Agjencia për mbrojtjen e mjedisit të kosovëS
Yüklə 2,16 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Instituti për Planifikim Hapësinor
- 1.2.14. Trashëgimia natyrore
- Lokalitete të rëndësishme
- Peizazhet janë
- Burimet e ujrave natyral
- → Nr.pop. sipas regjistrimeve dhe indeksi bazik dhe vargor brenda dhe jashtë Parkut. Vitet
- Regjistrimi 1961
- → Numri i popullsisë sipas regjistrimeve brenda Parkut. → Numri i popullsisë sipas indeksit bazik dhe vargor në vendbanimet
Plani Hapësinor për Parkun Kombëtar “Bjeshkët e Nemuna”
Instituti për Planifikim Hapësinor
29
Manifestimet vjetore që organizohen përmes ngjarjeve me karakter të veçantë janë një element i rëndësishëm dhe ndikojnë në ngritjen e vetëdijes, informimit dhe promovimit të trashëgimisë kulturore dhe natyrore të kësaj treve. Manifestime të tilla janë: Takimi ndërkombëtar i bjeshkatarëve; Organizimi i lojërave tradicionale "Rugova"; Panairi turistik; Panairi "Ditët e mjaltit"; Panairi i punimeve artizanale; Karavani i prodhimeve vendore, Darka e Lamës, që kremton sezonin e suksesshëm dhe bereqetin në blegtori dhe bujqësi anekënd rajonit etj.
Vallja e Rugoves është pjesë e kulturës, traditës dhe historisë së këtyre anëve, ku përfshihet kërcimi tradicional në raste të ndryshme festash. Vallja Rugovase hyn në kategorinë e valleve epike, e cila karakterizohet me burrëri, trimëri, me karakter luftarak dhe madhështi. Vallja luhet kryesisht nga burrat si: loja me jatagan dhe valle dyluftimi, si dhe valle tjera ku janë të kombinuar edhe me lojën e grave. 1.2.14. Trashëgimia natyrore Bjeshkët e Nemuna paraqesin njërin nga masivet malore më të mëdhenj, më kompleks, më interesant dhe më të bukur të Ballkanit. Pasuria natyrore e Bjeshkëve të Nemuna konsiston me shumëllojshmërinë dhe veçantitë gjeomorfologjike të objekteve si: malet, grykat, kanjonet, shpellat. Lokalitete të rëndësishme me vlera natyrore në park janë: Kopraniku, Rusolia, Zhlebi, Maja e Leqinës, Radavci, Lokaliteti Jedova, Rrasa e Zogut, Lokaliteti Burimi i Erenikut, Liqejtë e Gjeravicës. Peizazhet janë pjesë e territorit me karakteristika të veçanta të relievit, formuar nga një kompleks ekosistemesh të integruar në mënyrë funksionale duke përfshirë edhe elementet e qytetërimit. Peizazhi i mbrojtur është zonë natyrore ose artificiale me vlerë të madhe peizazhore dhe larmi biologjike ose me vlerë kulturo-historike ose peizazh me veçori të ruajtura unikale karakteristike për zonën e caktuar i dedikuar për pushim dhe rekreacion. Parku i Bjeshkëve të Nemuna është i pasur me lloje të ndryshme të peizazheve të cilat varësisht nga rëndësia, karakteristikat dhe veçoritë e tyre janë: Peisazhe natyrore, hidrografike, malore, kulturore, fshatare. Zonat dhe monumentet natyrore të mbrojtura janë:
Maja e Ropsit, Deçan – rezervat bimor i llojeve të molikës, bredhit, pishës dhe ahut; Kozhnjeri, Deçan – rezervat shtazor i llojit të dhisë së egër; Malet e Prelepit, Deçan – rezervat bimor me përbërje të panjës malore;
→ Peisazhet në Bjeshkët e Nemuna Qendrat termale - Burimet e shpeshta termo -minerale në Kosovë janë pasojë e aktivitetit intenziv vullkanik dhe proceseve të shumta tektonike në të kaluarën e saj gjeologjike. Burim i tillë është edhe ai në Banjë - 12 km në verilindje të Pejës. Temperatura e ujit të burimeve të nxehta është 46-48 °C, kurse sasia e përgjithshme e ujërave të tyre është 17,5 l/sec. Burimi i tillë i ujit termal shëron disa lloje të sëmundjeve dhe supozohet që është shfrytëzuar që nga periudha romake, mesjeta dhe më vonë edhe nga turqit.
