapılmamışdır. Mirzə Adıgözəl bəy öz tərcümeyi-halında xəbər verir ki, o, knyaz Abxazovun rəhbərliyi altında xidmət etmişdir. Ola bilsin ki, Mirzə Adıgözəl bəy knyaz Abxazovla birlikdə Rusiya səfiri A.S.Qriboyedov Tehranda öldürüləndən sonra əmələ gəlmiş təhlükəli vaxtda - 1829-cu ildə Qarabağ, Şirvan və Şəkidə təşkil edilən süvari müsəlman alaylarının təşkilində iştirak etmişdir 3 . Knyaz Abxazovun general Paskeviçə təqdim etməsilə Mirzə Adıgözəl bəyə kapitan rütbəsi verilmişdir. Bu məlumatdan belə nəticə çıxarmaq olar ki, Mirzə Adıgözəl bəyə kapitan rütbəsi 1830-cu ildən əvvəl verilmişdir; çünki knyaz Abxazov 1830-cu ildə Zaqafqaziyanı tərk edərək Osetiyaya getmişdi 4 . Çox güman ki, hələ bu vaxt, yəni 1829-cu ilin axırlarında və 1830-cu ilin əvvəllərində Mirzə Adıgözəl bəy, 30 ilə yaxın xidmət etdikdən sonra istefaya çıxmışdı. Komendant üsul-idarəsi vaxtında əyalət məhkəmələri qanun üzrə nəinki mühakimə xarakterli işlərlə, hətta bir sıra əmlak və təsərrüfat məsələləri ilə də məşğul olmalı idilər, çünki komendantların yanında məhkəmədən başqa heç bir idarə yox idi. Qarabağ əyalət məhkəməsinin əhatə etdiyi məsələlər, ali inzibat idarəsinin tapşırığı ilə, XIX əsrin 30-cu illərində tərtib edilmiş Qarabağ əyaləti haqqındakı qeydlərdə gözəl bir surətdə işıqlandırılmışdır. Bu 1 General Paskeviçin qraf Dibiçə 1827-ci il iyunun 12-də yazdığı 62 nömrəli raport. Eçmiədzin (AKAK, c. VII, sənəd 402, səh. 455). 2 General Paskeviçin polkovnik, knyaz Abxazova 1827-ci il mayın 21-də yazdığı əmr. Cəlal oğlu (AKAK, c. VII, sənəd 508, səh. 543). 3 Polkovnik Miklaşevskinin qraf Paskeviçə 1830-cu il fevralın 4-də yazdığı 3 nömrəli raport (AKAK, c. VII, sənəd 372, səh. 426). 4 AKAK, c. VII, sənəd 4. 18 Yüklə 2,94 Kb. Dostları ilə paylaş:
|