Azərbaycan respublġkasi təHSĠl nazġRLĠYĠ azərbaycan döVLƏT ĠQTĠsad unġversġtetġ magġstratura məRKƏZĠ

 

34 

- sair. 

Müəssisənin xüsusi vəsaitinin özünü də iki yerə ayırmaq olar: 

1.

 

Müəssisənin əsas iş fəaliyyətindən əldə edilən vəsaitlər (mənfəət); 

2.

 

Təsərrüfat üsulu ilə aparılan işlərdən əldə edilən gəlirlər. 

İnvestorun  xüsusi  maliyyə  resurslarına  mənfəət,  amortiz-asiya  ayırmaları, 

fiziki  və  hüquqi  şəxslərin  yığımları  və  s.  daxildir.  Birbaşa  investisiyaların 

maliyyələşməsinə  yönəldilən  xüsusi  vəsaitlər  içərisində  amortizasiya  ayırmaları 

böyük xüsusi çəkini təşkil edir. Müəssisənin xüsusi vəsaitlərində mənfəət birbaşa 

investisiyanın  maliyyələşməsinin  vacib  mənbəyidir.  Ancaq  mənfəət  müəssisənin 

fəaliyyətinin nəticələrini onun inkişaf imkanları ilə əlaqələndirir. 

 

Müəssisələrdə investisiyanın maliyyələşmə mənbələri 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Birbaşa  investisiyaya  yönəldilən  mənfəət  hər  il  müəssisədə  biznes-planda 

nəzərdə  tutulur.  Müəssisədə  birbaşa  investisiyalara  təsərrüfat  üsulu  ilə  aparılan 

işlər nəticəsində əldə edilən aşağıdakı vəsaitlər də daxildir: 

- daxili resursların səfərbərliyə alınması; 

- təsərrüfat üsulu ilə aparılan əsaslı tikintidə mənfəət; 

- tikinti-quraşdırma işlərinin maya dəyərinin aşağı salınmasından qənaət; 

- avadanlığın qiymətinin aşağı salınmasından qənaət. 

Birbaşa investiyanın maliyyələşmə mənbələri 

Mənfəət 

Amortizasi

ya 

Borc 

vəsaitləri 

Cəlb olun-

muş vəsait-

lər 

Yenidən 

bölüşdürmə 

yolu ilə ve-

rilən vəsait 

Büdcə 

vəsaitləri 

Xarici in-

vestorların 

vəsaitləri 

Büdcədən 

kənar fond-

ların vəsait-

ləri 

---

 

35 

Birbaşa  investisyaiların  maliyyələşməsinə  yönəldilən  xüsusi  vəsaitlər 

içərisində  amortizasiya  ayırmaları  böyük  xüsusi  çəkini  təşkil  edir.  Müəssisənin 

xüsusi vəsaitlərində mənfəət birbaşa investisiyanın maliyyələşməsinin onun inkişaf 

imkanları ilə əlaqələndirir. 

Birbaşa  investisiyaya  yönəldilən  mənfəət  hər  il  müəssisədə  biznes-planda 

nəzərdə  tutulur.  Müəssisədə  birbaşa  investisiyalara  təsərrüfat  üsulu  ilə  aparılan 

işlər nəticəsində əldə edilən aşağıdakı vəsaitlər də daxildir: 

- daxili resursların səfərbərliyə alınması; 

- təsərrüfat üsulu ilə aparılan əsaslı tikintidə mənfəət; 

- tikinti-quraşdırma işlərinin maya dəyərinin aşağı salınmasından qənaət; 

- avadanlığın qiymətinin aşağı salınmasından qənaət. 

Birbaşa  investisiyaların  maliyyələşməsində  cəlb  olunmuş  vəsaitlər  də  iştirak 

edir. Həmin vəsaitlərə maliyyə bazarında səfərbərliyə alınan vəsaitlər daxildir. 