afër Manastirit të Deçanit. Shpellat – Edhe pse shpellat nuk janë hulumtuar sa duhet, duket se kanë qenë vende banimi gjatë kohës së paleolitit dhe mezolitit (zbulime të tilla priten të bëhen në shpellën e Radavci afër burimit të Drinit). Përpos kësaj shpelle janë të njohura edhe Shpella e Hoxhës dhe Shpella e gurit që gjenden në afërsi të fshatit Vrellë. Si pjesë e trashëgimisë natyrore janë edhe grykat/kanjonet, ku si më të rëndësishmet janë: Gryka e Rugovës, Gryka e Vrellës etj.
Plani Hapësinor për Parkun Kombëtar “Bjeshkët e Nemuna”
Instituti për Planifikim Hapësinor
30 1.3. POPULLËSIA DHE ZHVILLIMI SOCIAL Nga 4743 banorëve të regjistruar në vitin 1971, me regjistrimin e vitit 2011 në Park jetojnë vetëm 476 banorë. Shkalla e natalitetit është 18 promil apo 1.8%, shkalla e mortalitetit është 4 promil apo 0.44%, ndërsa shtimi natyror është 13.6 promil apo 1.3
%.
Sa i përket moshës së popullësisë, mosha 0 – 19 vjeç përfaqësohet me 35 %, mosha 20 – 64 vjeq merr pjesë me 57 %, dhe grup mosha mbi 65 vjeç ka pjesëmarrje më të vogël apo 8% në numrin e përgjithshëm të popullësisë.
Në aspektin etnik vendbanimet brenda Parkut Kombëtar “Bjeshkët e Nemuna”, kanë një popullësi mjaft homogjene ku 97.5 % (2011) e popullësisë janë shqiptarë, kurse pakicat tjera janë egjiptian etj.
55% nga popullësia e përgjithshme e vendbanimeve brenda Parkut Kombëtar “Bjeshkët e Nemuna” është popullësi aktive.
Brenda parkut, në Drelaj gjendet një shkollë fillore, kurse në Haxhaj është shtëpia e shëndetit ku momentalisht nuk ka mjek.
Të dhënat për numrin e popullësisë dalin nga regjistrimet e popullsisë. Për periudhën kohore 1948–2011 janë paraqitur të dhënat për numrin e popullësisë sipas regjistrimeve të popullsisë. Gjithashtu janë shfrytëzuar të dhënat e regjistrimit të vitit 1991 që japin një vlerësim për popullësinë sepse popullësia shqiptare në atë kohë e pati bojkotuar pjesëmarrjen në regjistrim. Të dhënat, megjithatë konsiderohen si relativisht të sakta. 1.3.1. Numri i përgjithshëm i popullësisë Popullësia e këtij regjioni është e shpërndarë në gjithsej 47 vendbanime të cilat janë të shpërndara në pesë komuna të Kosovës: Pejë, Deçan, Istog, Junik dhe Gjakovë. Nga gjithsej 47 vendbanime sa ka ky regjion gjeografik, 20 prej tyre janë brenda kufirit të parkut, ndërsa 27 të tjera janë jashtë Parkut Kombëtar "Bjeshkët e Nemuna". Numri i popullësisë në këtë regjion është 87800 6 Brenda viteve 1948-2011 pati një rritje të lehtë të numrit të popullsisë për 48872 banorë. Nga viti 1991 e deri në vitin 2011 popullsia e kësaj ane karakterizohet me një rënie të numrit të saj prej 26060 banorëve. Kjo ishte si pasojë e shumë rrjedhave politiko-ekonomike që ndodhën në këtë periudhë, duke mos harruar edhe luftën e fundit (1999). Sipas treguesve në tabelën e më poshtme numri i popullësisë është shtuar për 48872 banorë, nga 38928 banorë sa kishte në vitin 1948 në 87800 banorë në vitin 2011. banorë.
