Dərs vəSAİTİ Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin
Yüklə 497,91 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- II Fəsil AZƏRBAYCANIN DIGƏR ŞƏRQ ÖLKƏLƏRI ILƏ MƏDƏNI ƏLAQƏLƏRI
17
İsral parlamenti – Knessetin spikerinin müavinləri Amnon Kohen və Qideon Saarın rəhbərlik etdiyi nümayəndə heyəti 2007-ci ildə ölkəmizdə işgüzar səfərdə olaraq Azərbaycanda yəxudi icmasının fəaliyyəti üçün yaradılmış şəraitdən məmnun olduqlarını bildirmişlər. Həmin ildə yaradılmış Azərbaycan İsral Beynəlxalq Assosiasiyasının ikitərəfli əlaqələrdə mühüm bir addım kimi vurğulana bilər. 2007-ci il iyunun 11-də İsrail xarici işlər nazirinin birinci müavini Yossi Qal Bakıda olaraq ölkələrimiz arasında siyasi dialoqla yanaşı, iqtisadi əlaqələrin də inkişaf etdirilməsinin, ticarət dövriyyəsinin artırılmasının zəruriliyini bildirmişdir. Beləliklə, faktlardan göründüyü kimi, Azərbaycan-İsrail mədəni əlaqələrinin inkişafında dinamik dövr hesab edilən son illər bu sahədə bir çox planlı və ardıcıl tədbirlər həyata keçirilməkdədir. Azərbaycan və yəhudi xalqı arasında dostluq münasibətlərinin qorunub-saxlanmasında mədəni əməkdaşlığın imkanlarından istifadə əhəmiyyət kəsb edir.
18
AZƏRBAYCANIN DIGƏR ŞƏRQ ÖLKƏLƏRI ILƏ MƏDƏNI ƏLAQƏLƏRI 2.1. Azərbaycan-Hindistan mədəni əlaqələri Azərbaycanla qədim mədəni və mənəvi yaxınlığa malik olan ölkələrdən biri də Hindistan olmuşdur. Əhalisinə görə dünyanın ikinci böyük dövləti olan Hindistan, həm də qədim və zəngin sivilizasiyalardandır. Çox zəngin və mədəni rəngarəngliyə malik bu ölkə ilə Azərbaycan arasında mədəni yaxınlaşma və əlaqələrin tarixinin qədim kökləri tunc dövründən başlayır. Bu iki ölkə arasındakı mədəni əlaqələrin tarixi təşəkkülü və inkişafı problemlərini öyrənərək tədqiq edən tanınmış alimlər S.Aşurbəyli, A.Seyidzadə bu əlaqələrin qədim və orta əsrlərdə dövründə mövcudluğunun tarixi faktlar əsasında sübuta yetirmişdir. Hazırkı məqalənin yazılması prosesində biz bu tədqiqatçıların məqalə və monoqrafiyalarına istinad etmişik. 5 * Azərbaycan rayonlarının bir çoxundan Hindistana xas balıqqulaqlarının aşkar edilməsi bu ölkə ilə Azərbaycan arasında əlaqələrin lap qədimdən - tunc dövründən mövcudluğuna ehtimal yaradır. Azərbaycan Hindistan arasında mədəni əlaqələrin tarixi qədimliyini sübut edən dəlillər X əsrə aid edilir. Xüsusilə, məsafəcə bir-birindən çox uzaqda yerləşən bu iki ölkə arasında mədəni əlaqələrin təşəkkülündə filosof, ilahiyyatçılar, şair və səyahətçilərin çox böyük xidmətləri olmuşdur. Bu sırada görkəmli Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvinin adı xüsusi qeyd olunmalıdır. N.Gəncəvi Azərbaycan – hind xalqı arasında mənəvi yaxınlığın formalaşmasına güclü təsir göstərmiş simalardandır. Belə ki, zəngin fəlsəfi məktəbi olan Hindistanın fəlsəfi təlimlərinə yiyələnən, onları dərindən və diqqətlə öyrənən görkəmli mütəfəkkir özünün «İsgəndərnamə», «Xosrov və Şirin», «Yeddi gözəl» adlı məşhur poemalarında Hindistana xüsusi yer vermişdir. Şairin «İsgəndərnamə» əsərinin birinci hissəsi-şərəfnamə Hindistanın mədəniyyəti, fəlsəfəsi və əhəmiyyətinə həsr