Avtandil ağbaba
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
160 “Keçdi”, “Oldu”, “Alma bağı” və s. gəraylılarında sevən bir qəlbin fəryadı, hicran at əşi ilə yanan aşiqin iztirabları, nakam eşqinin dərdlərini unuda bilməyən incə q əlbli bir insanın kədəri əks olunur. Baharı tez-tez xatırlayan sənətkar ona bəslədiyi ülvi m əhəbbəti qələmə alır, sevgilisinin adı ilə bağlı yaratdığı saz havasının, ayrılıqdan doğan həyəcan və iztirabların ondan yadigar qaldığını bildirir: “Baharı” qaldı Bahardan, Ür əyimdə bir sim oldu. Caduladı dərdim məni, Bir qırılmaz tilsim oldu. [25, 17] “Eşq sevdası”, “Mən də”, “Alma bağı”, “Bu gələn” və sair gəraylılarında “did ələri qan ağlayan” lirik qəhrəmanın duyğu və düşüncələri, onun kövrək xatirələri, “gül ə həsrət bülbülün” qəmli nəğmələri ifadə olunur. “Alma bağı” gəraylısında üstünü x əzan alan, budaqları quruyan alma bağı poetik vasitəyə çevrilir. “Almaları tökülüb, göz əlliyi çəkilən” bu bağı da dərd-qəm bürüyüb, indi burada sevinc və şuxluqdan, alma dərən gözəllərdən əsər-əlamət qalmayıb. Bağı gəzib seyr edən aşiqin d ə ürəyi dərd-kədərlə doludur, alma bağını gəzdikcə onun hər qarışında yadına sevgilisi düşür. Təbiətin xəzan çağı ilə qəmli könlü arasındakı uyğunluq aşiqin ç əkdiyi iztirabları, keçirdiyi həyəcanları daha obrazlı və qabarıq şəkildə ifadə etməyə imkan verir: De hardadı o dildarım, Bir yada sal, alma bağı. O ged əndən ağlayıram Ür əkdə xal, alma bağı. [25, 17] Aşığın “Yeri, bəyim”, “Alma bağı”, “Mən də”, “Könül” kimi şeirlərində lirik q əhrəmanın daxili düşüncələri, hiss və duyğuları olduqca təbii boyalarla, müəllifin özün əxas deyim tərzi ilə qələmə alınmışdır. Kövrək hisslərin təbiiliyi, obrazlılıq, emosionallıq və səmimilik bu şeirlərin müəllifinin incə və zərif bir ürək sahibi olduğunu, bənzərsiz sənətkarlığını göstərməkdədir. “Toxdaya bilməyən, gözlərindən qanlı yaş axıdan” aşiqin dərdlərinə məlhəm olmaq, onu ovutmaq istəyən bir türk göz əlinin həssaslığı aşığı kövrəldir. “Səxavətdə tayı olmayan bəyimin” qayğısı və 161 diqq əti aşığın ürəyində xoş duyğular oyatsa da, onun qan ağlayan gözlərindən axan seli dayandıra bilmir. Aşıq istəmir ki, onun dərdlərinə əlac tapmaq istəyən bəyimin də ür əyi qubarlansın, nakam eşqinin həsrət və nisgili ona da təsir etsin: Bulamazsan göz yaşımın dərdini, Yeri, b əyim, yeri bəyim, yeri get. Bil ən bilir kədərimi, qəhrimi, Yeri, b əyim, yeri, bəyim, yeri get. [25, 22] Aşığın həssas qəlbi dərd əlindən, ayrılıq əzabından gecə-gündüz fəryad etsə d ə, ilk eşqinin şirinliyini, o heç vaxt unuda bilmir. İllər, aylar ötüb keçmişdir, dərdli aşığın beli bükülmüş, “əzəl gündən qədəri, taleyi qara yazılmışdır”. Ancaq bütün dərd v ə iztirablarına baxmayaraq onun “eşqi əvvəlkindən cavan qalmışdır”. Heç vaxt öz şi- rinliyini, t əzəliyini itirməyən ilk məhəbbətin cavan qalmasının, aşığın qəlbində əbədi yu va salmasınını əsas səbəbi onun öz eşqinə ömürlük sədaqət göstərmişdir. Vəfa və s