6 Agjencioni i Statistikave të Kosovës, Regjistrimi i Popullsisë Ekonomive Familjare dhe Banesave 2011. → Nr.pop. sipas regjistrimeve dhe indeksi bazik dhe vargor brenda dhe jashtë Parkut. Vitet Nr. i popullsisë Indeksi bazik Indeksi vargor Regjistrimi 1948 38928 100
100 Regjistrimi 1953 44935 115
115 Regjistrimi 1961 55632 143
124 Regjistrimi 1971 75669 194
136 Regjistrimi 1981 94259 242
125 Vlerësimi 1991 113860
292 121
Regjistrimi 2011 87800 226
77 Shkalla e natalitetit arrin deri në 18 promil apo 1.8 %, ndërsa shkalla e mortalitetit është 4 promil apo 0.44 %. Në bazë të këtyre shkallëve të natalitetit dhe mortalitetit del se shtimi natyror i popullsisë është 13.6 promil apo 1.36 %. Me 57 % të popullsisë së përgjithshme në hapësirën e kësaj ane dominon mosha 20 - 64 vjeç, pastaj me 35% të popullsisë së përgjithshme radhitet popullsia e moshës së re 0 - 19 vjeç, ndërsa, grup-moshat mbi 65 vjeç kanë pjesëmarrje të vogël, 8% të popullësisë së përgjithshme. Nga gjithësej 87800 banorë, gjinia mashkullore është e përfaqësuar me 49.7%, ndërsa, gjinia femërore merr pjesë me 44154 apo me 50.3 %.
Që nga viti 1948 e deri më 1971, vendbanimet brenda Parkut Kombëtar “Bjeshkët e Nemuna”, kanë pasur një rritje të vazhdueshme të popullsisë. Nga viti 1971 e deri në vitin 2011 këto vendbanime pësojnë rënie drastike të numrit te popullësisë dhe disa prej tyre sot janë të pa banuara. Në vitin 1948 këto vendbanime kishin 4046 banorë, ndërsa në regjistrimin e fundit (2011) këto vendbanime kishin 476 banorë, që do të thotë se për këtë periudhë kohore 63 vjeçare numri i popullësisë është zvogëluar gati për tetë herë.
Nga gjithsej 20 vendbanime sa ka kjo hapësirë, 16 prej tyre i takojnë komunës së Pejës, dy vendbanime komunës së Junikut, një të Deçanit dhe një vendbanim komunës së Gjakovës. Këto vendbanime kanë dallime të theksuara sa i përket numrit të popullsisë. Vendbanimi me numër më të madh të popullsisë është Cerovërhë (Breg i Zi) me 234 banorë, apo me 49.1 % të numrit të përgjithshëm të popullsisë së këtyre vendbanimeve.
Të gjitha vendbanimet e Parkut karakterizohen me dendësi të vogël të popullsisë dhe janë kryesisht vendbanime të thella malore që gjenden larg qendrave urbane, me një zhvillim të ulët ekonomik dhe me kushte jo të favorshme.
Vendbanimet brenda Parkut shtrihen në lartësi të mëdha mbidetare. Lartësinë mbidetare më të madhe e kanë vendbanimet: Malaj (1925m), Pepiq (1813m), Koshutan (1708m), Bogë (1610m).
7 Sipas regjistrimit të vitit 2011, dendësia e popullsisë në Park është 0.75 b/km 2 . 1 2 3 4 5 6 7 Nr. i popullsisë 4046 4465 4527 4743 3521 3273 476
Vitet 1948 1953 1961 1971 1981 1991 2011 0 1000
2000 3000
4000 5000
6000 7000
8000 1 2 3 4 5 6 7 Vitet 1948 1953 1961 1971 1981 1991 2011 Nr. i popullsisë 4046 4465 4527 4743 3521 3273 476 Indeksi bazik 100 110
112 117
87 81
12 Indeksi vargor 100 110
101 105
74 93
15 0 500 1000 1500
2000 2500
3000 3500
4000 4500
5000 Yüklə 2,16 Mb. Dostları ilə paylaş:
|