Azərbaycan respublikasinin qanunu
Yüklə 1,16 Mb. Pdf görüntüsü
|
52 www.kitabxana.net –
Milli Virtual Kitabxananın e-nəşri. 2011
www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxananın e-nəşri. 2011 həddini ötüb keçməmişdir, və bu zaman o, şaha oğlunu göstərir. Min bir hissəni doldurmaq zərurəti nağılı qələmə alanları əllərindən gələn interpolyasiyanı etməyə məcbur edirdi. Onların heç biri bütün gecələr içində ən magik olan 1001-ci gecə kimi ürəyi həyəcana gətirmir. Bu gecə şah şahzadənin dilindən onun öz hekayətini dinləyir. Əvvəlcə o, bütün digər əhvalatları, ən əsası isə onun özünü də ehtiva edən hekayətin başlanğıcını dinləyir. Bu interpolyasiyanın sonsuz imkanları və həm də onunla bağlı təhlükə görəsən oxucuya tam aydındırmı. Birdən şahzadə nağılına son verməz və şah «Min bir gecənin» bir daha bitməyəck hekayətini fasiləsiz olaraq dinləmək məcburiyyətində qalar… Fəlsəfənin qadir olduğu uydurmalar incəsənətdə olduğundan az fantastik deyildir: Cosaya Roys özünün “The World and the Individual” (Dünya və Fərd) adlı əsərinin birinci cildində (1899) belə bir mülahizə söyləmişdi: «Təsəvvür edək ki, İngiltərədə yerin hər hansı bir hissəsi ideal şəkildə hamarlanıb və xəritəçi orada İngiltərənin xəritəsini çəkib. Onun əsəri qənirsizdir – ingilis torpağında elə bir künc-bucaq yoxdu ki, bu xəritədə əks olunmasın, burada hər şey təkrarlanıb. Bu halda sözü gedən xəritə xəritələr xəritəsini əhatə edən xəritələr xəritəsini… və beləcə sonsuza qədər xəritələr xəritəsini əhatə etməliydi». Nəyə görə xəritə içində xəritənin, min bir gecənin «Min bir gecə» haqqında kitaba daxil olması bizi həyəcanlandırır? Nəyə görə Don Kixotun «Don Kixot»un oxucusu olması, Hamletin isə «Hamletin» tamaşaçısı olması bizi həyəcanlandırır? Görünür, mən səbəbini tapmışam: bu tipli işlər beynimizə belə bir fikri salır ki, uydurma personajlar oxucu və ya tamaşaçı ola bilərlərsə, onlarla müqayisədə oxucu və ya tamaşaçı olan bizlər də bəlkə uydurmayıq. 1833-cü ildə Karleyl sezmişdi ki, ümumdünya tarixi bütün insanların oxuduğu və yazdığı, həm də anlamaq istədikləri sonsuz ilahi kitabdır.
http://kultaz.com/2009/01/17/xorxe-luis-borxes-%C2%ABdon-kixot%C2%BBda-gizli-magiya/
53 www.kitabxana.net –
Milli Virtual Kitabxananın e-nəşri. 2011
www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxananın e-nəşri. 2011 Xorxe Luis Borxesin bu gün üçün yazdığı hekayə
Balaca vağzalın saatı dünən gecə on biri göstərirdi. Mən mehmanxanaya sarı yönəldim. Burada həmişə olduğu kimi dinclik və rahatlıq hiss edirdim, bu hisslər çoxdan tanış yerlərdə olan zaman adamın içindən keçir. Geniş darvazalar taybatay açılmış, malikanə isə alatorana qərq olmuşdu. Mən içəri girdim, orada bulanıq güzgülər interyerin detallarını və gülləri qeyri-müəyyən şəkildə əks etdirirdi. Qəribədir ki, mehmanxananın sahibi məni tanımadı. Sadəcə, qeyd kitabını mənə uzatdı. Mən lələyi götürüb onu tunc mürəkkəbqabının içinə batırdım və açılmış kitabın içinə baxıb bu gecə qarşıma hələ xeyli çıxacaq gözlənilməzliklərdən birincisi ilə qarşılaşdım. Mənim adım – Xorxe Luis Borxes kitabın səhifəsinə yazılmışdı, hələ heç mürəkkəbi də qurumamışdı. Sahib mənə dedi: − Mənə elə gəlirdi ki, siz artıq yuxarı qalxmısınız..., − amma mənə daha diqqətlə baxıb üzr istədi. – Üzr istəyirəm, senyor. O adam sizə çox oxşayır, ancaq siz daha cavansınız. − O hansı otaqdadır? – mən soruşdum. − O, on doqquzu istəmişdi, − cavabını aldım. Mən də elə bundan qorxurdum. Lələyi piştaxtanın üstünə tullayıb pilləkənlə