Azərbaycan respublikasinin qanunu
Yüklə 1,16 Mb. Pdf görüntüsü
|
47 www.kitabxana.net –
Milli Virtual Kitabxananın e-nəşri. 2011
www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxananın e-nəşri. 2011 Sonra röyalarım tədricən dəyişməyə başladı. Mən yuxuda De Kuinsidən fərqli olaraq əsrarəngiz dəhşətlər, ya onun müəllimi Jan Pol kimi ibrətli alleqorik səhnələr görmürdüm, yox, mən gecələr tanış olmayan üzlər və evlər görürdüm. İlk tanıya bildiyim adam Çapmen oldu. Sonra Ben Consonu və onun qonşusunu gördüm. İkincinin bioqrafiyalarda adı yoxsa da, yəqin Şekspir bu adamı hər gün görürmüş. Ensiklopediya sahibi olmaq heç də o demək deyil ki, guya onun hər sətri, hər bölməsi, səhifə və şəkillərinə də bələdsən. Sadəcə məqam gəldimi, bunların hər birini tanıya bilirsən. Və əgər bu, konkret, xeyli də sadə, üstəlik əlifba sırası ilə düzülmüş məqalələr qismində bir materiya üçün keçərlidirsə, bu dərəcədə mücərrəd və ələdüşməz, dəyişkən və rəngarəng materiya - çoxdan dünyasını dəyişmiş bir adamın möcüzə yaddaşına münasibətdə niyə gərək başqa cür olaydı... Heç kəs həyatını bütün dolğunluğuyla bir ana sığdırmaq iqtidarında deyil. Bu istedad nə mənə az-çox tanış Şekspirdə, nə də onun sadə xələflərindən biri olan mənim özümdə var. İnsan yaddaşı yaşanmışların sadəcə üst-üstə qalanması deyil, bir xaosdur, böyük imkanlar gizləyir. yanılmıramsa, Avqustin, yaddaşın göyləri və yeraltı gizlənclərindən söz açır. İkinci metafora dəqiqdir, dümdürüstdür. Mən məhz bu qata varmışdım. Hər birimiz kimi, Şekspirin də yaddaşında qəsdən unutduğu qaranlıq məqamlar var, həm də az deyil. Bir qədər sarsılsam da, yadıma gəlirdi, necə Ben Conson latın və yunan hekzametrlərində şer deyir və fəhm, o misilsiz Şekspir fəhmi ki, elə hey qısa və uzun hecaları dəyişik salır, bununla həmkarlarını əyləndirirdi. Sevinc və qüssəni daddım mən. Hər birimizin asılı olduğu uzun və səbrli tənhalıq altdan-altdan mənə möcüzəni daha kəskin duymağı öyrətdi. Cəmi bir ay sonra yaddaşın vəcdindən qanad taxmağımın nəticəsiydi; görünməmiş səadət!- düz bir həftə özümü az qala Şekspir sandım. Onun misraları hər dəfə yeni, gözlənilməz tərəflərdən açılırdı. Mən başa düşdüm ki, ay Şekspir üçün ay olmazdan əvvəl, ilahə Dianadır. Və Dianadan da çox, bir qədər qaranlıq, heç cür ağla gəlməyən "moon" sözüdür. Məni daha bir kəşf gözləyirdi. Aşkarca görünən Şekspir xətaları, o "absense dans I` infine" halları ki, Hüqonu vəcdə gətirirdi, heç də təsadüf deyilmiş. Şekspir xətaları düzəltmir, əksinə, yeri gəldikcə artırırdı - ona görə ki, səhnə üçün nəzərdə tutulmuş nitq gərək azad ola, həddən-ziyadə cilalı, süni (Nicht allzu glatt und dekunstelt) səslənməyəydi. Bundan ötəriydi ki, metaforaları lay-lay, üst-üstə döşəyirdi. my way of life Is fall'n into the sear, the yellow leaf. (Öz zamanımda yaşadım mən, öz ömrümü yaşadım, payızı, xəzanı gördüm - "Maqbet", V, 3) 48 www.kitabxana.net –
Milli Virtual Kitabxananın e-nəşri. 2011
