Aydın Paşayev

336 

Sur  (mif.  ktem.)  –  Ərəb  sözüdür  və  böyük  buynuzdan  qay-

rılmıĢ boru və  ya Ģeypur deməkdir. “Suri-Ġsrafil” (bax) – “Ġsra-

filin  Ģeypuru”  mənasında  iĢlənir.  Dini  etiqada  görə,  Qiyamət 

günündə ölüləri oyatmaq və haqq-hesab ayağına çağırmaq üçün 

Ġsrafil (bax) adlı mələk bu Ģeypuru çalacaqdır. Bu, Sur adlı bürc-

lə omonimdir. 

Ġsrafildən, Surdan bir bəhs açaraq, 

Demədim məqsəddən düĢməyim uzaq (Ġ-385). 

Sur, Ay (qoĢa məc. kos.) – ġair Fitnəni Aya, onun boynunda 

qaldırdığı buzovu isə Sura bənzədir. 

GünəĢ Surda olar bahar zamanı, 

Suru dolandıran ay varmı, hanı? (YG-106). 

Bahar fəslində GünəĢ Öküz və Buzov bürcündə mənzil salır. 

Məcazi  mənada:  GünəĢ  Buzovu  öz  çiynində  aparır.  ġair  çox 

gözəl obraz yaradıb. Beytin mənası: Bahar fəslində çiynində Bu-

zov gəzdirən GünəĢ görmüĢdük, amma buzov gəzdirən Ay gör-

məmiĢdik, eləsi varmı?  

Sur, Zöhrə (qoĢa məc. kos.) – ġair Bəhram Gur zamanında 

ölkənin firavanlığını planetlərin vəziyyəti ilə müqayisə edir. 

Sur bəxti tapmıĢdı onda zamana; 

Zöhrə sahib idi onda dövrana (YG-101). 

Zöhrə (Venera) – çalğı, rəqs və Ģənliyin hamisidir və o, Sur 

(Öküz)  bürcündə  qərar  tutanda  Yer  üzündə  həm  sabitlik,  fira-

vanlıq, həm də çalıb oynamaq, Ģənlik, ziyafət məclisləri, eyĢ-iĢ-

rət bərqərar olur. 

Suri-Ġsrafil (məc. mif.) – Ġskəndər və Zəngibar Ģahın qoĢunları 

vuruĢa hazırlaĢarkən çalınan nayları Ģair Suri-Ġsrafilə bənzədir. 

Uzağa səs salır naylar elə bil 

MəhĢərdir, çalınır suri-Ġsrafil (Ġ-89). 

Ġslam  rəvayətlərinə  görə,  merac  zamanı,  Məhəmməd  pey-

ğəmbər Suri-Ġsrafilin yerləĢdiyi yerdən də yüksəyə qalxmıĢdır. 

Suri-Ġsrafilin rəsədgahından 

Ötdü daha əngin yüsəkliklərə (YG-27). 

Sübhün  ĢahənĢahı  (məc.  an.)  –  GünəĢ  metaforik  Ģəkildə 

Sübhün ĢahənĢahına bənzədilir. 

---

337 

Sübhün ĢahənĢahı təxtinə çıxdı, 

Zənci qoĢununu rumlular yıxdı (Xġ-162). 

Yəni:  GünəĢ  çıxdı,  iĢıq  (gündüz)  gecəyə  qalib  gəldi,  hava 

iĢıqlandı. 

Süheyl  (kos.)  –  Cənubda  görünən  çox  parlaq  bir  ulduzdur. 

Kanon  adlanan  bu  ulduz  Yəməndə  çox  yaxĢı  göründüyü  üçün 

Süheyli-Yəmən də adlanır. Deyilənə görə, Süheyl çıxanda dərini 

onun  iĢığında  dabbaqlayırlar;  əqiq  də  guya  rəngi  ondan  alır. 

Klassik  ədəbiyyatda  parlaqlığın,  gözəlliyin  rəmzi  və  Yəmənin 

hamisi kimi iĢlənmiĢdir. 

Üzünə nur çiləyən könlümün Süheylidir (SX-55). 

Burada Süheyl könülün parlaqlığına bənzədilmiĢdir. 

Səbanın zərif gülləri hərəkətə gətirməsi Süheyl ulduzu altın-

da dəri aĢılanmasına bənzədilir. 