Müəssisənin investisiya büdcəsi 

 

№ 

Göstəricilər 

Məbləğ 

(min manat) 

I 

Planlaşdırılan kapital qoyuluşu. Cəmi 

78048 

 

O dümlədən kapital xərcləri: 

a) tikinti-quraşdırma işlərinə 

b)avadanlıq alınması 

v) sair 

 

57600 

17280 

3168 

II 

Maliyyələşmə mənbələri 

1.Xüsusi və s. cəmi 

 

63474 

 

O cümlədən: 

a)xalis mənfəət 

b) amortizasiya ayırmaları 

v) sair xüsusi vəsaitlər 

 

39456 

22290 

1728 

 

2.  Tikintidə  pay  iştirakından  səfərbərliyə  alınan 

vəsaitlər 

2880 

 

3. Büdcə vəsaitləri 

- 

 

4. Cəmi 1-3 

66354 

 

5. Artıq (+, kəsr (-) (66354-78048) 

-11694 

 

6. Cəlb olunmuş vəsaitlər 

10000 

 

7.  Borc  alınan  vəsait  (uzun  müddətli  kredit  və  ya 

korporativ istiqrazların emissiyasından gəlirlər) 

1644 

 

---

 

36 

Birbaşa  investisiyaların  maliyyələşməsində  cəlb  olunmuş  vəsaitlər  də  iştirak 

edir.  Həmin  vəsaitlərə  maliyyə  bazarında  səfərbərliyə  alınan  vəsaitlər  daxildir. 

Maliyyə  abazırnda  qiymətli  kağızların  satışından  əldə  edilən  gəlirlər  birbaşa 

investisiyaların maliyyələşdirilməsi üçün istifadə edilir. Maliyyə bazarı müvəqqəti 

sərbəst  pul  vəsaitlərinin  istehsal  əhəmiyyətli  investisiyalar  üçün  istifadə  etməyə 

investorlara imkan yaradır. 

Qiymətli  kağız,  onun  sahibinə  əmlak  və  ya  pulda  olan  pay  hüququnu  verir. 

Qiymətli kağız dividend şəklində sahibinə gəlir gətirir. Qiymətli kağızlara səhmlər, 

istiqrazlar, sadə və köçürmə vekselləri, depozit sertiyikatları və s. daxildir. 

Müəssisələrdə  kapital  qoyuluşu  üçün  bank  krediti  aşağıdakı  xərclərə  verilə 

bilər: 

- yeni tikinti, genişlənmə, rekonstruksiya; 

- maşın və avadanlıq alınmasına; 

- müştərək müəssisələrin təşkilinə; 

Bazar münasibətləri şəraitində investisiyanın yeni metodlarından birini  lizinq 

təşkil edir. 

Lizinq  –  sahibkarlıq  fəaliyyətinin  bir  növüdür.  Lizinq  –  investisyanın 

maliyyələşmə mənbələrində xüsusi kapitalının payının azalmasına şərait yaradır. 

Lizinq  –  istehsal  xarakterli  maşın, avdanlıq,  nəqliyyat  vasitələri,  qurğu  və  s. 

uzun müddətə icarəyə verilməsini (investisiya forması) ifadə edir. 

 

Kredit və lizinq mexanizminin xüsusiyyətləri 

Kredit 

Lizinq 

Maliyyə  vəsaitləri  hər  hansı  bir 

sahibkarlıq fəaliyyətinə yönəldilir 

Maliyyə  resursları  istehsal  fəaliyyətinin 

aktivləşdirilməsinə, 

əsas 

etibarilə 

modernləşdirilməsinə yönəldilir 

İstifadə 

prosesində 

vəsaitlərdən 

məqsədli  xərclənməsi  üzərində  nəzarət. 

Nəzarətin  əməl  alətlərinin  olmaması 

nəticəsində çətinləşir. 

Lizinq  konkret  avadanlığa  verildiyinə 

görə 

vəsaitdən 

səmərəli 

istifadə 

üzərində nəzarətə təminat verilir. 

Kreditin  geri  qaytarılmasına  və  faizin 

ödənilməsinə 100 faizi təminat olunur 

Lizinqə  verilən  avdanlığın  səviyyəsi 

qədər  təminatın  həcmi  azaldılır  və 

ondan vergi tutulmur 

---