www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxananın e-nəşri. 2011 Günlərin birində yaddaşın gizlədiyi günaha çıxdım. Onu müəyyən etməyə çalışmadım; bu bilmərrə Şekspirin işiydi. Bircə onu deyim ki, günahın pozğunluğa heç bir aidiyyatı yoxdu. Mən anladım ki, insan qəlbinin üç başarıya - yaddaş, ağıl və iradəyə ayrılması sxolastların uydurması deyilmiş. Şekspir yaddaşı yalnız bir şeyi edə bilərdi. Onun həyat şərt-şəraitini mənə aça bilərdi. Amma şairin təkrarsızlığı, əlbəttə, bunda yox, başlıcası bu kövrək materialı şerə çevirmək bacarığındaydı. Sadəlövhlük edib Torp kimi mən də bioqrafiya yazmağa başladım. Amma tezliklə inandım ki, bu janr yazıçı bacarığı istəyir. O da ki, məndə yoxdu. Təhkiyə etmək bacarmırdım. Öz tarixçəmi belə. Halbuki bu, Şekspirinkinə nisbətdə daha qəribə idi. Həm də bu kitab lazımsız ola bilərdi. Özlüyündə hər kəs bilir ki, bəxt və tale əcaib və müdhiş nə varsa, Şekspirə bol-bol, bəs qədər bəxş eləmişdi. O, bütün bundan elə süjetlər, qəhrəmanlar yapa bilmişdi ki, burda həyat - onu düşünmüş, ağsaçlı Allah bəndəsinin öz canında olandan qat-qat çoxdu. O adamın ki, nəsillərin yaddaşına sözün musiqisini həkk eləmiş şeirlərin müəllifidir. Elə isə hər şeyi dolaşdırmaq, qurulu sarayın altına təzədən lağım atmaq - Maqbet tufanı, gurultu və qəzəbini adi sənədli bioqrafiya, ya realist roman hüdudlarına sığışdırmaq nəyə gərək idi? Məlumdur ki, bizim Almaniyada Höte rəsmi kult mənbəyidir. Amma Şekspir kultu ürəyimizə daha yaxındır, ona bir qədər nostalji də qatırıq. (İngilislərdən hədsiz qədər uzaq olan Şekspir İngiltərədə rəsmi kult mənbəyidir; amma burda əsas kitab, əlbəttə ki, Bibliyadır). Əgər ilk zamanlarda Şekspirin taleyi mənim hədsiz sevinc-səadətim idisə, sonrakı mərhələ zülm və dəhşət mücəssəmi oldu. Əvvəlcə hər kəsin yaddaşı öz axarında axırdı. Zaman keçdikcə qüdrətli Şekspir nəhri mənim balaca arxımı basıb- keçdi. Mən dəhşət içində anladım ki, öz dilimi unuduram. Şəxsiyyətin mayası - onun yaddaşıdır və mən ağlımdan yana, təşviş duymağa başladım. Dostlarım əvvəlki kimi gəlib- gedir və mən mat qalırdım; heç birisi də fərqinə varmırdı, necə mən cəhənnəm əzabı çəkirəm. yavaş-yavaş ən adi şeyləri (die alltagliche Umwelt) başa düşə bilmirdim. Bir səhər dəmir, taxta və şüşədən ibarət iri bir nəhəngin qarşısında özümü itirdim. Fit və qışqırıq qulaqlarımı batırdı. yalnız bir an, mənə sonsuz görünən an keçdikdən sonra Bremen vağzalının parovoz və vaqonlarını tanıya bildim. Bizim hər birimiz illərlə yığdığımız yaddaş yükünü çəkməli oluruq. Mən ikisini çəkirdim (Hərdən də birləşirdilər): öz yaddaşım və digər, mənə əlçatmaz olanı. Spinoza yazıb ki, həyatda hər şey özü olaraq qalmaq istəyir. Daş - daş olaraq, pələng - pələng kimi. Mən təzədən German Zörgel olmaq istəyirdim. Azadlığımı qaytarmaq fikrinə nə zaman düşdüyümü dəqiq xatırlamıram. Ən sadə üsul seçmişdim. Ağlıma gələn telefon nömrəsini yığır, dəstəyi qadınlar və uşaqlar qaldırırsa, vaz keçirdim - incitməmək qərarlıydım. Həhayət ki, açıq- aşkar savadlı olduğu görünən kişi səsinə düşə bildim. Mən dedim:
Yüklə 1,16 Mb. Dostları ilə paylaş:
|