Azsayli xalqlarin folkloru

 
 
81 
-
 
Ay bala, mənim tay-tuşlarım varıydı, onlar nə oldu?  
Diyir:  
-
 
Bir-iki, üş nəfər var, qalanları da Əsgərəvoy doqqazda səni 
gözləyirlər. 
 
*  *  * 
Qonşiluğa  Durmuş  işkare  be.  Mo  üşeala  baskatanal  bere  tox 
comağe  lanexsay.  Kənesa  lazım  bakatan  comağa  dunexsay.  Coğo 
əit nexteney. Comağa duneği, çəy eca. Comağa dunei ukun həzırba. 
Kobala dunexsa me əşa ba, te əşa ba. Saği moto qimqina kaltunko 
Motin kovala extatan coğon ciritekon: 
– 
A camaat,  Durmuşi  kovala bikanan. Taci  atunsaki  Durmuş 
baftene likin boş, kobalal xəxəyecne. 
Sa  hema  ği  covaneksa.  Durmuş  işkare  coğon  unekan  ki, 
kovala  xəxəpitu  qonagez  kale.  İşkaren  hari  aneksa  ki,  xurmox, 
ukun-uğun laxecene nexe. 
Cux, mo he əşə.  
Coğon  nexe:  Ay  işkar.  Vaxunal  kociyox  buneyniş.  Şoto 
konaxluqa tasta. Kolala xəxəpetun. Bez elmux cərkene. 
 
Qonşuluqda Durmuş kişi olub. Bu, gecə də yatanda yastığının 
yanında  çubuğu  olurdu.  Bir  şey  istəyəndə  çubuğu  vururdu. 
Arvadına  söz  deməzdi.  Çubuğu  vurur,  çay  gətir.  Çubuğu  vurur, 
nahar hazırla. Çubuğu vurur, bu işi gör, o işi gör.  
Bir  gün  bunu  gimgəyə  çağırırlar.  Bu,  çubuğu  alanda  arvad 
qışqırır: 
-
 
Ay camaat, Durmuşun çubuğunu tutun, hey!  
Gedib görürlər ki, Durmuş kişi lığ-lığın içində yıxılıb, çomağı 
da sınıbdı.  
Bir  neçə  gün  keçir.  Durmuş  kişinin  arvadı  deyir  ki,  çubuğu 
sındıranları qonaq çağırıram. Kişi gəlip görür ki, xurmalar, yemək-
içmək. Deyir: 
-
 
Arvad, bu nə işdi? Arvad deyir:  
-
 
Ey, ey, a kişi. Səndən də qoçuları varmış. Onlara qonaqlıq 
verirəm. Çubuğu sındırıblar. Canımız qurtarıb.
 
 

---

 
 
82 
*  *  * 
Zalimi  soğoney.  Əşləxun  koya  enesay.  Hər  əşlək  biqez  tene 
baksay.  Coğo  mece  boş  taqay-maqay  şəbexen.  hər  qa  mece  bakon. 
Hər hikəne, işkar bisane. Cux biyatan əyloğo qirbon unekon: 
-
 
"Ay  balox,  hikalaxun  qitespsa.  Azralen  taneşta.Amma  sa 
vəso vəx, qərəmzoqo mec maqan ceri. 
Nextun: ay na, hetana? 
Nexe: ev bavan tiyal sa bokospale. 
 
Zülmkar  biriydi.  İşdən  gəlir  evə.  Hər  işi  eləmək  olmur,  axı. 
Arvadı  cişkanın
12
  içində  qovur,  ora-bura.  Bir,  üç,  dörd  dəfə.  Hər 
dam cişkan olur. 
Nəsə, kişi rəhmətə gedir. Arvad öləndə uşaqları yığır, deyir: 
-
 
Ay bala, heç nədən qorxmuram. Əzrayıl aparıb gedir. Amma 
bir şeyi sizə vəsiyyət eləyirəm, qəbristanlığa cişkan çıxmasın. 
Deyirlər, ay ana, niyə?  
Deyir, dədən orda da məni yandıracaq.
 