ədaqət nakam məhəbbəti heç vaxt unutmağa qoymamış, onu həmişə gənc saxlamış- dır. Həyatından məlum olduğu kimi, aşıq sonralar Nənəxanım, daha sonra Əfruz adlı qızla evlənsə də, ilk eşqini ömrünün sonunadək unutmamış, qoşma və gəraylılarında dön ə-dönə Bahara bəslədiyi saf və sonsuz məhəbbəti tərənnüm etmişdir. Bir m əqamı da burada qeyd etmək yerinə düşər. İctimai motivli və Sovet quruluşunun tənqidinə həsr etdiyi şeirlərində Aşıq Nəsib nə qədər sərt və ötkəmdirsə, aşiqanə şeirlərində bir o qədər kövrək, duyğulu və dərdlidir. Birinci qisim şeirlərində onun nifr əti, ikinci qisim şeirlərində isə məhəbbəti, sevgisi aşıb-daşır. Fikrimizcə, bu da onun özünün t əbiətindən, hiss və duyğularının səmimiliyindən, təbiiliyindən doğur. Şeirlərində olduğu kimi, həyatda da o, hər cür sünilikdən, qondarma duyğulardan uzaq olmuşdur. Bu baxımdan aşığın “Yeri, bəyim” qoşmasında həsrət və nisgil, ç əkdiyi iztirablar, keçirdiyi həyəcanlar olduqca səmimi təsir bağışlayır: Sin əsində köz olanlar sızlar hey, Ha naz satsın gözəl gəlin-qızlar hey, Yola salar nec ə belə yazlar hey, Yeri, b əyim, yeri, bəyim, yeri get. [25, 23] 162 “Durnası uçub, yaşı ötən, ürəyində dərdli qalan” aşıq daxili qürur və əzəməti il ə heç vaxt dünya malına göz dikmir, “vara-pula üzü gülmür”. Yalnız bir müqəddəs duyğu - ülvi məhəbbət və sevgi hissləri onun ağlar qəlbini ovudub kiridə bilir. Aşıq öz eşqi yolunda alovlanıb yananları, əzab çəkənləri xatırlayaraq təskinlik tapır, h əyəcan və iztirabları təbii sayaraq Sev ən qəlbin qəm çəkməkdir peşəsi, Yeri, b əyim, yeri, bəyim, yeri get.- - dey ə səbir və dözüm göstərir. Ona həmdərd olmaq istəyən gözəlin isti münasib əti aşığa mənəvi rahatlıq gətirsə də, “ağlamasam azalarmı kədərim?” bədii sualı ilə öz fəryadlarına haqq qazandırır. “Yazılı ədəbiyyatda olduğu kimi, aşıq poeziyasında da ustad aşığın subyektiv fikri, dünyagörüşü mühüm amillərdəndir. Burada b ayağı, ötəri, solğun hiss təsvir olunmur. Yəni təsvir obyekti canlı müşahidəyə əsaslanır. Bir az da dəqiq deyilsə, lirik qəhrəmanların daxili aləmini, psixologiyasını ifadə etmək şair-aşıq üçün bədii fürsətdir” [93, 239]. Aşıq Nəsibin məhəbbətin tərənnümünə həsr olunmuş ən gözəl şeirlərindən biri “Öldürdü m əni” gəraylısında el gözəlinin həm zahiri, həm daxili-mənəvi göz əlliyi ustalıqla təsvir olunmuşdur. Gəraylıya bir necə epik cizgi əlavə etməklə aşıq b ədii-estetik dəyərlərin, lirik-emosional duyğuların ifadəsini sənətkarlıqla verə bilmişdir: Bu g əlinin gözlərinin Yağışı öldürdü məni. Baxışından çiçək yağır, Baxışı öldürdü məni. [25, 20] Sonrakı bəndlərdə aşıq bu el gözəlinin ona gətirdiyi naxışlı corabı bədii vasit əyə çevirir. Gözəlin hədiyyəsi onun qəlbində incə və zərif duyğular oyadır, bu “m ərd qızı mərdin” toxuduğu corabın naxışları da el gözəlinin özü kimi gözəl və z ərifdir: Bir naxışlı corab gətdi, Özü bir m ərd qızı mərddi, Göz əlliyi əlamətdi, Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|