Dərs vəSAİTİ Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin
Yüklə 4,51 Kb. Pdf görüntüsü
|
87 - Çar Rusiyası dövründə mətbuat müstəmləkə sisteminin qorunub saxlanılması ideyasına xidmət edir. Milli mətbuata, o cümlədən Azərbaycan mətbuatına daxili və xarici siyasət, beynəlxalq mövzuda materiallar çap etmək qadağan olunur. - Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti yarandıqdan sonra milli qəzet və jurnallar azadlıq ideyalarının inkişaf etdirilməsi, müstəqilliyin möhkəmləndirilməsi prosesində fəal iştirak edirlər. Gənc Azərbaycan dövlətinin müstəqilliyinin möhkəmləndirilməsi, ölkənin ərazi bütövlüyünün qorunub saxlanılması, dünya dövlətləri ilə qarşılıqlı sivil əlaqələrin yaradılması, demokratiya və hürriyyətin bərqərar olması ideyalarının təbliği mətbuatın aparıcı mövzusuna çevrilir; - AXC Rusiya tərəfindən yenidən işğal edilərək Sovet İttifaqının tərkibinə daxil edildikdən sonrakı dövrdə mətbuat yeni siyasi quruluşun “üstünlüklərini”, cəmiyyətin həyatında kommunist partiyasının “əvəzedilməz rolunu”, bu ölkənin xarici siyasətinin “humanistliyini” ciddi-cəhdlə təbliğ edir. Beynəlxalq həyat və beynəlxalq münasibətlər probleminin işıqlandırılmasının əsasını “ideya düşməni”nin mövcud olması və ona qarşı mübarizə təşkil edir; - İkinci Dünya müharibəsindən sonrakı ilk onillikdə KİV əsasən sosialist düşərgəsi ölkələrindəki vəziyyəti işıqlandırır. “Soyuq müharibə”, kapitalizm quruluşunun və düşmən hərbi blokun (NATO) tənqidi sovet mətbuatının fəaliyyətinin başlıca istiqaməti olur; - 1950-1985-ci illərdə sülh uğrunda mübarizə məsələləri KİV-in əsas mövzusuna çevrilir. Avropada təhlükəsizlik və əməkdaşlıq üzrə Helsinki müşavirəsi, dünya ölkələri arasında sülhün möhkəmləndirilməsi ilə əlaqədar keçirilmiş digər tədbirlər ətraflı işıqlandırılır; 88 - Aşkarlıq və yenidənqurma dövründə KİV-in fəaliyyəti Qərb üçün “açıq” xarakter alır. Materialların təqdim olunmasının yeni formaları yaranır, janrların yeni strukturlaşması prosesi gedir. Xarici ölkələrin auditoriyaları ilə yaradılan telekörpülər daha geniş tamaşaçı kütləsini toplaya bilir. Beynəlxalq mövzu dünya ölkələri ilə inteqrasiya prosesi çərçivəsində (amma, sovet ideologiyasına uyğun) işıqlandırılır. Ümumilikdə belə bir nəticəyə gəlmək mümkündür ki, sovet jurnalistikası, o cümlədən onun tərkib hissəsi olan Azərbaycan jurnalistikası (Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövrünü çıxmaq şərtilə) beynəlxalq hadisələrə neqativ və mürtəce münasibətdən tutmuş, tam aşkarlığa, dünyanın və cəmiyyətdə gedən proseslərin ümumfəlsəfi mövqedən dərkinə qədər mürəkkəb bir inkişaf yolu keçmişdir. Müasir geosiyasi və beynəlxalq mövzu məsələlərinin işıqlandırılması sahəsində jurnalistikanın qarşısında duran ümumi vəzifələr Müasir dünyada geosiyasətdə baş verən mürəkkəb proseslərin fonunda KİV qarşısında, o cümlədən Azərbaycanın geosiyasi vəziyyəti nəzərə alınaraq, Azərbaycan jurnalistikasının qarşısında necə mürəkkəb ümumi vəzifələrin durduğunu təsəvvür etmək o qədər də çətin deyildir. Bu vəzifələri aşağıdakı kimi qruplaşdırmaq olar: 1. Kütləvi informasiya vasitələri ilk növbədə müasir geosiyasətin özündə baş verən keyfiyyət transformasiyalarının mahiyyətini, onları doğuran səbəbləri, dünyanın harasında baş verməsindən asılı olmayaraq, siyasi poseslərin geosiyasətin perspektivlərinə təsiri ehtimalları ilə ictimaiyyəti tanış etməlidir. Reallığın adi təsviri üsulundan uzaqlaşaraq geosiyasi təhlil çərşivəsinə yeni yaradıcılıq amilləri daxil edilməli, 89 geosiyasət mövzusunda yazan jurnalistlərin hazırlanmasına diqqət artırılmalıdır. 