Azərbaycanın böyük şairi Xəlil Rzanın bizim xalqın mədəniyyətinin inkişafında böyük
Yüklə 2,49 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Teymur KƏRİMLİ Akademik
- XƏLİL RZA ULUTÜRK
- 28 may, 1979 SƏNİN CAVABIN
20 19942014. Nə tez keçdi 20 il Xəlil Rzanın ölümündən? Sanki dünən idi. “Gül toxumu” Xəlil Rza Ulutürk nə yaxşı ki, müstəqil yurdumuzun münbit torpağına düşdü və cücərdi, yarpaqlandı, qönçələndi, pardaxlandı. Elə bil, dünən idi xalq məhəbbətinin timsalı olan saysızhe sabsız əklillərin yanında şairin vəsiyyətinə uyğun olaraq, onun alovlu misralarını silah kimi belimizə bağlamağımız, Xəlil Rzanın müqəddəs ruhuna qoşularaq, Vətən, xalq, millət uğrunda onun mübarizəsinin yüksək mərhələsini davam etdirməyimiz. Şair ya zırdı ki, “başlanmalıdır!” Ancaq biz elə “həmən gün” dedik: “Başlandı, Ulutürküm!” Və bir iqtibas da etmək istərdim Xəlil Rza Ulutürkdən: “Davam edir 94!” Ulu Öndərimiz ikinci dəfə Azərbaycan hakimiyyətinə 1993 cü ildə qayıtdı. Elə bil, Xəlil Rza Ulutürk də neçə müddətdən bəri bunu gözləyirdi. Ulu Öndərin qayıdışından və Azərbaycan Respublikasının Prezidenti seçilməsindən bir il sonra bu böyük insan artıq müstəqil Azərbaycanın taleyindən arxayın olaraq, nurlu üzündəki məhrəm təbəssümü ilə bu fani dünyanın tala ğını verdi, qəhrəman oğlu Təbriz Xəlilbəylinin ardınca uçmağa tələsdi dilində Dədəm Qorqud alqışıyla: “Ağ saqqallı baban yeri uçmaq olsun!” Bu gün biz Azərbaycan xalqı olaraq 1994cü ildə böyük şai rimiz Xəlil Rza Ulutürklə bağladığımız əhdpeymanı sədaqətlə qoruyuruq, Xəlil Rza ömrünün 1994cü ildə başlamış “yüksək mərhələsini” davam etdiririk. Bu mənada, əlbəttə, belə deməyə tamamilə haqqımız var: “Davam edir 94!” Heydər Əliyev epoxasının tribun şairi kimi, Xəlil Rza Ulu türk yaradıcılığına epik genişlik xasdır. Buna epoxal ideyaeste
21 tik düşüncənin bəhrəsi kimi də baxmaq olar. Bu yöndən şairin yaradıcılığı Azərbaycan ədəbinəzəri fikrində kifayət qədər araş dırılmış, dəyərləndirilmişdir. Yüzlərlə məqalə, onlarla kitab və monoqrafiyalar yazılmışdır. Görkəmli ədəbiyyatşünasalim və tənqidçi, akademik Bəkir Nəbiyevin 2001ci ildə bitirdiyi və özünün qeyd etdiyi kimi, üzərində iki il yarım çalışdığı əsər (İstiqlal şairi (Xəlil Rza Ulutür kün həyatı, mübarizəsi və ədəbi irsi). Bakı, 2009), o zamanadək yazıpozu sahəsində düz əlli illik təcrübəsi olan bərkdən boşdan çıxmış bir qələmin elm aləminə layiqli bir bəxşişi kimi səciyyləndirilə bilər. Sözün klassik mənasında monoqrafiya (mono – bir, qrafiya – yazıram) janrının bütün formal və qeyri formal tələblərinə cavab verən bu elmi yaradıcılıq örnəyi, doğru dan da, bir böyük şəxsiyyət haqqında bir böyük şəxsiyyətin bir mövzu ətrafında qələmə aldığı əsər kimi yadda qalır. Bir qədər şablon səslənsə də, demək zorundayam: tədqiqat ob yektini analitik təfəkkür süzgəcindən keçirən müəllif, qarşıya qoy duğu əsas elmi məqsəd və vəzifələri, dəqiqliklə müəyyənləşdirdiyi altı sanballı fəsildə gerçəkləşdirməyə nail olmuşdur. Təbii ki, bu altı fəsli öndən və sondan ön söz və son söz əvəzi qapsamaqla, böyük zəhmət və istedad bahasına toxunmuş bu söz xalısının incə naxışla rı üçün zərif saçaq funksiyasını tam bir ləyaqətlə yerinə yetirmişdir. Bunun başqa cür ola biləcəyi adamın heç təsəvvürünə də sığışmır. Ümumilikdə əsərin oxunuşu, Xəlil Rza Ulutürkün həyat və ya radıcılığına bütün yönləri ilə bələd olmağa kifayət dərəcədə imkan yaradır. Xəlil Rzanın zəngin irsinin elmi tədqiqatları davam edir. Artıq onun çoxşaxəli yaradıcılığına həsr olunmuş ilk doktorluq dissertasiyası da müdafiə olunub. Professor Əlizadə Əsgərlinin “Milli ideal mücahidi” (B., Elm, 2005) və “Xəlil Rzanın poetikası” (B., Təhsil, 2012) monoqrafiyaları xəlilşünaslığa layiqli töhfədir.
