Azərbaycan respublġkasi təHSĠl nazġRLĠYĠ azərbaycan döVLƏT ĠQTĠsad unġversġtetġ magġstratura məRKƏZĠ
Yüklə 0,95 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cədvəl 2.2.1. Ġqtisadiyyata yönəldilən investisiyalar (mln.manat)* 2000 2005 2010
- Cədvəl 2.2.2. Ġnvestisiyanın ÜDM-da payı* ĠLLƏR ÜDM həcmi mln.ma- nat
37
Alınmış avadanlıq müəssisənin balansında göstərilir və
ona amortizasiya hesablanır Avadanlıq balansa daxil edilmir, amortizasiya hesablanılmır və ondan vergi tutulmur. Kreditə görə haqq müəssisənin öz xüsusi vəsaitindən verilir, ona görə də müəssisə gəlir əldə etməlidir və həmin gəlirə görə vergi hesablanır. Lizinqə görə ödəmələr maya dəyərinə daxil edilmir, bu isə vergi ödənilən bazanın azalmasına səbəb olur və istehsalın inkişafını stimullaşdırır.
Maliyyə bazarında qiymətli kağızların satışından əldə edilən gəlirlər bir başa investisiyaların maliyyələşdirilməsi üçün istifadə edilir. Maliyyə bazarı müvəqqəti sərbəst pul vəsaitlərinin istehsal əhəmiyyətli investisiyalar üçün istifadə etməyə investorlara imkan yaradır. Müasir dövrdə qiymətli kağızlar iri investisiyaların həyata keçirilməsi üçün vəsaitlərin səfərbərliyə alınmasına şərait yaradır. Müəssisənin investisiya proqramlarının xarici maliyyələşmə metodunu qiymətli kağızların emissiyası təşkil edir. Qiymətli kağız, qonun sahibinə əmlak və ya pulda olan pay hüqüqünu verir. Qiymətli kağız dividend şəklində sahibinə gəlir gətirir. Qiymətli kağızlara səhmlər, istiqrazlar, sadə və köçürmə vekselləri, depozit sertifikatları və s. daxildir. Bazar münasibətləri şəraitində investorun borc alınmış maliyyə resursları da birbaşa investisyaların maliyyələşməsində iştirak edir. Məsələn, bank və büdcə kreditləri. Hal-hazırda investorlar tez səmərə verən sahibkarlıq fəaliyyəti sferasına kerdit cəlb edirlər. Müəssisələrdə kapital qoyuluşu üçün bank krediti aşağıdakı xərclərə verilə bilər:
- yeni tikinti, genişlənmə, rekonstruksiya; - maşın və avadanlıq alınmasına; - müştərək müəssisələrin təşkilinə. Bazar münasibətləri şəraitində investisiyanın yeni metodlarından birin lizinq təşkil edir.
maliyyələşmə mənbələrində xüsusi kapitalının payının azalmasına şərait yaradır. 38
Lizinq – istehsal xarakterli maşın, avadanlıq, nəqliyyat vasitələri, qurğu və s. uzun müddətə icarəyə verilməsini (investisiya forması) ifadə edir. Hal-hazırda ölkə iqtisadiyyatında davamlı artım və yüksəliş meyli özünü aydın göstərməkdədir. Belə ki, iqtisadiyyatın müxtəlif sahələrində yeni müəssisələrin və iş yerlərinin açılması, regionların inkişaf səviyyəsində fərqlərin aradan qaldırılması məqsədi ilə həyata keçirilən tədbirlər Azərbaycan Respublikasının dünya miqyasında imicinin artmasına səbəb olmuşdur. Ölkə iqtisadiyyatının normal inkişafı investisyasız mümkün deyil. Belə ki, investisiya geniş təkrar istehsalın həyata keçirilməsi, elmi-texniki tərəqqinin sürətlənməsi, məhsulun keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması və s. məqsədlər üçün əsasdır. İnvestisiya iqtisadiyyatın inkişafını təmin edir. İqtisadiyyatın istehsal gücünün yüksəlməsi və istehsala yeni texnologiyaların tətbiqi ancaq investisiya qoyuluşu yolu ilə baş verir. İnvestisiya, istehsalın genişləndirilməsi, əsas fondların geniş təkrar istehsalı, istehsalın texniki səviyyəsinin yüksəldilməsi, yeni tikintilər, fəaliyyətdə olan müəssisələrin genişləndirilməsi və s. buk imi tədbirlərin həyata keçirilməsi üçün zəruridir. İnvestisiyanın həcmi, onun ümumi daxili məhsulda xüsusi çəkisi və investisiyanın ümumi həcmində birbaşa (real) investisiyanın həcmi və s. göstəricilər iqtisadiyyatda investisiya fəaliyyətinin vəziyyətini xarakterizə edir.
