Azərbaycan və Avropa Birliyi: Siyasi Dilemma
Yüklə 219,46 Kb. Pdf görüntüsü
|
ilə müvafiq olaraq iki il və iki il yarım həbs cəzasına məhkum edilmiş, onlara hücum edən şəxslər isə azadlıqda qalmışdılar. İlin sonunda isə həbsdə olan “Gündəlik Azərbaycan” və “Realnıy Azerbaydjan” qəzetlərinin baş redaktoru Eynulla Fətullayevə qarşı narkotik təxribatı həyata keçirilib.
17 dekabr 2009-cu ildə Avropa Parlamenti Azərbaycanda ifadə azadlığının durumu ilə bağlı RCB7- 0266/2009 saylı sərt qətnamə qəbul edib. Azərbaycanda media azadlığı ilə bağlı durumun pisləşdiyini qeyd edən qətnamə müxalif jurnalistlərin müxtəlif cinayət ittihamları əsasında həbsini və azadlıqdan məhrum olunmasını qınayıb. Qətnamə Azərbaycan hökumətini həbs olunmuş jurnalistləri dərhal azadlığa buraxmağa çağırıb.
həbs etməyə davam edib. 2013-cü ilin sentyabr ayında Azərbaycanda həbsdə olan jurnalistlərin sayı səkkiz olmuşdur: azadxeber.net saytının baş redaktoru Nicat Əliyev, xeber44.com saytının redaktoru Araz Quliyev, müstəqil jurnalist Fuad Hüseynov, “Tolışi Sədo” qəzetinin baş redaktoru Hilal Məmmədov, müstəqil jurnalist Fərəməz Novruzoğlu, “Yeni Müsavat” qəzetinin müxbiri Tofiq Yaqublu və “Xural” qəzetinin baş redaktoru Əvəz Zeynallı. Jurnalistlərin həbsində məqsəd azsaylı tənqidi və müstəqil media nümayəndələrini susdurmaq, digər jurnalistlərə çəkindirici təsir göstərmək və ölkədə geniş yayılmış özünü-senzura mühiti formalaşdırmaqdır.
Bundan başqa, Avropa Parlamenti deputatları prezidentin 2005-ci il mart tarixli, hər bir jurnalistin hüquqlarının qorunduğunu iddia etdiyi və dövlətin onların hüquqlarını müdafiə etməyə borclu olduğunu bildirdiyi bəyanatını bir daha xatırladır. Qətnamə media təmsilçilərinin təhlükəsizliyinin təcili şəkildə yaxşılaşdırılmalı olduğunu vurğulayaraq, Azərbaycan hökumətini jurnalistlərin təqibi və onlara qarşı zorakılıq hallarının polis tərəfindən araşdırılmaması problemini aradan qaldırmağa çağırır.
Əslində isə jurnalistlərin hüquqları hüquq-mühafizə orqanları tərəfindən qorunmayıb. Jurnalistlərə qarşı təzyiqlər, fiziki hücumlar və onların hüquqlarının digər şəkildə pozulması faktları ciddi araşdırılmayıb. Jurnalistlər tərəfindən qaldırılan məhkəmə iddiaları təmin olunmayıb. İctimai nümayişlərin işıqlandırılması zamanı jurnalistlərə qarşı polis tərəfindən baş vermiş zorakılıq halları ilə bağlı foto- video sübutların 49 mövcud olmasına baxmayaraq, 2 iyul 2013-cü il tarixində, Milli Polis Günündə polis əməkdaşlarını təbrik edən nitqində prezident İlham Əliyev heç bir polis əməkdaşının cəzalandırılmayacağını bəyan edib 50 . Üstəlik, prezidentin Elmar Hüseynovun qatillərinin 40 gün içində tapılacağı ilə bağlı verdiyi vədə baxmayaraq, ötən səkkiz ildə heç kim məsuliyyətə cəlb olunmayıb.
