Palliativ xidm
ətin prinsipləri:
►
palliativ xidm
ətlərə yönəldilmə haqqında qərarlar, diaqnozları qəti surətdə təsdiq etmiş tibb
mü
əssisələrində (stasionar və ya ambulator) konsilium əsasında qəbul
edilir və pasiyentlə və
ya onun qanuni nümay
əndəsi ilə razılaşdırılaraq həyata keçirilir;
►
palliativ xidm
ətlər ev, stasionar, poliklinikada təşkil edilmiş gündüz stasionarı və
poliklinik-
ambulator şəraitdə, bütün sutka ərzində, yaxud
onun müəyyən hissəsində, eləcə də
t
əxirəsalınmaz hallarda köməklik məqsədilə geniş spektr xidmətlərin təqdim edilməsini
n
əzərdə tutur;
►
palliativ xidm
ətlər
ağrı və digər xəstəlik simptomlarına nəzarət edilməsinin optimal
s
əviyyəyə çatdırılması və bu səviyyədə saxlanmasında mühüm rol oynayır, müalicənin
psixoloji aspektl
ərini nəzərə alır;
►
palliativ xidm
ətlər pasiyentə xəstəliyin
preterminal və terminal mərhələlərində, onun
ail
əsinə isə həm xəstəliyin preterminal və terminal mərhələlərində, həm də
postterminal
m
ərhələlərdə göstərilir;
►
palliativ xidm
ətlər xüsusi təlimdən keçmiş və palliativ yardım sahəsində təcrübəsi olan
h
əkimlər, orta tibb personalı,
x
əstənin
ail
ə
üzvl
əri, eləcə də ictimai birliklər,
dini xadimləri və
sosial işçilər daxil olan çoxprofilli komanda tərəfindən göstərilir;
►
x
əstə və ya onun qanuni nümayəndəsinin palliativ
xidm
ətlərdən
imtina etmək hüququ var.
Palliativ yardımın əsas vəzifələri
►
ölüm
ə və ya həyatın sonuna yaxınlaşan xəstələr üçün tibbi və sosial xidmətlərin yeni formada
aparılmasının formalaşdırılması
– m
ərhəmət təbabəti;
►
x
əstəliyin son mərhələsində olan xəstələr üçün ixtisaslaşmış palliativ yardımın əlçatanlığının
artırılması və onlara evdə tibbi xidmətin və göstərilən qulluğun yaxşılaşdırılması;
►
x
əstəliyin son mərhələsində olan xəstələr üçün simptomatik müalicənin aparılması, xəstələrə
psixoterapevtik d
əstəyin göstərilməsi ilə kompetent yardımın təmin edilməsi, qohumlarına isə
psixoloji d
əstəyin, ağır xəstəyə qulluq bacarıqlarının inkişafı üzrə qohumlarına təlimin təşkili;
►
x
əstəliyin son mərhələsində olan onkoloji xəstələrə palliativ yardımın, tibbi-sosial
reabilitasiyanın, psixoloji dəstəyin və qohumlarına psixoloji dəstəyin təminatı;
►
ağrı sindromunun və digər ağırlaşdırıcı simptomların azaldılması;
►
sağalmaz onkoloji xəstələrə qulluq bacarıqları üzrə xəstənin qohumlarına təlim;
►
evl
ərdə və stasionar şəraitdə xəstələrə yardım göstərən könüllülərin hazırlanması;
►
dövl
ət və biznes qurumları, ictimai və dini təşkilatların son mərhələdə olan onkoloji xəstələrin
qayğısına cəlb edilməsi;
►
ölüm prosesind
ə olan xəstələrin fiziki və psixoloji əzab-əziyyətinə insani münasibətin inkişafı
üçün c
əmiyyətin maarifləndirilməsi.
Pal
liativ yardımın standartları
Standart 1. Palliativ yardım zamanı xəstəyə və onun ailəsinə qayğı multidissiplinar komanda
t
ərəfindən göstərilir.
