Avtandil ağbaba
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tarixi faci ələrin bədii inikası
112 Çalışdıq, didindik dövlət, mal bulduq, H ər ağaca qonmaq üçün dal bulduq, Düşmənə inandıq, qardaşdan olduq, Özümüzü qeyb etdik, a b əylər. (223, 188) Qeyd olunduğu kimi, Ağbaba-Çıldır aşıq mühitində ictimai-siyasi lirikanın mövzu v ə coğrafi dairəsi çox genişdir. Bu da tamamilə təbiidir. Çünki aşıq həmişə V ətənin və millətin taleyini düşünmüş, həyat həqiqətlərini inandırıcı şəkildə əks etdirmiş, humanizmi, birlik və sədaqəti tərənnüm etmiş, müharibələrə, terror və qırğınlara nifrət bəsləmişdir. “Aşıqlar təkcə yaşadıqları ərazidə, gəzdikləri yerlərdə gördükl əri faktları deyil, həm də dünyanın hər hansı yerində baş verən ictimai-siyasi hadis ələrə öz münasibətlərini bildirmiş, onları düzgün qiymətləndirmişdir” [155, 37]. Beyn əlxalq hadisələrə, qlobal problemlərə, sosial-siyasi ziddiyyətlərə müdrikc əsinə yanaşan Ağbaba-Çıldır aşıqları haqsızlığa qarşı çıxış edərək müharibə ocaqları yaradan imperialist qüvvələri cəsarətlə tənqid atəşinə tutmuşlar. Türk- müs əlman birliyi bu cür şeirlərin səciyyəvi cəhətlərindən biri kimi diqqəti çəkir. “Qan gölünd ə üzən, qızının gəlinlik paltarına vəsiyyətini yazan” ata-anaların faciəsi, Q ərbin ikiüzlü siyasəti aşıq şeirində poetikləşərək şərə, bədxahlığa qarşı ittiham kimi s əslənir. M.Özarslan Ərzurum aşıqlarının beynəlxalq hadisələrə fəal sənətkar münasib ətini nəzərdə tutaraq yazır ki, “Aşıq Təməl Turabi Avropanın biganə qaldığı Bosniya ola ylarını, Aşıq İsrafil Azərbaycan və Çeçenistandakı müharibələrdə yaşanan haqsızlıqları və savaşla bağlı meydana çıxan çarəsiz durumları, Aşıq Çingiz Yaranı də Avropadan gələn mənfi təsirləri, Amerikanın haqsız müdaxilələrini dilə g ətirməkdədilər” [223, 200]. Aşıq Murad Çobanoğlunun “Dedilər”, “Qars mədhiyyəsi”, “Ordumuz”, Aşıq Q ərib Bəktaşın “Atam”, “Ərzurum” və sair şeirlərində türkün döyüşkən ruhu, mübarizlik hissl əri tərənnüm olunur. Murad Çobanoğlunun poeziyasında Qarsın zəfər dolu tarixi poetik misralarla ifad ə olunur. Onun şeirləri də Qaracaoğlanın, Aşıq Şenliyin döyüşkən ruhlu qoşmaları kimi türkün qüdrətini, doğma Vətən uğrunda f ədakarlığını dilə gətirir. “Zəfər, türklük hürriyyətin başıdır” düşüncəsi bu şeirlərin başlıca qayəsini təşkil edir: 113 Şəhidlər yatağı, qazilər yurdu, Q əsbkar düşmənin ağzını qırdı, H ər dəfə Moskovu yerlərə sərdi, Q əsd edəni vurur şanlı Qarsımız. [200, 262] Yalnız ustad və peşəkar-ifaçı aşıqların poeziyasında deyil, el şairlərini yaradıcılığında da türkün əzəməti və bahadırlıq ruhu tərənnüm olunr, onun birliyini sarsıtmağa, torpaqlarını işğal etməyə çalışan təcavüzkarlar nifrətlə damğalanır. El şairi Abdulməcid Tökdəmir antitürk siyasəti yeridən qüvvələrə üz tutaraq türk dünyasının tarixi-coğrafi arealını bədiiləşdirir, qürur və iftixar hissi ilə türkün oğul və qızlarının qəhrəmanlığını tərənnüm edir: Tarix üz ərində bilgin var isə, Saka, Arsak, Hunla ilgin var is ə, Oğuz, Xəzər, Səlcuq görkün var isə, Görüşdəki xətaların yüzlər, var! [202, 77] Oğuz, Saka, Arsak, Hun, qıpçaq, Atabəy, səlcuq və digər tayfa, boy, dövlət və boybirl əşmələrini xatırlatmaqla türklərin qədim və şanlı tarixini, qüdrətini poetik şəkildə səciyyələndirən el şairinin sözləri Koroğlu ötkəmliyini və cəsurluğunu xatırladır. Adı çəkilən onomastik vahidlər bölgə aşıqlarının