Dərs vəSAİTİ Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin
Yüklə 4,51 Kb. Pdf görüntüsü
|
95 prinsiplərini, həmçinin müxtəlif beynəlxalq hüquqi alətlərdə ifadə edilmiş müvafiq müddəaları özündə cəmləşdirir. 1983-cü ildə Parisdə və Praqada keçirilmiş IV konsultativ görüş YUNESKO Bəyannaməsinin əvəzsiz əhəmiyyət daşıdığını qeyd etmişdir. Bəyannamədə deyilir ki, insan hüquqlarının mühüm tərkib hissəsi kimi qəbul olunan söz, fikir və informasiya azadlığının həyata keçirilməsi sülhün və beynəlxalq qarşılıqlı anlaşmanın möhkəmlənməsinin əsas amilidir. Bundan başqa, görüşdə kütləvi informasiya vasitələrinin və jurnalistlərin artmaqda olan sosial məsuliyyətləri nəzərə alınaraq, informasiya və kom- munikasiyanın milli və beynəlxalq səviyyədə oynadığı rolun əhəmiyyəti xüsusi qeyd olunmuşdur. Paris görüşündə, eyni zamanda, milli və regional sə- viyyədə jurnalistin peşə etikası kodekslərinin tərtib edilməsi məqsədi ilə əlavə stimullaşdırıcı beynəlxalq əsas və mənbə qismində müəyyən prinsiplər işlənib hazırlanmışdır. Bu prinsiplər bütövlükdə jurnalist fəaliyyətinin bütün istiqamətlərini (vətəndaşların həqiqi informasiya almaq hüququ, hadisələrin obyektiv işıqlandırılması, jurnalistin sosial məsuliyyəti, jurnalistin peşəkarlıq səmimiyyəti, informasiyaya ictimai çatım və KİV-də iştirak, şəxsi həyata və ləyaqətə hörmət, ictimai maraqlara hörmət və s.) özündə ehtiva etsə də, onlardan bəziləri diqqəti beynəlxalq münasibətlər mövzusunun işıqlandırılmasına, bu mövzuda materialların oxucuların, tamaşaçıların və dinləyicilərin, internet istifadəcilərinin psixologiyasına uyğunlaşdırılması məsələlərinə cəlb edir. Məsələn, 8 №-li prinsip humanizmin, hər şeydən əvvəl, ümumi sülhün, demokratiya və insan hüquqlarının qorunmasına, beynəlxalq münasibətlərdə qarşılıqlı inamın yaradılmasına, tərk-silah proseslərinə töhfə verməyə çağırır. Peşə etikası jurnalistdən beynəlxalq konvensiya, bəyannamə və qətnamələrdə öz əksini tapmış müvafiq müddəaları 96 bilməyi tələb edir. 9 №-li prinsip jurnalisti təcavüzkar müharibələrə və silahlanmaya (xüsusilə də nüvə başlıqlı silahlarla), zorakılığın, düşmənçiliyin və ya ayrı-seçkiliyin təzahürlərinə, o cümlədən, bəzi rejimlərin həyata keçirdikləri irqçilik və aparteidin, tiraniyanın, müstəmləkəçiliyə və neomüstəmləkəçiliyə bəraət qazandırmağın istənilən formasından yayınmağa çağırır. Yeni dünya informasiya və kommunikasiya nizamının inkişafını əhatə edən 10 №-li prinsip müasir dövrdə jurnalistin bütövlükdə yeni beynəlxalq münasibətlərə, o cümlədən yeni informasiya nizamına doğru irəlilədiyi bir şəraitdə fəaliyyət göstərdiyini vurğulayır. Bu isə öz növbəsində milli və beynəlxalq səviyyədə informasiya və kommunikasiya sahəsində asılılığın aradan qaldırılmasını və demokratikləşməni nəzərdə tutur. Belə bir şəraitdə jurnalist öz vəzifə borcunu yerinə yetirərkən, informasiya sahəsində beynəlxalq münasibətlərin demokratikləşməsinə, o cümlədən dünya ölkələri və xalqları arasında sülh və dostluq əlaqələrinin qorunub saxlanılmasına və inkişaf etməsinə səy göstərməlidir. Beynəlxalq həyat mövzusunu işıqlandıran jurnalist daim beynəlxalq aləmdə baş verən bütün, o cümlədən geosiyasi proseslər, dövlətlər arasındakı ikitərəfli və çoxtərəfli münasibətlər, beynəlxalq məsələlərlə məşğul olan çoxsaylı təşkilatların və ictimai hərəkatların fəaliyyətləri barədə məlumatlı olmalıdır. O, BMT və onun strukturuna daxil olan nüfuzlu qurumların, Avropa