qaça-qaça yuxarı qalxdım. On doqquz nömrəli otaq ikinci mərtəbədə yerləşirdi, pəncərələri içəri həyətə − kənarları məhəccərlə əhatə olunmuş yalqız və atılmış bağa açılırdı, səhv etmirəmsə, orda bir çimərlik skamyası da vardı. Bu, mehmanxananın ən böyük otağı idi. Mən qapını itələdim, o açıldı. Çılçırağın işıqları yanırdı. Onun qəddar işığı altında olan adama baxıb özümü tanıdım. Ensiz çarpayıda uzanan mən idim, qocalmış və şişmiş halda tavanın lepkalarına baxırdım. Mən səs eşitdim. Tam olaraq mənimki deyildi – rəngsiz, qulağayatmayan, lent yazısına bənzər. − Qəribədir, − o dedi, − biz iki nəfərik, həm də bir adamıq. Amma yuxuda gördüklərimiz bizi təəccübləndirməməlidir. Mən sıxıla-sıxıla soruşdum: − Deməli, bu yuxudur? − Özü də sonuncu yuxu, − o, əli ilə yan masadakı boş dərman şüşəsinə işarə etdi. – Bu gecəyə çatana kimi sən, yəqin ki, hələ çox yuxular görəcəksən. Sənin təqvimində ayın neçəsidir? − Dəqiq bilmirəm, − mən karıxmış halda dedim. – Amma dünən mənim altmış bir yaşım tamam oldu. 54 www.kitabxana.net –
Milli Virtual Kitabxananın e-nəşri. 2011
www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxananın e-nəşri. 2011 − Yuxusuzluq səni bu gecəyə gətirib çıxaranda sənin düz səksən dörd yaşın tamam olacaq. Bu gün avqustun iyirmi beşi 1983-cü ildir. − Nə çox gözləyəcəyəm... − mən pıçıldadım. − Mənim üçün isə bir şey qalmayıb, − o sərt şəkildə dedi. – Ölüm istənilən vaxt gələ bilər və mən naməlumda itib-batacağam, orada isə məni ayrı yuxular gözləyir. Güzgülərlə Stivensonun mənə aşıladığı ayrılmaz fikir. Stivensonun adının xatırlanması mənim üçün söhbəti davam etməsinə deyil, bitməsinə işarə edirdi. Mən çarpayıda uzanan adam idim, ona görə də başa düşürdüm. Şekspir olmaq və unudulmaz sətirləri yazmaq üçün təkcə faciəvi anlar yaşamaq yetmir. Söhbəti dəyişmək üçün mən dedim: − Bilirdim ki, bu, sənin başına gələcək. Elə buradaca, bir neçə il əvvəl, birinci mərtəbənin otaqlarından birində biz səninlə bu cür sui-qəsdin cızmaqarasını yazmışdıq. − Hə, − deyib o, mənim dediyimi xatirələrə dalmış halda təsdiq etdi. – Amma mən bunlar arasında əlaqə görmürəm. Həmin qaralamada mən Adroqeyə qədər aparan qatara bilet götürür və “Las Delisyas” mehmanxanasında ən axırda olan on doqquz nömrəli otağa qalxırdım. Orada da həyatımla vidalaşırdım. − Elə ona görə də burdayam, − mən dedim. − Burada? Biz elə həmişə burdayıq da. Burada mən yuxumda səni Mannudakı otağımızda görürəm. Mən anamıza məxsus olan otaqda gəzişirəm. − Anamıza məxsus olan otaqda, − anlamağa çalışmadan təkrar etdim. – Mənsə səni içəri həyətin üstündə quraşdırılmış on doqquzuncu otaqda görürəm. − Kim kimin yuxusuna girir? Mən bilirəm ki, sən mənim yuxuma girirsən, lakin özümün sənin yuxuna girib-girməməyimdən xəbərsizəm. Adroqedəki mehmanxananı çoxdan söküblər, ya iyirmi, ya otuz il bundan qabaq. − Yuxunu görən mənəm, − meydan oxuyarcasına dedim. − Sən təsəvvür etmirsən, nə qədər vacibdir ki, aydınlaşdıraq – bir nəfər yuxu görür, yoxsa iki nəfər bir-birinin yuxusuna girib. − Mən Borxesəm və sənin adını sakinlərin adları sırasında görüb bu otağa qalxmışam. − Borxes mənəm və mən özümü Mannu küçəsindəki evdə öldürmüşəm, − bir az susduqdan sonra o dedi. – Gəl yoxlayaq. Bizim həyatımızdakı ən dəhşətli hadisə hansıdır? Mən ona sarı əyildim və biz eyni anda danışmağa başladıq. Mən bilirdim ki, ikimiz də yalan danışırıq. Qocalmış sifətdə yüngül bir gülümsəmə sezildi. Mən hiss edirdim ki, onun üzündəki gülüş mənimkinin zəif əksidir.
Yüklə 1,16 Mb. Dostları ilə paylaş:
|