Азярбайъанын илк
Yüklə 3,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Əlisəfa Məmmədov!
52 ailə buna nail olur. Şəfiqə ilə Nazlı bir qütbdə birləşdiyi kimi, Piti Namazla Meh- man da bu qütbün ətrafında fırlanır, ona qol-qanad verir. Namazı tanıdıq. Bəs Mehman kimdir? Düzdür, ”Mehman yaxşı oğlandır”, lakin Nemətin nəzərində o hələ ”kəsilməmiş qarpız”dır. Mehmanın ”cavanlıqda çox oyunlardan çıxmış, fürsətinə düşəni fövtə verməmiş” atası Səmədi həmişə sıxıntı ilə xatırlayan Nemət, irsiyyəti nəzərə alsaq, ata yurdunda belə bir adamın övladının yaşamasına razı olmur. Nemət niyə ata yurdunu satmaq istəmir? Bağır niyə öz yurdunu satıb kooperativ ev tikdirmək istəyən qızına kömək etmək istəmir? Biri keçmişi düşünür, o biri gələcəyi. Nemətin atası Hüseyn kişi kolxozun ilk üzvlərindən olmuş, bu ”bir dilim torpağı”, həyət-bacanı düzəldincə böyük çətinliklərlə üzləşmişdir. Kolxozun briqadiri Qara Mehdi Hüseyn kişiyə gün-dirrik verməmiş, aşnası dələmə Fatmanın əri bic Vəlinin işini də həmişə onun belinə yükləmiş, iki adamın işini gördürüb bir adamın əmək haqqını vermişdir. Kolxoz təsərrüfatında, əmək prosesində iş qabiliyyətini itirdikdə Qara Mehdi, Yanıq Abdulla kimi adamlar - müharibəyə getməyən, xüsusi ”bronu” olan bu cür harınlar, Veysəl kimi çuğullar onu göz açmağa qoymamış, onun bu kiçik torpağını sudan, mal-qarasını örüşdən məhrum etməyə çalışmışlar. İndi Hüseyn kişinin oğlu Nemət bu evi, bu yurdu bu tezlikdə satmalıdır, həm də istəmədiyi adamlara, bu yurda layiq olmayanlara. Nemət atasının əzablarını xatırladıqca qovrulur, için-için yanıb-yaxılsa da, bir çarə tapa bilmir. Bağır kişi də bir insan kimi ömür sürmüşdür, əsl vətəndaş, namuslu insan kimi yaşamışdır. Bir insan kimi də öz ömrünü başa vurmalı və son mənzilə öz ev-eşiyindən yola salınmalıdır. Bəs bu evi də Piti Namaza satdıqdan sonra Bağırın sonu necə olmalıdır? Bağırı düşündürən də ən çox budur: ”Bəs mən harada öləcəm, bala?” Lakin hər ikisi - Bağır da, Nmət də ev-eşiyi satmalı olurlar. Piti Namaz Bağırı hər cəhətdən öldürür. Tək Bağırı yox, Dədə palıdı da Piti Namaz öldürür. Piti Namaz olmasa idi, Dədə palıd ölməzdi, İdrisov Dədə palıdı bu tezlikdə doğratmazdı. Bunu çox ”ötəri”, ”kiçik”, lakin çox aydın və uğurla tapılmış bir detaldan görürük: Piti Namaz pomidor-xi- yarı qan-tər içərisində öz furqonuna yükləyə-yükləyə Dədə palıda ötəri bir nəzər salır, onun yarpaqları saralmış kiçik budağına işarə
53 edərək deyir: ”- Quruyur ha. Nə kömürü çıxar bunun! Düz bir il bəs eləyər mənə.” Bağırın ürəyini qoparıb ayaqlarının altına salan bu sözlər tezliklə həqiqətə çevrilir. Piti Namazı pomidor-xiyarla təmin edən İdrisov onun bu arzusunu da yerinə yetirir, Dədə palıdı kömürə döndərmək üçün heç bir vicdan əzabı çəkmir. Qanun qorxusu bilməyən bu adamın vicdan səsini də eşitmirik. Bundan sonra hər şey Bağırın gözlərində heçə enir. Bağır özü də bir heçə çevrilir, daha onun üçün Piti Namazın və ya başqasının fərqi qalmır. Yalnız bundan sonra Nurcabbar qalın ”nağıl” dəftərlərini gülümsəyə-gülümsəyə od vurub yandırır. Bu gülümsəmə, belə bir məqamda bu cür gülüş dəhşətli gü- lüşdür. İnsan son dərəcə qəzəbli olduqda, qovrulduqda belə gülə bilər. Bağır və Nurcabbar faktik olaraq diriliyin mənasızlığı qənaətinə gə- lirlər... Nemət müəllim də belə çıxılmaz vəziyyətdə qalır və istəmədiyini etməli olur. Həm də hiss olunur ki, vicdanının səsi, ağır vicdan əzabı onun daimi yol yoldaşı olacaqdır... ”Dədə palıd” və ”Torpaq” satirik əsərlər olmasa da, kəskin və qəzəbli satira gücünə malik əsərlərdir.