İttifaqı, Avropa Şurası, NATO və s. Beynəlxalq təşkilatların qəbul etdikləri qərarlar, həyata keçirdikləri aksiyalar və planlaşdırdıqları tədbirlər barədə operativ məlumatlara malik olmalıdır. Bu problematika üzrə ixtisaslaşmış jurnalist, eyni zamanda beynəlxalq jurnalist təşkilatlarının – Beynəlxalq Jurnalistlər Təşkilatının (JOİ - BJT), Beynəlxalq Jurnalistlər Federasiyasının (İFJ - BJF), Latın Amerikası Jurnalistlər 97 Federasiyasının (FELAP), Latın Amerikası Mətbuat İşçiləri Federasiyasının (FELATRAP), Ərəb Jurnalistləri Federasiyasının (FAJ), Afrika Jurnalistləri İttifaqının (UAJ), ACEAN Jurnalistləri Konfederasiyasının (CAJ) və s. təşki- latların fəaliyyətlərini müntəzəm izləməlidir. Beynəlxalq həyat məsələlərinin işıqlandırılması sahə- sində KİV-in çıxışlarının təsirliliyinin artırılması məqsədi ilə jurnalist üçün aşağıdakı tələblər irəli sürülür: a) yeni informasiya və kommunikasiya texnologiyalarının tətbiqi ilə əlaqədar olaraq jurnalist sənətkarlığı peşəkarlıq fəaliyyətinin ənənəvi metodları ilə yanaşı yeni metodlara yiyələnməyi və onları ustalıqla tətbiq etməyi tələb edir. Jurnalistdən həmçinin öz fəaliyyətində əlavə iş üsullarının mənimsənilməsi, jurnalist əsərlərinin məlum janr və formalarının təkmilləşdirilməsi və s. tələb olunur; b) beynəlxalq jurnalistikada universal jurnalist müşahidəsi metodu daha da inkişaf etdirilməli, müşahidənin bütün növlərindən həssaslıqla istifadə edilməlidir; c) jurnalist yüksək səviyyədə sənədlərlə iş vərdişlərinə malik olmalı, onların əldə olunmasında daha israrlı, diqqətli, gözüaçıq və zirək olmalı, onların öyrənilməsində operativ olmalı, materialların təhlil edilməsində hərtərəfli peşəkarlıq göstərməlidir. Bu zaman bütün hallarda beynəlxalq təşkilatların və aidiyyəti qurumların iş prinsiplərinə hörmətlə yanaşmalıdır; ç) jurnalist materialın geniş auditoriyanı əhatə etməsinə şərait yaradan janrlardan (janr müxtəlifliyi) virtuoz şəkildə istifadə etməyi bacarmalıdır. Ölkənin xarici siyasətinin uğurla həyata keçirilməsi istiqamətində vacib elementlərdən olan informasiya təminatına və ictimai rəyin formalaşdırılmasına daha geniş imkanlar yaradan analitik publisistika janrlarına (şərh, icmal, söhbət, məqalə, hesabat, diskussiya, tok-şou, mətbuat konfransı, korrespondensiya və as.) xüsusi yer ayrılmalıdır; d) beynəlxalq həyat məsələlərinin işıqlandırılmasında 98 jurnalist təhqiqatı metodundan istifadə jurnalistə beynəlxalq münasibətlər sisteminə, bu sistemdə dövlətlərin yerini və rollarını qiymətləndirməyə, bütövlükdə problemə daxildən baxmaq, onun həllinə şəxsi töhfəsini vermək imkanı verir. Bu çox vacibdir, çünki ən kritik situasiyalarda investiqeytiv jurnalistikaya müraciət edirlər. Bir qayda olaraq, bu cür publikasiyaların təsiri daha güclü olur; e) peşəkar, səriştəli təhlil və ya monitorinq (beynəlxalq aləmdə baş verən proseslərin sistemli müşahidəsi) kimi iş formalarından istifadə olunması da məqsədəuyğundur. Bu iş forması beynəlxalq problematikaya aid ətraflı arayışlar hazırlamağa imkan verir. Yoxlama sualları və tapşırıqlar 1. Geosiyasətin yaranması, növləri və inkişaf mərhələləri müasir vəziyyəti barədə ümumi məlumat verin. 2. Azərbaycanın geosiyasi vəziyyətinin xüsusiy- yətlərini izah edin. 3. KİV-i geosiyasi problemlərin həlli amili kimi xarakterizə edin. 4. Ölkənin geosiyasi problemlərinin həlli kontekstində Azərbaycan KİV-inin spesifik vəzifələrini müəyyənləşdirin. Yüklə 4,51 Kb. Dostları ilə paylaş:
|