Süheyl dabbaqlığına baĢladı bağda səba, 

Zərif güllü dərilər aĢladı bağda səba (SX-60). 

Paltarını  çıxaran  ġirinin  bədəni  metaforik  Ģəkildə  Süheylə 

bənzədilir. 

ġəkər paltarını Süheyl çıxartdı (Xġ-87). 

Süheyl  ulduzu  metaforik  Ģəkildə  Yəmən  ölkəsində  taxta  çı-

xan hökmdara bənzədilir. 

O zaman Süheyl ulduzu durdu 

Yəmən ölkəsində taxtını qurdu (YG-57). 

Bəhram Gurun üzü Süheylə bənzədilir: 

Onda ki, Bəhramın üzü nur saldı, 

Yəmən dərisindən xamlığı aldı. 

Könüldən Ģad etdi bu iĢ Münziri, 

Necə ki, Süheyldən parlayar dəri (YG-66). 

Əsatirə görə, Yəmən ulduzu Süheyl (Kanonus) o ərazinin ne-

mət  mənbəyidir. Dünyada Ģöhrət  tapmıĢ  ən incə  dəri olan  ədim 

guya  Süheylin  Ģüaları  sayəsində  xamlığını  itirib  qırmızı  Ģəffaf 

rəng  alır.  Beytin  mənası:  Bəhramın  Süheylə  bənzər  parlaq  üzü 

Yəmən  torpağında  iĢıq  saçanda  Münzirin  üzü  ədim  kimi 

sevincdən qızarırdı. 

---

338 

Bəhram Gurun taxta-taca sahib olmaq üçün Yəməndən ordu ilə 

çıxması Yəmən səmasında Süheyl ulduzunun çıxmasına bənzədilir. 

Göy yerə enməyə göstərməkdə meyl, 

BaĢını qaldırmıĢ Yəməndən Süheyl (YG-81). 

Burada  Göy  –  Bəhram,  yer  –  Ġran,  Süheyl  –  Bəhram  Gura 

iĢarədir.  Beytin  mənası:  Yəməndə  yaĢayıb  Yəmən  ulduzu  Sü-

heylə bənzəyən və göylərə ucalan Bəhram Ġrana yürüĢ edib onu 

cəzalandırmaq istəyir. 

ġair Məhəmməd peyğəmbərin meraca  gedərkən mindiyi  əf-

sanəvi at olan Büraqı Süheyl ulduzuna bənzədir. 

Ərəb səmasinda bir Süheyl çapdı, 

Yəmən gönü ondan yeni rəng tapdı (Ġ-25). 

Yəni Məhəmməd peyğəmbərin Büraqı Ərəb torpağının göy-

lərində Süheyl ulduzu kimi parladı, onun nurundan Yəmənin tu-

macı rəng və qoxu aldı. 

Süheyl (məc. kos.) – ġair Süheyl (bax) ulduzunu metaforık 

Ģəkildə GünəĢə, GünəĢ və Ayı isə insana bənzədir. 

Yəmənə Süheyl saçarkən atəĢ 

Heyran qaldı buna həm ay, həm günəĢ (YG-62). 

Ġskəndər  metaforik  Ģəkildə  özünü  Süheylə,  vətənini  isə  Yə-

mənə bənzədir. 

Öz mülkümdən mənə iqta göstərmə, 

Süheylə baratı Yəməndən vermə (Ġ-138). 

Burada  Ġskəndər  Daraya  cavab  verir  ki,  öz  ölkəmdən  mənə 

pay vermə. Süheyl ulduzu özü Yəməndədir, yəni Yəmənə məx-

susdur, ona Yəməndən barat verilməz. 

Süheyl  ulduzu  (məc.  kos.)  –  Ġskəndərin  ordusunun  Yə-

məndə qaldırdığı tozu Ģair Süheyl ulduzuna bənzədir.  

Parlatdı Yəməni ordunun tozu, 

Gönü parladantək Süheyl ulduzu (Ġ-200). 

Süleyman  (an.)  –  Süleyman  ibn  Qılıc  Arslana  iĢarədir. 

“Yeddi  gözəl”  poemasının  ithaf  olunduğu  güman  edilən  Kiçik 

Asiyanın hökmdarı. 

Bu yolda cəhd elə, bu yolda səy et, 

Divlərin əlindən, gəl, onu gizlət. 

---