Akçurao lu yusuf tüRKÇÜLÜYÜn tar baki-2006

80
Bütün türkçülük ax
ndan b hs ed n bu m qal nin  sas  M mm d  min b yin f aliyy tini
müxt lif bax mlardan inc
lveri li deyildir. Bundan ba qa bu s tirl ri yazan s rf s
td n
hs  heç d  yetkili olmad
 çox yax  bilm kd dir. Bu m qal , ancaq ümumi tarix bax
ndan,
türkçülük h
kat
n tarixç sini d qiql dirm k, göst rm k m qs di il  yaz lmaqdad r. Bu fikrin
çe idli sah
rd  ortaya ç
, ard
l gedi ini, inki af
,  limizd n g ldiyi q
r tam v  t
fsiz
göst rm
 çal
q. Bu bax mdan bizc
sil ön mi olan m
, M mm d  min b yin türkçülük
ax
nda tutdu u yeri, oynad
 rolu t yin etm k m
sidir.
“Türkc
eirl r”  airi bütün Osmanl
airl ri aras nda ilk d
 tam  üurlu bir  kild  dilinin
türkc , mill tinin türk, mill tin  ks riyy tinin xalq oldu unu gur s si il  hayq rm
r.
“Türkc
eirl r”in birinci m nzum si, türk dilinin, türk  eirinin, türk mill tinin Döm
sind n bütün al
 sava  t biliyl  elan  kimidir:
n bir türk m, dinim cinsim uludur!...
Türk  airi m nsub oldu u mill tini, müs lman, Osmanl  kimi qeyri-mü yy n v  qar
q
adlarla anm r, mill tin  h qiqi ad
 verir, “Türk” deyir.  min b yin gözünd  türk mill tinin
fikirl rini, hissl rini, xatir
rini, sevincl rini, 
ml rini türkü kimi oxuma a yet
k bir türk dili,
bir türk v zni, bir türk  eiri vard r. M hz bu ilk doqquz m nzum sind , bu gerç yi feil n isbata
çal
r.
Türk  airinin, bu xalq m nzum
rind n etibar n, mill tini bütün mill tl rd n daha yüks k
gördüyün  v  onu sonsuz bir sevgi il  sevdiyin
ahid oluruq:
n göz l üz biz  çirkin, biz sev riz: Türk üzü,
n eyi öz biz  f na, biz ist riz: Türk özü,
Mill timiz alq lar z, an ld qca “Türk” sözü,
Biz Türkl riz, biz bu qanla, biz bu adla ya ar z!
mm d  min b yd n önc  Türk mill tin  övlad ndan hans
air, bu q
r mütl q, aç q,
sad  bir sevgi v  ba
q göst
 bilmi dir? Allah  sev rsiniz?....
Milliyy t hissi v  fikri, milli dil v
biyyat n müst qilliyin , yabanç  t sirl rd n qorunaraq
inki af etm sin  çox ön m v  d
r verir. M mm d  min b yin 
bi çal mas nda Osmanl  türk
dilinin ba ms zl
na son d
 d
r verdiyini görürük: “Türkc
eirl r”  airind n önc , heç bir
zm v  n sr yazar  Türk, M mm d  min b y q
r ba ms z bir türkc  il  yazmam
r.

---

81
“Türkc
eirl r”d
bc , 
mc  qaydalar  il  yaranm  ifad
r, t rkibl r heç yoxdur.  air 
bc ,
mc  k lm
rin d  yax ca türkl mi  olanlar ndan ba qas
 heç i
tmir, 
b v
m v znini
eirl rind n tamam n qovmu dur.  eirl rini türkl rin  ski v zni olan barmaq hesab  il  yaz r,
“Türkc
eirl r”i ilk inc
n  rq ünas Vladimir Minorski,  hat  etdiyi 9 m nzum
 41 
bc ,
59 
mc  v  6 rumca k lm  tap b saya bilmi dir; f
t Minorskinin d  dediyi kimi, bu yabanç
lm
r “ ey”, “qay t”, “a l”, “at ”, “baxça”, “külüb ”, “s
r” kimi büsbütün türkl mi
lm
rdir.
mm d  min b yin izaf tsiz, v sfi-t rkibsiz, yüzd  7,5-d n art q yabanç  k lm
tm
n q hr manl q, dini v
xlaqi mövzularda, Bat
biyyat  t rzind , dil qaydalar na v
zm qanunlar na tamam uy un, ax
, ah ngli v  h
can ver  bil n doqquz-on m nzum  yaza
bilm si, Osmanl  türk dil v
biyyat
n millil dirilm si yolunda bir inqilaba u urla ba lamaq
dem kdir.
Milliyy tçilik, xalqç
r. H r yerd  mill tin böyük  ks riyy tini xalq t
ri t kil edir.
Milliyy t fikri kökünü xalq t
ri aras nda atar, onlardan t sirl
k inki af edir v  yeti ir.
mm d  min b y, instinkt v  ya  üuruyla bu h qiq ti tamam qavram
r: “Türkc
eirl r”
xalqç
eirl rdir, kitab n ön sözü bel ,  airin xalqç
 göst rir: “Türk qarda lar ma, çoban
rm
an , çam sak
”. Doqquz m nzum
n heç birisind  hökmdara ba
q v  aristokrat meyl
görülm z.  ksin , birinci m nzum
n etibar n demokratiya sevgisini görm kd yik:
Biz o  eiri ist riz ki, cift  ged n babalar,
kin biç n g nc q zlarla odun k
n analar,
Yan q s sin dinl r ik n göz ya
 silsinl r!
mm d  min b yin dost v  dü
nl ri t
find n b
nil n  ah 
ri olan “C ng
ged rk n” türküsü n  q
r xalqç
r! “M n bir Türküm!” dey  ba ran Türk, bir Anadolu
köylüsüdür:
Bu topraqlar  cdad
n oca .
Evim, köyüm h p bu yerin buca !
Zat n bu  eirin bir ad  da “Anadoludan bir s s” deyilmi?
Bu m nzum
 Türk var, köy var, ocaq var, yurd var, tanr  var. V
n v  mill t var; f
t
sultan yox, saray yox. Saray  dolduran yaltaq tüfeylil r yox. “C ng  ged rk n” Cümhuriyy tçi bir
mill t  rqisidir. Professor Hornun dediyi kimi, bir mill t ilahisidir, himnidir. Yunan sava