22 Aydındır ki, çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatının və elmipub lisistik fikrinin ən böyük nümayəndələrindən biri olan Xəlil Rza Ulutürkün həyat və fəaliyyətinə hələ bundan sonra da neçəneçə sanballı tədqiqat əsəri həsr ediləcək, bu böyük sənətkarın orijinal yaradıcılığı Azərbaycan oxucusunun masaüstü kitabı olaraq qa lacaqdır. Xəlil Rza Ulutürkün zindanda qələmə aldığı şeirlərinin birində belə misralar var: Qaldırın bu ağır daşı üstümdən, Göygöldən su səpin bu yanar cana. Bəlkə eraların başı üstündən Mən bir də gələcəm Azərbaycana! Bu gün xalq şairinin canından artıq sevdiyi ana yurdunda onun bir ucu əbədiyyətə bağlanan ikinci ömrü, ən gözəl həyatı davam etməkdədir. Ulutürk əbədi olaraq Azərbaycandadır! Bu babətdən yanaşdıqda Xalq Bankın gerçəkləşdirdiyi “Xalq Əmanəti” layihəsi əsasında Xəlil Rza Ulutürkün “Seçilmiş əsər lə ri”nin işıq üzü görməsi xalqımızın qədirşünaslıq aktlarından biri kimi dəyərləndirilməlidir. Bir çox başqa klassiklərimiz kimi, Xəlil Rza Ulutürk də xal qımız üçün qənimət və əmanət sənətkarlardandır və “əmanətə xəyanət olmaz!” deyimi də məhz bu nəşrin köməyi ilə bir daha təsdiqini tapacaq. Xəlil Rza ömrünün 20 ildən bəri başlanmış “yüksək mərhələsi” kimi!
23 Biz türkləriz, vətənimiz başdan-başa yer kürəsi, Bayrağımız al günəşdir, çadırımız göy qübbəsi! UCALIQ
24 XƏLİL RZA ULUTÜRK SEÇİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ SONRA... Mən öləndən sonra ikinci ömrüm, Ən gözəl həyatım başlanmalıdır. Sən ey tabutumun girib altına Günəşi çiyninə alan bahadır! Sanma soyuq qəbrə biryolluq uyam, Nə göz yaşı gərək, nə kədər, nə qəm. Elə hesab elə gül toxumuyam, Torpağa düşdümmü, cücərəsiyəm. Nə fitnə qalacaq, nə şər qalacaq Onların cövrünü sağlıqda bildim. Qəbrimin üstündə mərmər qalacaq, Bir də mərmər kimi iki yüz cildim. Əklillər yanında dayandığın an, Yurdun tarixini bir də varaqla. Silahın yoxdursa, bir misramı an, Ya da kəmər kimi belinə bağla! Sonra qoşul mənə elə həmən gün, Hara? Arif olan işdən halıdır: Mən öləndən sonra mənim ömrümün Yüksək mərhələsi başlanmalıdır!
Harda pisləsələr Xəlil Rzanı, Harda zayıldasa bir nakəs, ya kəm, Sən bircə söz söylə təmkinlə, möhkəm, Söylə: Xəlil Rza Azərbaycandır! Bəlkə deyəcəklər: səbri çatışmır, Yüklə 2,49 Mb. Dostları ilə paylaş:
|