edilmişdir. «Şərəfnamə»də İsgəndərin Hindistana səfəri, onun Keyduya məktubu, İsgəndərin Hindistandan Çinə gedişi əks etdirilmişdi. Poemanın ikinci- «İqbalnamə» hissəsində İsgəndərin hind müdriki ilə söhbət səhnəsində hind fəlsəfəsinin mahiyyətini Nizami Gəncəvi bədii dil ilə ifadə edir. XII əsrdə Hind fəlsəfəsinin Azərbaycanda tanınması və yayılmasında Nizami Gəncəvidən sonra xidməti olmuş görkəmli şairlərdən biri də Xaqani Şirvani olmuşdur. Yunan fəlsəfəsindən imtina edərək hind fəlsəfəsinə, fəlsəfi məntiqinə yüksək qiymət verən Xaqani özünün «Mirətüs-Səfa» əsərində bunu bədii-obrazlı tərzdə əks etdirmişdir. Bu əsəri şair özü Xorasandan Hindistana göndərmişdir. Bununla yanaşı o, özünün digər əsərlərində «Pançatantra», hind rəqs, melodiyaları və d. mədəni nailiyyətlər barədə xüsusi hörmətlə bəhs edir. Azərbaycan-Hindistan mədəni əlaqələrinin yaranma tarixi təkcə elmi-fəlsəfi görüşlərin qarşılıqlı təsiri ilə deyil, eləcə də ədəbi, poeziya əlaqələrinin inkişafı ilə bağlıdır. Bu sahədə Nizami Gəncəvinin yaradıcılıq yolu xüsusilə seçilir. XI əsrdən XIII əsrin birinci rübünədək Azərbaycanda poeziyanın çiçəklənmə dövrü dünyanın bir çox ölkələrinin ədəbi mühitinə əhəmiyyətli şəkildə təsir etdiyi kimi, bu təsir Hind ədəbiyyatından da yan keçməmişdi. Şirvanşah I Axsitanın sifarişilə Nizami Gəncəvinin ərəb mövzusunda yazdığı dünyaşöhrətli «Leyli və Məcnun» poeması eləcə də fars dilində yazıb-yaradan görkəmli hind şairi Əmir Xosrov Dəhləvinin (1253- 1325) böyük marağına səbəb olmuş və eyni mövzuda bu şair də poema yazmışdı. Ümumiyyətlə, təkcə «Leyli və Məcnun» əsəri deyil, Dəhləvi N. Gəncəvini özünün müəllimi hesab edərək «Xəmsə»ni iqtibas edərək «Pənc hənc» («Beş xəzinə») adlı əsərini yazır. Dəhləvinin «Pənc hənc» əsərlər toplusuna «Mətlə əl-ənvar», «Xosrov və Şirin», «Məcnun Leylinin yanında», «Həşt-behişt»i və «İsgəndərnamə» poemaları daxildir ki, bunların hər biri Nizami Gəncəvinin adı ilə başlayır və beləcə də tamamlanır. Dəhləvinin beşliyinə daxil olan «Mətlə əl-ənvar» («Nurun doğuluşu») poeması N. Gəncəvinin «Sirlər xəzinəsi»nə həsr edilən ən qədim nəzirələrdəndir. Onun həcmi üç min altı yüz on beytdən ibarətdir. Əvvəldə qeyd etdiyimiz kimi, Nizami Gəncəvi qədim hind ədəbi abidələrinə yaxından bələd idi. O özünün ikinci əsəri olan «Xosrov və Şirin» poeması üzərində çalışarkən qədim hind ədəbi abidəsi olan «Pançatantra»nın («Beş kitab») motivlərindən əxz edərək istifadə etmişdir. Hind mədəniyyətinə olan dərin ehtiram hissi Nizami Gəncəvinin «Yeddi gözəl» adlı poemanın zərif novellalarında da öz bədii ifadəsini tapmışdı. Bu məşhur poemada şair Hindistan şahzadəsi Furakın gözəlliyini vəsf edərək ay işığının hind qızının gözəlliyi qarşısında qaranlığa büründüyünü göstərmişdi. Azərbaycan-Hindistan ədəbi əlaqələrin inkişafı prosesində məşhur hind yazılı abidəsi olan «Kəlilə və Dimnə» dastanının da özünəməxsus rolu olmuşdu. Bu dastan Azərbaycan dilinə (türk) 1809-cu ildə Əvəz-Əli
5 Ашурбейли С. «Экономические культурные связи Азербайджана с Индией в середине века». Б.Элм, 1990 Yüklə 497,91 Kb. Dostları ilə paylaş:
|