Ġqtisadiyyata yönəldilən investisiyalar (mln.manat)*
2005 2010 2014 İnvestisiya qoyuluşları bütün mənbələr üzrə 1289,8 6733,4 14118,9 21890,6
O cümlədən
Xarici investisiyalar 829,5 4628,5
6619,7 9175,6
Daxili investisiyalar 460,3
2104,9 7499,2
12715 * Azərbaycanın statistik göstəriciləri. 2015. 39
Cədvəl məlumatlarından göründüyü kimi, iqtisadiyyata yönəldilən investisiya qoyuluşlarının həcmi ildən-ilə artır. Belə ki, 2000-ci illə müqayisədə 2014-cü ildə investisiyanın həcmi 20600,8 mln.manat artaraq 21890,6 mln.manatı təşkil etmişdir. Cədvəl məlumatları eyni zamanda investisiya qoyuluşlarının bütün maliyyələşmə mənbələrini (daxili və xarici) xarakterizə edir. Belə ki, 2000-ci ildə xarici mənbələrin ümumi məbləğdə xüsusi çəkisi 64,3%, lakin daxili mənbələr isə 35,7 faizi təşkil etdiyi halda, bu rəqəm 2014-cü ildə xarici investisiyalar üzrə 41,9 faiz, daxili investisiyalar üzrə isə 58,1 faizi təşkil etmişdir ki, belə vəziyyəti də qənaətbəxş hesab etmək olar.
Cədvəl 2.2.2. Ġnvestisiyanın ÜDM-da payı* ĠLLƏR ÜDM həcmi mln.ma- nat Ġnvestisiya Həcmi mln.manat ÜDM-da payı (faizlə) 2000
4718,1 1289,8
27,3 2005
12522,5 6733,4
53,7 2010
41574 14118,9
33,9 2014
58977,8 21890,6
37,1 * Azərbaycanın statistik göstəriciləri. 2015 Yuxarıdakı cədvəl məlumatları Azərbaycan iqtisadiyyatında 2000-ci illə 2014-cü illər arasında ümumi daxili məhsulun və həm də iqtisadiyyata qoyulan investisiyaların həcminin artdığını xarakterizə edir. Belə ki, 2000-ci illə müqayisədə 2014-cü ildə ümumi daxili məhsul 12,5 dəfə, investisiyanın həcmi isə 17 dəfə artmışdır. Buna uyğun olaraq ümumi daxili məhsulun həcmində investisiyanın payı da 2000-ci ildə 27,3%, 2005-ci ildə 53,7 faiz olmuşdur ki, bunu qənaətbəxş hesab etmək olar. Lakin 2005-ci ildən sonrakı illərdə isə ÜDM-da investisiyanın həcmi azalmış, yəni 2010-cu ildə 33,9 faiz olmuş, 2014-cü ildə isə 2010-cu illə müqaüisədə az da olsa bu rəqəm artmış, yəni 37,1 faizi təşkil etmişdir. Yüklə 0,95 Mb. Dostları ilə paylaş:
|