Avropa Birliyinin bu çağırışından üç il yarım keçsə də, jurnalistlərə qarşı törədilən cinayətlər hələ də ətraflı araşdırılmır, istintaq yarımçıq saxlanılır və tamamlanmır. Jurnalistlərin hədə-qorxu dolu elektron məktublar, mesajlar və telefon zəngləri almasından tutmuş fiziki hücumlara məruz qalmasına qədər bütün şikayətləri hüquq-mühafizə orqanları tərəfindən lazımınca araşdırılmır. Bir sözlə, jurnalistlərin təhlükəsizliyi yetərincə təmin olunmur. Diffamasiyaya görə cinayət məsuliyyəti hələ də qalmaqdadır. Diffamasiyanı dekriminallaşdırmaq əvəzinə hökumət təhqir və böhtana görə nəzərdə tutulan cinayət məsuliyyətinin internetdə yayılan məzmuna da şamil olunması ilə bağlı qanunvericilik dəyişikliyi edib.
49 Polis zabiti jurnalist Rasim Əliyevə hücum edir, Foto/RATİ, http://on.fb.me/17Kx1o4
50 İlham Əliyev: Polis cəzalandırılmayacaq, 2 iyul 2013-cü il, www.contact.az http://bit.ly/17il8ss
Qətnamə Azərbaycan hökumətini vətəndaşların dinc demokratik tədbirlərinə və bu tədbirlərin müstəqil və hökumətin müdaxiləsi olmadan həyata keçirilməsinə şərait yaratmağa və media təmsilçilərinin məruz qaldığı silsilə zorakılıqlardan sonra jurnalistləri müdafiə etməyə çağırıb.
əlverişli şərait yaratmayıb, əksinə, onların fəaliyyətlərinə maneçilik törədib. Azad Fikir Universitetinin bağlanması, 51 Lənkəran şəhərində keçirilən insan hüquqları haqqında sənədli film festivalının dayandırılması 52 və Azərbaycan İnsan Hüquqları Evinin təşkil etdiyi insan hüquqlarına həsr olunmuş foto sərginin məcburi qapadılması 53 buna bariz nümunədir. Nəhayət, qətnamə BBC, Azadlıq Radiosu və Amerikanın Səsi radiolarını “Azərbaycanda cəmiyyət üçün əhəmiyyətli olan məlumatların obyektiv və mühüm mənbələri” adlandıraraq, hökuməti bu radioların FM tezliklərində yayımlanma lisenziyalarını bərpa etməyə çağırıb. İcrası haqqında məlumat: Bu radioların heç birinin FM tezliklərində yayım lisenziyası bərpa olunmayıb, çünki hökumət vətəndaşların alternativ və qərəzsiz xəbərlə təmin olunmasını istəmir. Ölkənin yayım mediası və media fəaliyyətini tənzimləyən qurumu (MTRŞ) üzərində sıx nəzarət həyata keçirən hökumət yayımçıların əksərinin özünə yaxın şəxslər tərəfindən idarə olunduğu yayım mediası sektorunda kimlərin fəaliyyət göstərməsinə özü qərar verir.
Avropa Parlamentinin Azərbaycanla bağlı Qətnaməsi: İlqar Məmmədovun işi – 2013-cü ilin iyunu Hüquq müdafiəçisi və müxalifət lideri İlqar Məmmədova qarşı açılmış və Qərb dövlətlərinin ciddi reaksiyasına səbəb olan cinayət işi Azərbaycanın beynəlxalq öhdəliklərinin yerinə yetirilməsində Əliyev rejiminin ciddi nöqsanlara yol verdiyini nəzərə çarpdırıb.
11 iyun 2013-cü il tarixində qəbul olunmuş B7-0297/2013 54 saylı qətnaməsində Avropa Parlamenti hüquq müdafiəçilərinin, yerli və beynəlxalq QHT-lərin siyasətçilərə, fəallara və jurnalistlərə qarşı saxta ittihamların irəli sürüldüyü xəbərlərindən ciddi narahatlığını ifadə edib. Qətnamə müxalif partiya liderlərinin, üzvlərinin, fəalların, jurnalistlərin və bloggerlərin yalnız və yalnız “öz fikirlərini ifadə etdiklərinə və beynəlxalq standartlara uyğun olaraq fundamental hüquq və azadlıqlarını həyata keçirdiklərinə görə” təhdid olunmasını, həbsini və azadlıqdan məhrum olunmasını pisləyir. İcrası haqqında məlumat: Beynəlxalq ictimaiyyətin dəfələrlə etdiyi çağırışlara baxmayaraq, hakimiyyət öz mövqeyini dəyişmək, həbsdə olan tənqidçi jurnalistləri və fəalları azad etmək, onlara qarşı tolerant davranmaq və saxta ittihamlardan istifadəyə son qoymaq istəyi sərgiləmir. Qətnamə birmənalı şəkildə Azərbaycan hökumətini mətbuat və media azadlığının həm onlayn, həm də oflayn formalarına hörmət etməyə və ifadə azadlığını təmin etməyə çağırır.
