Avtandil ağbaba
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
157 göz əlin - Gülgəzin zahiri və mənəvi-əxlaqi gözəllikləri qələmə alınır: Can qurban eyl ərəm o uca boya, Göz əllik yaraşır qamətə, soya, B əzəkli-düzəkli aparram toya, Yoxdu s ənin təki sonası Gülgəz Qaraniy əm, oxumadım hecəmi, Yuxum g əlmir, yatammıram gecəmi, Dolandım Urumu, Azərbaycanı, Öldürür qaşların qarası Gülgəz. [11] Gülg əz adlı başqa bir el gözəlinin tərənnümünə Aşıq Həmzənin həsr etdiyi "Gülg əzin" şeiri etnik-regional cizgilərinin bolluğu, səmimi hisslərin duruluğu ilə diqq əti çəkir. Aşıq Həmzə “Atası Hasandı, anası Xanım; bir kəhər atı var adı Oxutdu” misraları ilə el gözəlinin əsil-nəcabəti, igidliyi haqqında məlumat verir. "Gülgəzin" r ədifli qoşma dolğun məzmunu, orijinal təsviri ilə el gözəlinin ağıl və mərifəti, bacarığı, şuxluğu bitkin təsəvvür yaradır: Bir ayrı tam verir bişmişi, aşı, Qoll arı qolbaqlı, dingəli başı, Haqqın yolundadı, haqdı yoldaşı, Qaradan qaradı teli Gülgəzin. [11] Eyni regional cizgi, Çıldır - Ağbaba gözəllərinin məişəti, cazibədarlığı Aşıq Bayramın (XX əsrin əvvəlləri) qoşma və gəraylılarında da ustalıqla təsvir olunur: Qantarını al çiyninə, Sallana-sallana yeri. Üzün gülsün, yanaqların, Allana-allana yeri. [152, 80] El şairi Əbdülün (1859-1938) "İndi" rədifli gəraylısında da el gözəli məişətdə olduğu kimi real detallarla əks olunur: Qantarının başı şimal, Özün göz əl, bir mahcamal, 158 Kirpiyin ox, qaşın hilal, M ənə könül ver bir indi. [152, 79] Qeyd etdiyimiz kimi, dözüm v ə sədaqət, hicran dərdi, vüsal həsrəti, m əhəbbətin şirinliyi, kövrək hisslər aşıq poeziyasının əsas məzmununa hopmuşdur. Professor P.Əfəndiyev haqlı olaraq yazır ki, "klassik aşıq poeziyasında məhəbbət lirikası, gözəllərin tərifi də özünəməxsus yer almışdır. Aşıq yaradıcılığında məhəbbət lirikası əsas yer tutur. Burada təsvir edilən məhəbbət real, insani, həyati məhəbbətdir” [63, 124]. Daha çox ictimai-si yasi motivli şeirlərin müəllifi kimi tanınan Çorlu M əhəmməd (1825-1924) öz yaradıcılığında bu klassik ənənəyə riayət etmişdir. Onun əlimizdə olan şeirlərində həssas qəlbli aşiqin ürək çırpıntıları, sevdiyi gözəlin cazib ədarlığı obrazlı ifadələrlə poetikləşir: Araqçının nə göyçəkdi, Baxdım qaşlar bir yay çəkdi, Sevda odun göz ə tökdü, Nurun göyd ən endi, gözəl. [11] Ağbaba-Çıldır aşıqlarının yaradıcılığında məhəbbət lirikası eşq və sevgi möv- zu su, qız-qadın gözəlliklərinin tərənnümü ilə məhdudlaşmır. Bir sıra aşıq şeirlərində inc ə və zərif el gözəlləri həm də igid və qəhrəman qızlar kimi təsvir olunurlar. Nağıl v ə dastanlarımızda bu cür gözəllərə sıx-sıx təsadüf olunur: “Bu qadınlar