yaradıcılığında poetik vasitə kimi sıx-sıx işlənmişdir. Bunun başlıca səbəbi saz-söz sənətkarlarının milli-mənəvi d əyərlərə, soykökə, dövlətçilik ənənəsinə, bir sözlə, Vətən əxlaqına qırılmaz tellərlə bağlı olmalarındadır. “Türkün ən böyük istinadgahı Vətən əxlaqıdır” [76, 116] ideyası bütün dövrlərdə Ağbaba-Çıldır aşıqlarının poetik yaradıcılığının əsas istiqam ətini təşkil etmişdir. Tarixi faci ələrin bədii inikası XIX əsrin əvvəllərindən başlayaraq, Rus imperiyasının bir tərəfdən İstanbulu ələ keçirmək, digər tərəfdən isə Şərqi Anadolunun qapısı sayılan Qarsı işğal etmək cəhdləri min illərlə bu ərazilərdə sakit və dinc bir həyat sürən türklərin deportasiyası, soyqırımı və qanlı repressiyaları ilə nəticələndi. Çar Rusiyası öz məqsədinə çatmaq üçün gö stərilən bölgələrdə məkrli siyasət yürüdür, erməni və gürcülərdən istifadə 114 edərək aborigen əhalini hər vasitə ilə sıxışdırmağa çalışırdı. Erməni kilsəsi və patriarxları bu yönümdə xüsusi rol oynayırdı. Kilsə öz nümayəndələrini Rusiyaya və Avropanın müxtəlif ölkələrinə göndərir, türklərin “ermənilərə etdikləri zülm və işgəncədən” danışır, yalan məlumatlar yayırdılar. “Kilsə bir tərəfdən sistemli olaraq ən bəsit hadisəni qabardıb hökumətə çatdırır, digər tərəfdən də bunları siyasi önəmli hadisələr şəklinə salaraq Avropa dövlətləri təmsilçilərinə verməyə başlamışdı” [196, 490]. Bu çirkin siyasətin reallaşması istiqamətində Avropanın müxtəlif ölkələrində və Turkiyənin, İranın içərisində yaşayan ermənilər xüsusi rol oynayır, qanlı qırğınlar törədirdilər. Mənəm-mənəmlik iddiasında olan türk-müsəlman hökmdarları, dövlət başçıları bu siyasətin arxasında nələr gizləndiyini görə bilmirdilər. “Səfəvi hökmdarları Türkiyə ilə mübarizədə bir sıra Avropa ölkələrinin köməyinə arxalanmaq üçün xristian agentlərdən erməni tacirləri və din xadimlərindən istifadə edərək” [19, 11] özləri də hiss etmədən kor-korana şəkildə Rus imperiyasına əlverişli strateji mövqe qazandırır, münbit sosial- siyasi şərait yaradırdılar. 1828-ci ildə Rusiyanın Azərbaycanı tam işğalından sonra bu proses daha da gücləndi. I Nikolayın 20 mart 1828- ci il tarixli fərmanı ilə İrəvan və Naxçıvan xanlıqlarının əsasında «Ermənistan» vilayətinin yaradılması Qərbi Azərbaycandan azəri türklərinin deportasiyasının ilkin hazırlıq mərhələsinin təməlini qoydu. Mərhələ-mərhələ həyata keçirilən bu deportasiya 1988-ci ildə başa çatdırıldı və beləliklə, Ermənistan SSR ərazisindəki tarixi-etnik torpaqlarından azərbaycanlılar kütləvi surətdə deportasiya olundular. Bu qədim türk torpaqlarında bu gün bir nəfər də olsun azərbaycanlı qalmamışdır. Xalqımızın ümummilli lideri H.Ə.Əliyevin “Azərbaycanlıların soyqırımı haqqında” 26 mart 1998-ci il tarixli fərmanında deyilir: “Azərbaycanın XIX- XX əsrlərdə baş verən bütün faciələri torpaqlarının zəbti ilə müşayiət olunaraq, ermənilərin azərbaycanlılara qarşı düşünülmüş, planlı surətdə həyata keçirdiyi soyqırımı siyasətinin ayrı-ayrı mərhələlərini təşkil etmişdir” [69]. Mərhələ-mərhələ gerçəkləşdirilən deportasiya, soyqırımı və repressiyalarda yüz minlərlə insan öz həyatını itirmiş, görünməmiş vəhşiliklərə, qeyri-insani hərəkətlərə məruz qalmış, xaqımızın qurub-yaratdığı minlərlə tarixi-mədəni abidə, yaşayış məskəni dağıdılıb viran edilmişdir. Ulu öndərimizin başqa bir - 18 dekabr Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|