İcrası haqqında məlumat: Hakimiyyət və mərkəzi hökumətə tabe olan bütün dövlət məmurları mətbuat və media azadlığına hörmət etməli, öz nitqlərində jurnalistləri və media qurumlarını hədəfə almaqdan və onları diffamasiya iddiası ilə
51 Siyasi müşavir Kristofer Robinson tərəfindən Daimi Şuraya təqdim olunmuş “Azərbaycanda Azad Fikir Universitetinin bağlanması barədə” bəyanat, Vyana, 18 aprel 2013-cü il, www.contact.az http://bit.ly/Hi4D3n
52
www.contact.az http://bit.ly/19GB2Ky
53
54 Avropa Parlamentinin Azərbaycanla bağlı Qətnaməsi: İlqar Məmmədovun işi, http://bit.ly/14TDQ2M
məhkəməyə verməkdən çəkinməlidir. Onlar mətbuatla və media təmsilçiləri ilə əməkdaşlıq etməli, onları istədikləri məlumatlarla təmin edərək dövlətin informasiya şəffaflığını daha da yaxşılaşdırmaqda onlara yardım göstərməlidir. Lakin bunun əksinə olaraq, fövqəladə hallar naziri, daxili işlər naziri, nəqliyyat nazirinin oğlu, Bakı Metropoliteninin rəhbəri və hakimiyyətə yaxın olan digər şəxslər Azadlıq və Yeni Müsavat qəzetlərini məhkəməyə verərək onlardan yüksək məbləğdə maddi təzminat tələb etmiş və onların iddiaları məhkəmələr tərəfindən qismən təmin olunmuşdur. Məhkəmə tərəfindən üzərinə qoyulmuş böyük məbləğli cərimələr nəticəsində Azadlıq qəzeti ciddi maliyyə problemləri ilə üzləşib. Qəzetin nəşriyyat evinə olan böyük məbləğdə borcu onun nəşri üçün problem yaratmaqda davam edir.
Qətnamə Azərbaycan hökumətini diffamasiya sahəsində islahat həyata keçirməyə və diffamasiyaya görə cəzanın həbs deyil mütənasib cərimə olmasını təmin etməyə çağırır.
diffamasiyaya görə cinayət məsuliyyətin ləğvi üçün etdiyi çoxsaylı çağırışlara baxmayaraq, Azərbaycanda diffamasiyaya görə cinayət məsuliyyəti qalmaqdadır. Azərbaycan hakimiyyəti diffamasiyaya görə nəzərdə tutulan ağır cinayət cəzalarını mütənasib məbləğdə cərimə ilə əvəzləyən diffamasiya qanununun qəbulunu sürətləndirməlidir. Bu il Azərbaycan parlamenti internetdə diffamasiyaya görə cinayət məsuliyyəti nəzərdə tutan qanunvericilik dəyişikliyi edib ki, bu da internetdə ifadə azadlığına öz çəkindirici təsirini göstərməyə başlayıb. 55 Yeni müddəalardan artıq bir məhkəmə işində istifadə olunub. 56 Vətəndaş Mikayıl Talıbov avqustda yerli məhkəmələrdən biri tərəfindən bir il islah işi cəzasına məhkum olunub, bu bir il ərzində hər ay onun maaşının 20%-inin dövlət büdcəsinə ödənilməsi barədə məhkəmə qərarı çıxarılıb. Talıbova qarşı qaldırılmış iddiaya səbəb onun 26 mart 2013-cü il tarixində yaratdığı və keçmiş əməkdaşı olduğu bankı “Haqsız bank” adlandırdığı Facebook səhifəsində paylaşdığı fikirlər olub. Nəhayət, qətnamə Azərbaycan hökumətini Azərbaycan əhalisinin sərbəst toplaşmaq hüququna hörmət etməyə çağırır.
meydanlarında aksiya keçirmək imkanlarından məhrumdurlar. Şəhərin mərkəzində bunun üçün münasib olan kifayət qədər məkanın olmasına baxmayaraq, onlara aksiya keçirmək üçün yalnız uzaq məkanlar təklif edilir. Bundan başqa, hökumət aksiyalar zamanı vətəndaşlara qarşı aşırı gücdən istifadə edir ki, bu da aradan qaldırılmalıdır. Sərbəst toplaşmaq hüququ təmin olunmalıdır.