içərisində biz Nigar kimi alic ənab başbilənlər, Burla xatun, Banuçiçək, Selcanxatun, Həcər, Ərəbzəngi kimi igid qəhrəmanlar... Zöhrə kimi çılğın bir məhəbbətlə sevən, Fatma xanım kimi həm düşməninin, həm öz sevgilisini, nəhayətdə də özünü öldürən qızlara t əsadüf edirik” [151, 95]. XIX s ərin sonlarında yaşayıb yaratmış el sənətkarları Aşıq Tomaroğlunun “Ölm əzdim”, Aşıq Qərib Hasanın “Yayçı qızı” gəraylıları bu baxımdan səciyyəvidir. H ər iki gəraylı Qarsın Yayçı kəndində adı çəkilməyən bir gözələ həsr olunmuşdur. G əraylıların məzmunundan güman etmək olar ki, həm Aşıq Tomaroğlu, həm də Q ərib Hasan Yayçı kəndində həmin gözəli görmüş və onun igidliyini, gözəlliyini t ərənnüm etmişlər. “Yayçı qızı” gəraylısında “adamı oda salan” el gözəli daha çox 159 igidliyi v ə şücaəti ilə yadda qalır: Yayçı qızı nişançıdı, Atdığı getməz boşuna. B ərkdə igiddi bir ərdi, Özünü vurar qoşuna. [11] Aşıq Tomaroğlunun “Ölməzdim” rədifli gəraylısına da oxşar ruh hakimdir. Göz əlliyi ilə aşığı vəcdə gətirən Yayçı qızına olan heyranlığını sənətkar özünəməxsus şəkildə ifadə edir: H əm gözəlsən, həm də igid, Əllərində həvə-kirkit, G əl sənə mənə ümid bərkit, Elçi salsaydım, ölməzdim. [11] Bu g əraylılarda Yayçı qızının zahiri və əxlaqi-mənəvi gözəlliyinin bədii- estetik mahiyy əti onun igidliyi, cəsarəti ilə tamamlanaraq yeni məzmun qazanır. Aşıq Nəsibin poetik irsində ülvi, müqəddəs məhəbbətin tərənnümünə həsr olunmuş şeirlər də incə poetik deyim tərzi ilə seçilir. Aşığın məhəbbət motivli şeirlərində nisgil, ayrılıq əzabı ictimai kədərlə birləşərək lirik məzmunu sosial çalarlarla dolğunlaşdırır. Aşıq poeziyasında məhəbbət şeirlərindən bəhs edən M.Qasımlı yazır: “Bu sahədə poetik nümunələr həm çoxsaylılığı, həm də bədii sisteminin mük əmməlliyi, üslub rəngarəngliyi və obraz zənginliyi ilə digər mövzulardakı aşıq şeirlərindən nəzərəçarpacaq üstünlüklə seçilir” [106, 157]. Sad əlik və səmimilik, incə zövq, həssas duyğu və düşüncələr Aşıq Nəsibin sevgi-m əhəbbət şeirlərində poetik bir harmoniya yaradır. Bu harmoniyanın başlıca m ənbəyi aşığın şəxsi məhəbbəti və bəşəri duyğulardır. İctimai motivli şeirlərində olduğu kimi, məhəbbətin tərənnümünə həsr olunmuş şeirlərində də Aşıq Nəsibin qaynar t əbi, yüksək sənətkarlıq məharəti diqqəti çəkir. Sevgilisi Baharın Çıldıra ərə verilm əsi Aşıq Nəsibin onsuz da dərdli olan ürəyinə yeni dərdlər əlavə etmiş, o, nakam m əhəbbətini ömrü boyu unuda bilməmişdir. Şeirlərində tez-tez Baharın adını ç əkən Aşıq Nəsib alovlu məhəbbətini, həsrət və nisgilini poetik misralarla özünəxas deyim t ərzi ilə ifadə etmişdir. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|