---

82
ras nda  airin ba
ndan çox t bii bir  kild  qopmu  bir mill t s sidir. N  q
r aransa, bundan
daha t bii, göz l, uy un, canl , h
canl  bir mill t ilahisi tap la bilm z. Yet r ki, bu ilahini layiq
oldu u  kild  b st
yi bil n bir musiqi ünas ç xs n.
mm d  min b yd n önc , Namik Kamal, Tofiq Fikr t kimi xalqç
a az-çox meyl
göst
n  airl rimiz yox deyildir; ancaq bunlar n xalqç qlar  n
ns  süni kimi bir  ey hiss etdirir:
frans z romantikl rind n ilham alan Namik Kamal il
bdülh q Hamid, birisi sipahi, dig ri ül ma
aristokratiyas ndan g
n bu iki  sil Osmanl , bal qç  o lu M mm d  min b y kimi xalq n ruhuna
girib, s sl rini e itdirm yi bacara bilmi dirmi? Tofiq Fikr tin q lb v  vicdan , “ ncil”i bir  fq t v
insaniyy t hissi il  doludur, buna  übh  etmir m; ancaq xahi  edir m, bir  stanbul  silzad si olan
Tofiq Fikr tin  n demokratik dü ünc
rl  yaz lm
eirl rind  bel  xalqa yüks kd n bax b ac ma
qoxusunu duymursunuzmu? San ram ki, M mm d  min b yd n önc , h tta sonra, onun q
r
xalq n, köylünün h yat
, iztirab v  ac lar
, ümid v  h
canlar
 ifad  etmi  bir Türk  airi
lm mi dir.
Türk  airinin m hz bu xüsusiyy tl ridir ki, “Türkc
eirl r” ç xar-ç xmaz,  eir v
biyyat
yaln z süni v
yl nc  saymayan,  eir v
biyyat n sosial v  siyasi d
rini haqq  il  anlayan
Bat lar n diqq tini ç kdi. 
rq ünaslar, türkl r aras nda yeni bir dil v
biyyat m kt bi
do uldu unu d rhal sezdil r v  Türkl rin ça da  m
niyy t yolunda ön mli bir add mlar
 t kil
ed n bu hadis ni alq larla qeyd v  t sbit etdil r.
Türk v  Osmanl
biyyat
 elmi bir  kild  inc
k bu gün Avropa  rq ünaslar
aras nda d
rli kitablardan say lan “Ottoman Poems” (Osmanl
eirl ri) v  “A History of the
Ottoman Poetry” (Osmanl
eirinin tarixi) adl  kitablar n yazar  Mister Gibb (E. J. W. Gibb)
“Türkc
eirl r”in yay mlanmas ndan sonra M mm d  min b
 yazd
 türkc  m ktubda eynil
bel  deyirdi: “N hay t, sizin m rif tinizl  Türk mill ti s das
 tapd . Siz g ldiniz v  n  Do uya
baxaraq v  Bat ya - öz h mv
nl rinizin könlünü oxudunuz v  bunlar n duy ular
 öz dill ri il
diban  bir t rzd
rz etdiniz. Acizan  fikrimc , türk  eirinin do ru m zmunu v  do ru ifad  t rzini
siz tapd
z. Sizi alt  yüz il b kl mi dir,
1
ndim. London, 6 iyun, 1899, E. J. W. Gibb”.
Mister Gibb “Osmanl
eirinin tarixi” adl  kitab nda M mm d  min b yd n v “Türkc
eirl r”
n q saca h hs ed  bilmi
 d , bu kitab 15-ci yüzild n sonra g
n Osmanl
airl rin
çatmadan mü llif ölmü  oldu undan, M mm d  min b y v
eirl rini  trafl ca inc
bilm mi dir. Gibbin kitab nda M mm d  min b
 q
r yazd
 q sa, ancaq qüvv tli qeyd budur:
“Bu ilin 1316 (1900) ba nda  min b yin “Türkc
eirl r” adl  kiçik bir  eir m cmu si ç xd . Bu
kiçik risal
, türk xalq kütl sinin gerç k dil v  duy usunu 
bi t rzd
rz etm k t crüb si
edilmi dir. Anadolu köylüsünün v
sg r n
rl rinin a
na dü n bu kiçik  eirl rl , türk xalq
n
1
 Kursiv bizimdir (T. Y.)

---