55 Azərbaycanda diffamasiyaya görə cinayət məsuliyyəti internetdə yayılan fikirlərə şamil olunur, ABŞ Jurnalistləri Müdafiə Komitəsi, Nyu-York, 14 may 2013-cü il, http://bit.ly/17QVgPv
56
http://bit.ly/17QVgPv
Nəticə Azərbaycanda istənilən Şərqi Avropa ölkəsindən daha çox siyasi məhbusun olmasına baxmayaraq, Avropa Birliyi onların azad olunmasına və insan hüquqları sahəsində islahatların həyata keçirilməsinə nail olmayıb. Avropa Birliyi ilə Azərbaycan arasındakı əməkdaşlığa paralel olaraq hökumət tənqidçilərinin və siyasi opponentlərin susdurulması məqsədi ilə fəalların, hüquq müdafiəçilərinin, tənqidçi jurnalistlərin və vətəndaş cəmiyyəti fəallarının təqibi, təhdidi, həbsi və azadlıqdan məhrum olunması davam edib. AB həm Əliyev rejimi, həm də Azərbaycan müxalifəti tərəfindən sakit, lakin etibarlı siyasi subyekt hesab olunur. Sakit diplomatiya bəzi hallarda uğurlu olsa da, AB-nin Azərbaycanda insan hüquqlarının təşviqi sahəsində daha güclü rol oynamasına açıq-aşkar ehtiyac vardır. AB-nin Azərbaycan hökumətinə demokratik dəyişikliklərin həyata keçirilməsi üçün təzyiq göstərməməsi Azərbaycan cəmiyyətinin bu quruma etimadını puça çıxara bilər. Enerji sahəsində Azərbaycan həm istehsalçı həm də tranzit ölkə olaraq AB üçün əsas strateji tərəfdaşlardan biridir. Lakin Azərbaycanla AB arasında enerji sahəsində tərəfdaşlıq yaratmaq məqsədi daşıyan Anlaşma Memorandumunda (AM) insan hüquqları məsələsinə toxunulmur. AM məcburi xarakter daşımasa da, gələcəkdə hüquqi müqavilələrin ola biləcəyini ehtimalını ortaya çıxarır. Azərbaycanla AB arasında gələcəkdə bağlana biləcək bütün enerji müqavilələrində insan hüquqları sahəsində islahatların əməkdaşlıq üçün vacib olan ilkin şərtlərdən biri kimi irəli sürülməsi çox vacibdir. Brüssel insan hüquqları sahəsində konkret və ölçülə bilən irəliləyişin əldə olunması kriteriyasını AB ilə daha yaxın münasibətlərin qurulmasının aşkar tələbi kimi təyin etməlidir. Bu meyarlarda Azərbaycanın hüquq pozulmalarını aradan qaldırmaq üçün hansı tədbirləri görməli olduğu dəqiqliklə göstərilməlidir. Paralel olaraq, Brüssel Azərbaycanın insan hüquqları sahəsində göstəricilərini həm yerli, həm də beynəlxalq səviyyədə yaxşılaşdırmaq üçün nəzərdə tutulmuş insan hüquqları və demokratikləşdirmə proqramları həyata keçirməklə Azərbaycanda öz siyasi nüfuzunu gücləndirməlidir. AB vətəndaşlara və siyasətçilərə uzun müddətli təsir göstərmək iqtidarında olan institutların yaradılması və gücləndirilməsində öz dəstəyini göstərməlidir. AB, həmçinin, ölkədə azad sözün təşviqi məqsədi ilə müstəqil KİV-lərin inkişafına dəstək verməlidir. Bir sözlə, əgər Avropa Birliyi rəsmi Bakının öz insan hüquqları öhdəliklərinə əməl etməsinə nail olmaq istəyirsə, insan hüquqları sahəsində irəliləyiş üçün dəqiq standartlar müəyyən etməlidir.
Yüklə 219,46 Kb. Dostları ilə paylaş:
|