Şübhəsiz, insanın işıqlı arzuları qalib gələcəkdir. Lakin bunun üçün işıqlı duyğularla daha artıq tərbiyə olunmaq lazımdır. Povestlər insanı insan xisləti üçün yaramayan duyğulardan əl çəkməyə səsləyir. Mənfiliklərin ifşası ilə hər iki povestdə parlaq ideal, Sokrat duyğuları təqdir edilir.
54 ŞEİR QANADLI HEKAYƏLƏR Doğma Azərbaycan torpağının şah damarı sayılan Kür çayının, sahil torpaqlarını ana məhəbbəti ilə yalayan mavi Xəzərin vurğunudur. Elə bir sözü-söhbəti yoxdur ki, Kürdən və Xəzərdən danışmasın, Suqovuşanın gözəl mənzərəsini ürək dolusu xatırlamasın: ”Çayın tən ortasındayam... Göygöz Xəzəri də, Kürün bu maviliyə ox kimi necə sancıldığını da aydınca görürdüm. başımın üs- tündə əlçatmaz, ünyetməz ənginlikdə yol yorğunu olmuş lopa-lopa buludlar axırdı... Mən bu tükənməzliyin bir parçasına dönmüşdüm. Əbədiyyətə qovuşmuşdum. Keçmişlə, indi ilə, gələcəklə birgə axırdım.” ”Dünyaya dənizin gözü ilə baxırdım. Dağdan söz düşəndə gözqamaşdıran, ürək uçunduran dalğaların beli dikəlirdi gözümün qabağında. Bulaq adı çəkiləndə ləpələrin xışıltısı qulağımda səslənirdi. Günəş də, ay da dənizdən doğurdu bizim yerdə.” Kür çayının Qarayazıdan Xəzərə qədərki 900 kilometrlik yolunu qarış-qarış gəzmiş, onun böyük iqtisadi-mədəni misilsizliyini, milyon illər əvvəlki ulu babalarımıza xidmətini, hazırki əvəzsiz təbii imkanlarını tarixi və müasir faktların dili ilə qeyd etmişdir. Elə bil, ürəyinin bir parçası mavi Xəzərin cənub-qərb sahillərində - ana Kürün bir ox kimi doğma Xəzərə sancıldığı sahədədir. Xəzərlə Kürün timsalında zəngin Azərbaycan təbiətinin vurğunudur bu adam. Onu siz tanıyırsınız. Mərkəzi qəzet və jurnallarda imzasına tez-tez rast gəlirsiniz: Əlisəfa Məmmədov! O, əsasən jurnalistdir. Uğurlu məqalə və oçerkləri ilə hələ 50- ci illərdən öz imzasını tanıtmışdır. Əmək bahadırlarından, vətənin təbii sərvətlərindən və gözəl təbiətindən bəhs edən saysız yazıları otuz ilə yaxındır ki, gənclərin tərbiyəsinə xidmət edir. Bu illər ərzində Əlisəfanın yaradıcılığında sənədli oçerklər tədricən sənədli hekayələrə çevrilmiş, bu sahədəki qələm təcrübələri onu kiçik hekayələr yazmağa sövq etmişdir. İndi kiçik hekayələr az yazılır, lakin çox oxunur. Buna görə də Əlisəfanın meyli, istəyi bu sahəyədir. Bir neçə səhifəlik, yığcam və bitkin lirik hekayələr onun bədii nəsrində əsas yeri tutur. Bu ya- xınlarda ”Gənclik” nəşriyyatının buraxdığı ”Ürəyim səni istəyir” ki- tabı onun üçüncü belə hekayələr kitabıdır. Kitaba otuzdan artıq hekayə daxil edilmişdir. Hekayələrin mövzu dairəsi çox genişdir. Bu hekayələrdə nədən danışılmır: kəndin gözəl təbiətinə məhəbbət, ana Kürün əzəməti, qəzəb atına minmiş Kürün və fırtınalı Xəzərin təsviri... Kiçiklərin böyüklərə məhəbbət və
Yüklə 3,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|