2. Kütləvi informasiya vasitələri geosiyasətin demo- qrafik aspektlərinə mövqeyini dəyişməlidir. Əgər klassik mətbuat materiallarında ənənəvi olaraq vurğu kəmiyyət parametrlərinə (demoqrafik potensialın əhalinin sayı və artım tempi ilə qiymətləndirilməsi) edilirdisə, hazırda mədəniyyət-təhsil və fiziki keyfiyyətlərin, insani resursların sosial, siyasi və iqtisadi proseslərin yüksək dinamikası ilə uzlaşmasının qiymətləndirilməsinə diqqət artırılmalıdır. Ona görə ki, istənilən hər hansı bir ölkədə elmin, iqtisadiyyatın inkişafı və hərbi qüvvələrin modernləşməsi bu amillərdən çox asılıdır. 3. Kütləvi informasiya vasitələrində geosiyasi proses- lərin işıqlandırılması zamanı mədəniyyət-sivilizasiya amillərinə və konfessional (dini etiqad) amillərə diqqət artırılmalıdır. Çünki, müasir münaqişələrin böyük bir hissəsi ayrı-ayrı sivilizasiyaların öz daxilində baş verdiyinə görə 55 “sivilizasiyaların toqquşması” konsepsiyası birmənalı şəkildə qiymətləndirilmir. 4. Jurnalistika nəzərə almalıdır ki, müasir geosiyasi proseslərdə informasiya, kosmik və digər texnologiyaların inkişafı və yayılması ilə bağlı olan yeni münaqişələr mühüm rol oynayır. KİV özü isə bu prosesin fəal iştirakşılarından birinə çevrilir. Kütləvi informasiya vasitələrinin çıxışı üçün 55 Ayrı-ayrı sivilizasiyaların öz daxilində baş verən münaqişələrin sayı müxtəlif sivilizasiyalar arasında olan münaqişələrdən 1,5 dəfə çoxdur. Ümumiyyətlə statistika göstərir ki, klassik dövlətlərarası müharibələrin sayı faktiki olaraq azalır, dövlətdaxili münaqişə və müharibələrin sayı isə artmaqdadır. Bu, belə bir nəticəyə gəlməyə əsas verir ki, toqquşmaların səbəbi heç də təkcə müxtəlif sosial-iqtisadi və mədəni inkişaf səviyyələri deyildir. 90 ənənəvi geosiyasətin kateqoriya aparatının, onun təməl anlayışları olan – milli maraq, dövlət suverenliyi və təhlükəsizlik anlayışlarına olan yeni tələblərin nəzərə alınması olduqca vacibdir. 5. Mətbuat iqtisadi poseslərin geosiyasi vəziyyətə tə- sirinin təhlilinə geniş yer verməlidir. Bu, onunla izah olunur ki, müasir dövrdə iqtisadiyyat beynəlxalq miqyasda qüvvələr bölgüsünə getdikcə daha çox təsir göstərir. Ona görə ki, hazırda dünya nizamının qurulması dinc yolla, yəni müqavilələr və razılaşmalar yolu ilə əldə olunur. Həmçinin müasir dövrdə potensial beynəlxalq ziddiyyətlər sırasında iqtisadi münaqişələr ilk yerlərdən birinə çıxır. Belə hesab edirlər ki, indi siyasi məqsədlərə sərt iqtisadi tədbirlərlə nail olmaq mümkündür. Hətta geosiyasət termininin geoiqtisadiyyat termini ilə əvəz olunmasını təklif edənlər də var. 6. Kütləvi informasiya vasitələri geosiyasətin yeni amilinə çevrilən yerli siyasi maraqların təhlilinə və işıqlan- dırılmasına geniş yer ayırmalıdır. Hansısa yerli siyasi marağın bütövlükdə regionun iqtisadi, siyasi, demoqrafik və s. inkişafına xələl gətirməsi kütləvi informasiya vasitələri tərəfindən əsaslandırılmalı və ictimaiyyətə çatdırılmalıdır. 7. KİV insanları, dövlətləri və müəyyən siyasi qrupları yeni müharibələrdən çəkindirmək üçün geniş auditoriyanı tarixin müəyyən mərhələlərində baş vermiş müharibələrin insanlara gətirdiyi faciələrlə, bəşəriyyətə vurduğu ziyanlarla müntəzəm surətdə tanış etməlidir. Azərbaycan Respublikası öz müstəqilliyini yenidən bərpa etdikdən sonra (1991-ci il), xüsusilə də suverenliyin ilk illərində geosiyasət terminologiyası kütləvi informasiya vasitələrində ayrı-ayrı sosial siyasi institutların, hakimiyyətin və alternativ dairələrin nümayəndələri, o cümlədən jurnalistlər tərəfindən çox geniş və xüsusi həvəslə istifadə olunmağa başlamışdır. Məsələn, bu termin Yüklə 4,51 Kb. Dostları ilə paylaş:
|