Aydın Paşayev
Yüklə 2,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
68 Beytin mənası: o qədər ceyran ovlanmıĢ ki, yer “Ceyrangöz” parçası Ģəklində idi.
Göydə qovmaq üçün Ģeytanları da Cəbədən o bir ox verdi Cövzaya (Xġ-357). Söhbət Məhəmməd peyğəmbərin meracından gedir. Cəbhə (kos.) – Ġyirmi səkkiz Ay mənzillərindən biri. Asimanın alnından gecənin tozunu al, Ucalmağa tapmasın Cəbhə, Əxbiyə macal (SX-25). Burada söhbət Məhəmməd peyğəmbərin merac gecəsi səma- ya səfərindən gedir.
ġölə saçmadaydı ondan yüz çıraq (LM-185). Cəbrayıl (mif.) – “Kəniz satan padĢahın hekayəsi”ndə obraz adı.
ġahın sevincindın gözləri doldu, Hər gün Cəbrayıla müntəzir oldu (YG-169). Cəbrayıl – Dini etiqada görə, Allahın dörd yaxın mələyindən birinin adıdır. O, guya Allahla Məhəmməd peyğəmbər arasında qasidlik edərmiĢ. “Xəmsə”nin müxtəlif əsərlərində bu ad gah Cəbrayıl, gah da Cəbrail kimi yazılmıĢdır. Lakin onun “Cəbra- yıl” forması daha düzgündür.
O yolda qol- qanad tökdü Cəbrail (Ġ-26). Cəbrayıl (məc. mif.) – ġair öz ilham atını Cəbrayıla bənzədir. Cəbrayıl qanadlıdır Ģairin ilham atı, Əlinin yelpiyidir Ġsrafilin qanadı (SX-51). Cəbrayıl (məc. mif.) – Cəbrayılın Ģəhpəri könülün qanadına bənzədilir. Könülün qanadıdır Cəbrayılın Ģəhpəri (SX-53). Bəhram Gur özünü metaforik Ģəkildə Cəbrayıla, filə, öz düĢmənlərini isə qarıĢqa və ağcaqanada bənzədir. Həmcinsmi qarıĢqa de, Cəbrailə? Ağcaqanad hərif olarmı filə? (YG-88).
69 ġair öz təbini, ilhamını Cəbrayıla bənzədir. Bu Cəbrayıl təbim cin qələmimlə Çəkər səhifəyə cizgilər belə (YG-32). Qədim ərəb Ģairləri ən zərif və gözəl Ģeirlərini, nadir bədii obrazlarını cinlərin müdaxiləsinə mənsub edərdilər. Ən nəfis Ģeirə cinyazan Ģeir deyərdilər. Həmin təsəvvürü Nizami burada Ģairanə qələmə almıĢdır. ġair gurlayan təbili göydə qanad çalan Cəbrayıla bənzədir. Elə bir dəhĢətlə gurladı təbil, Sanki qanad çaldı göydə Cəbrail (Ġ-561) . Sokrat özünü Cəbrail ilə müqayisə edib. Cəbrail kimi hər kiçik iĢ üçün yerindən tərpənməməyi, ağır oturub- durmağı özünə layiq bilir. Getməmək üçün də vardır çox dəlil, Hara oynamağa gedib Cəbrail? (Ġ-478) . Cəbrayıl, Ġsrafil (ep.mif.) – Allaha ən yaxın olan iki mələyin adıdır. Cəbrayıl qanadlıdır Ģairin ilham atı, Əlinin yelpiyidir Ġsrafilin qanadı (SX-51 ). Söhbət Məhəmməd peyğəmbərdən gedir. ġair Məhəmməd peyğəmbərin meraca getməsini təsvir edərkən sonu fonetik cəhətcə eyni səslənən bu mələk adlarını yanaĢı iĢlətməklə öz fikrini daha da axıcı etmiĢdir: O yolda qol-qanad tökdü Cəbrail, Qorxudan durmayıb qaçdı Ġsrafil (Ġ-26). Söhbət Məhəmməd peyğəmbərin meracından gedir.
ləkləri xatırlamaqla göstərmək istəyir ki, merac zamanı Mə- həmməd peyğəmbər bu mələklərin olduğu yerləri də ötüb keçdi. O gəlib çatınca uzaq mənzilə, Gördü bağlanmıĢdır yol Cəbrailə. Keçdi Mikayılın taxtından haman Suri-Ġsrafilin rəsədgahından... (YG-27). Dini etiqada görə, Allahın dörd yaxın mələyi vardır: Cəbrail – Allahın sözlərini peyğəmbərlərə çatdırır, Mikayıl – Allahın
70 bəndələrinə ruzi paylayır, Ġsrafil – Qiyamət günü sur- Ģeypur çalıb ölüləri qəbirdən qaldiracaqdır. Ona Suri-Ġsrafil də deyilir. Əzrail isə insanların canını alan mələkdir ki, ona bəzən Mələkül- mövt də deyilir. “Xəmsə”də bunlar həm ayrılıqda, həm də çox vaxt yanaĢı iĢlədilir. Arxada qoyaraq Cəbraili də, At sürüb keçmiĢdi Mikayili də. Ġsrafil qanadı üstünə aldı (Xġ-358). Cəbrayıl rütbəsi (məc. on.) – ġair qabiliyyət və bacarığı ol- mayan Ģəxslərə verilən xəzinə və vəzifəni “Cəbrayıl rütbəsi”nə bənzədir. QarıĢqa yemiylə fili yemləyə, Cəbrayıl rütbəsi verə milçəyə (Ġ-424 ). Cədi (kos.) – On iki bürcün biridir ki, ona Oğlaq bürcü də deyilir. Cədi baĢ kəsməyin sirrin bilərək, BaĢını kəsmiĢdi keçi baĢıtək (LM-185). Cəfər (məc. an.) – MəĢhur ərəb xəlifəsi Harun ər-RəĢidin (783-809) vəziri Cəfər Bərməki. Onun əmri ilə saf, yüzə-yüz təmiz qızıla sikkə vurmağa baĢlayıblar.
Çıraq kimi nur saçsın barı gülün qəlbinə (SX-120). Cəmin novruzu (xron.) – Bax: CəmĢid və Novruz. Firidun Ģənliyi, Cəmin novruzu Üzlərdən silmiĢdi kədəri, tozu (Ġ-222). Burada söhbət Ġskəndərlə NüĢabənin məclisdə oturmasından gedir.
raz adı. Sarayında CəmĢidin vardı yaxın yavəri, Ay – GünəĢin yavəri , o da Ģahın yavəri (SX-141). Tarixi əfsanələrə görə, ən qədim Ġranda PiĢdadyan sülaləsinin IV Ģahı olmuĢdur. Guya onun taxtını divlər gəzdirərmiĢlər. Bir gün divlər onun taxtını Azərbaycanda bir dağın üstünə qoyurlar. Guya Cəmin paltarları və taxtı qızıldan olduğu üçün GünəĢin Yüklə 2,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|