 
*  *  * 
Busaluq  usenxosta,  qonşin  əylux,  qohumxo,  bütümtün  hari 
motağoy  koya  ukuntun  uksay.  Motoğosta  sadənə  mise  tavanoy. 
Əyitene əyitene: 
-
 
Ay işkar, mər tene bakon, zu kavaz, hetər baz? 
İşkaren nexe: 
Cux  saqiyə  portpa.  Bazaralcirik  sa  qınaxun  oşa  ya  tava  tene 
bakal, yalki me qonağxo. 
Sa  ği  oşa  işkar  taci  bazara  tavina  toydi  enesa  koya.  Coğon 
nexe:" kənbi?" 
İşkaren nexeki, tavina toydez. Əş cereki. Ya şumen həzirbon, 
ya qonaxkan hari. 
 
Aclıq dövrü olub. Qonşu uşaqlar da, qohumlar da, hamı gəlib 
bunların  evində yemək  yeyərmiş.  Bunlarda  yekə  bir  dənə mis tava 
varmış. Arvad danışır, danışır: 
                                                           
12
 gicitkən  

---

 
 
83 
-
 
 A kişi, belə olmaz, mən nə təhər eləyim? 
Kişi deyir: 
-
 
Arvad,  bir  gün  də  döz.  Bazara  kimi.  Bir  gündən  sonra  nə 
tava olmayacaq, nə də bu qonaqlar.  
Bir  gündən  sonra  kişi  bazara  gedib  tavanı  satır,  gəlir  evə. 
Arvad  deyir,  neyləmisən?  Kişi  cavab  verir  ki,  tavanı  satdım.  İş 
qurtardı. Nə çörək hazırlama, nə qonaq gəlsin. 
 
*  *  * 
Suntay  qonşinen  bazaraxun  eleme  haksa.  Bazaraxun  hari, 
nexe, a, əmi, pədənə elemez hake, hetərə? A bala, zu me elemxoy 
muza  kə  avabakaz.  Samal  micik  bakiyniy,  motoqoy  micik 
avazbakoniy. Zu hoşokzu. Elemxo kə avabakaz? Hoşik bakiniy, bez 
bul ceneqoniy. 
 
Birinin qonşusu bazardan eşşək alır. Bazara gəlib deyir ki, ay 
əmi, iki dənə eşşək almışam, nətəhərdi? A bala, mən bu eşşəklərin 
dilini nə bilim? Bir az balaca olsaydı, bunların dilini bilərdim. Mən 
qoduğam. Eşşəklərdən nə bilim? Qodux olsaydı, başım çıxardı. 
 
*  *  * 
Soqo basane tatunşta ocalaxbsa.  Moto taşatan işa doste uken 
bineksa.  Dokturtun  kale.  Dərmən  tadi  hazertunsa  ture.  İcu  exatan 
aneksa  ki,  sa  dəstə  amdarxo  qirecetun.  Xavartun  haksa  hətərnu? 
İzqarenal xavare haksa: 
-
 
Bava isə hetərnu? 
Nexe: 
Ay bala, tiya baqaltuxun, eşiki boş bakaltuxun hələki, şatzu. 
 
Biri  ölər,  apararlar  bastırmağa.  Bunu  aparanda  yaxın 
dostunun  ürəyi  gedər.  Həkim  çağırırlar.  Dərman-zad.  Bu  ayağa 
durur.  Özünə  gələndən  sonra  görər  ki,  bir  dəstə  camaat  yığışıb. 
Deyir, ə, nə təhərsən? Oğlu atasından bir də soruşur: 
-
 
Ata, indi nə təhərsən? Deyir:  
-
 
A bala, orda gedəndən, tabutda olandan hələ ki, yaxşıyam. 
*  *  * 

---