Palliativ yardım aşağıdakı tərkibdə olan komanda tərəfindən göstərilir:
►
palliativ yardım həkimi
►
tibb bacısı
36
►
psixoloq
►
sosial işçi
►
xüsusi t
əlim keçmiş könüllülər
►
dini xadim (ehtiyac olarsa)
►
x
əstə, ailə və qohumlar
Standart 2. Multidissiplinar Komanda t
ərəfindən Qayğı Planı hər bir xəstə/ailə üçün ayrıca
hazırlanır.
F
ərdi qayğı planı aşağıdakılar əsasında hazırlanır:
►
x
əstənin və ailəsinin qiymətləndirilməsi;
►
ilkin v
ə yekun diaqnoz, yanaşı xəstəliklər;
►
cari tibbi müalic
ə və təyin olunmuş dərmanlar və qeyri-farmakoloji müalicə;
►
x
əstənin və ailəsinin ehtiyacları.
Standart 3. Multidissiplinar komanda keyfiyy
ətli, yüksək peşəkarlıq tələblərinə cavab verən,
kompetent qayğı göstərir.
İşçilər yüksək peşəkar biliklərə malik olmalı, müntəzəm olaraq öz peşəkar bilik və bacarıqlarını
t
əkmilləşdirməlidirlər.
Palliativ xidm
ətdə iştirak edən şəxslərin vəzifələri
►
X
əstə və xəstə yaxını, aktual vəziyyət, xəstəlik və ola biləcək ya da mövcud
simptomlar
haqqında qrup üzvlərindən məlumat əldə edər; öz həyat təcrübələrini və xəstəliklə əlaqədar
reaksiyalarını dilə gətirir və bir məsləhət / qayğı planın hazırlanmasında fəal rol alır.
►
H
əkim palliativ müalicənin təməli olaraq fiziki ağrıları azaldır; simptomların idarə olunması,
d
ərmanla müalicə və s. haqqında məlumat verir; xəstəlik vəziyyəti və diaqnozla əlaqədar olaraq
x
əstəni, xəstə yaxınını və komandanın digər üzvlərini məlumatlandırır; onlar arasındakı
ünsiyy
əti dəstəkləyir; xəstələrin baxımıyla əlaqədar qərarlarda uzlaşmanın reallaşmasını təmin
edir v
ə çox vaxt tibbi qayğı komandasına rəhbərliyi üzərinə götürər.
►
Tibb
bacısı/Tibb qardaşı, xəstə və xəstə yaxını ilə çox yaxın ünsiyyətdə olur; xəstəyə
ir
əliləyən xəstəliyin gətirmiş olduğu çətinliklərin öhdəsindən gəlməsində kömək olur; xəstəyə
günd
əlik bacarıqlarını (bədən baxımı, bəslənmə, hərəkət etmə və s.) reallaşdırmasında dəstək
olur v
ə tibb bacısı kimi vəzifələrini yerinə yetirir.
►
Sosial işçi, xəstəlik səbəbiylə yaranan fərdi və ictimai dəyişikliklərin və gözlənilən ölümün
öhd
əsindən gəlməsində xəstə və xəstə yaxınına kömək olur; onlara təşkilatlarla olan
ünsiyy
ətlərində, qayğının planlaşdırılması, ola biləcək pul problemlərində və ailə içi
qarşıdurmalarda; xəstəxanadan çıxanda və bu istiqamətdəki hazırlıqlarda dəstək olur; ictimai
xidm
əti və evdə baxım xidmətlərini hərəkətə keçirər, məsləhət edər
və yas müddətində xəstə
yaxını üçün dəstək olar.
►
Din xadimi, x
əstənin din və inancından asılı olaraq dini və mənəvi problemlərini danışacağı
adamdır; xəstəliyin mənalandırılmasında kömək olur; din, günah və bağışlama mövzularında
x
əstəyə dəstək verir.
►
Psixoterapevt (o cüml
ədən, fiziki terapiya, idman gimnastikası və respirator terapiya üzrə
müt
əxəssis), xəstənin ünsiyyətini dəstəkləyir, müxtəlif yollarla xəstəliyi qəbul etməsinə,
37